بریده‌هایی از کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب

علت وضع کلمۀ «امام» نیز همین است؛ «امام» به معنای پیشوا، آرمان وجودی بشر، و آن غایتی است که همۀ صفات تکاملی انسان در وجود او تبلور یافته است. تبلیغات شیطانی غرب و شرق نیز از همین خصوصیت فطری بشر که در نهاد خلقت او موجود است سوء استفاده می‌کند و با آفریدن قهرمانانی کاذب برای اصناف مختلف، جامعه را به هر جانبی که می‌خواهد سوق می‌دهد.

تفکری که به تبع غرب‌زدگی در سراسر کرۀ زمین اشاعه پیدا کرده است، تکامل بشر اصولاً در توسعۀ اقتصادی انگاشته می‌شود، حال آن‌که در اسلام تکامل انسان در رسیدن به مقام عبودیت الهی است. انسان کامل از نظر ما «عبدالله» است و پُر روشن است که رسیدن به مقام عبودیت لزوماً با توسعۀ معاش هم‌راه نیست.

...همان‌طوری که کشورها بر حسب تولید ناخالص ملی طبقه‌بندی می‌شوند، سلسله‌مراتبی هم بر اساس تولید ناخالص فارغ‌التحصیلان وجود دارد. به این ترتیب، کشوری که می‌خواهد در سلسله‌مراتب «رشدیافتگی» ترقی کند باید به تولید هر چه بیش‌تر فارغ‌التحصیلان بپردازد. اما فارغ‌التحصیلی که بدین‌گونه تولید می‌شود به چه کار می‌آید جز آن‌که در خدمت ثروتمندان جهان قرار گیرد؟

«امام» به معنای پیشوا، آرمان وجودی بشر، و آن غایتی است که همۀ صفات تکاملی انسان در وجود او تبلور یافته است.

بدین ترتیب وظیفۀ اصلی حکومت اسلامی اصلاً تزکیه و تعلیم اجتماع است، اما چون فقر و فقدان عدالت اجتماعی مانعی عظیم در برابر این هدف اصلی است، بالتبع به از بین بردن فقر و سایر موانع می‌پردازد و به طور موازی در جهت تکامل و تعالی معنوی جامعه برنامه‌ریزی می‌کند.

در نظام‌های اجتماعی این روزگار که تحت سیطرۀ دیکتاتوری اقتصاد شکل گرفته است، پول همواره طرف دوم معادله‌ای است که به همه چیز معنا و مفهوم و ارزش می‌بخشد. آن‌چه را که نتوان با پول سنجید اصلاً در دنیا وجود ندارد.

جامعۀ توسعه‌یافته جامعه‌ای است که در آن همه چیز حول محور مادی و تمتع هر چه بیش‌تر از لذایذی که در کرۀ زمین موجود است، معنا شده و البته برای این‌که در این چمن‌زارِ بزرگ همه بتوانند به‌راحتی بچرند، یک قانون عمومی و دموکراتیک لازم است تا انسان‌ها را در عین برخورداری از حداکثر آزادی (ولنگاری) از تجاوز به حقوق یکدیگر باز دارد.

تفکر غالب غربی اگرچه دم از آزادی و ولنگاری می‌زند، اما با این‌همه، بسیار مایل است که در جهت رد مسئولیت از فرد، سیر تاریخ را سیری جبری بداند و از این طریق همۀ گناهان خویش را بر گردن تاریخ بیندازد.

انسانِ امروز بر خلاف آن‌چه وانمود می‌کند، از همۀ آدم‌هایی که در طول تاریخ زیسته‌اند خرافاتی‌تر است و بیش‌تر از همۀ اقوام، خرافه‌هایی بعید و غریب را به عنوان واقعیت‌هایی مسلم و حقایقی مطلق پذیرفته است.

خانم جون رابینسون هنگام اظهار نظر دربارۀ آن‌چه مردم جهان را تا خرخره در منجلاب فساد فرو برده است، به همین اکتفا می‌کند که بگوید: «جامعه‌شناسان این وضع را رضایت‌بخش نمی‌یابند...»؛

شرکت‌های چندملیتی، سه بار ثروتمندتر از همۀ بانک‌های مرکزی کشورهای صنعتی، بر اقتصاد جهانی حکم می‌رانند و امروز نفی‌کنندۀ آزادی اقتصادی بی‌رنگی هستند که خود از آن زاییده شده‌اند... بسط و گسترش سرطانی آنها پدیدۀ نمایان پایان این قرن بی‌فریاد است.

همۀ وقایع تاریخی، جغرافیایی، زیستی، سیاسی، اقتصادی و غیره که در جهان اتفاق می‌افتد، نهایتاً در جهت تحقق حق و بسط حاکمیت او در سراسر جهان اتفاق می‌افتد. هیچ اتفاقی نیست که حقیقتاً به ضرر اسلام باشد و روایت اَلْخَیرُ فیü ماوَقَع ـ خیر در آن چیزی است که رخ داده است ـ و آیۀ مبارکۀ: و مَکرُوا و مَکرَ ٱلله ُ وَ ٱلله ُ خَیرُ المْاکرینَ، هر دو اشاره به همین حقیقت دارند. وقایع فی‌نفسه در جهت حاکمیت حق اتفاق می‌افتند و سیر تاریخ، لاجرم به دولت جهانی عدل خواهد رسید

برای تولید بیش‌تر که ضرورت توسعۀ اقتصادی است، باید مردم را به مصرف هر چه بیش‌تر ترغیب کرد و بدین علت است که تبلیغات ـ یا بهتر بگویم پروپاگاند ـ یکی از ارکان اساسی توسعه به شیوۀ غربی است.

فطرت انسان رو به سوی کمال دارد و لذت نیز علت و انگیزه‌ای است که راه به جانب تکامل و تعالی می‌گشاید و البته از لذت تنها به لذاید مادی نظر نداریم، که لذیذترین لذایذ (الذّ لذّات) در وصول باطنی انسان به مقام توحید حاصل می‌آید.

وقتی انگیزه‌های درونی نباشد، کار همچون شرّی تلقی می‌شود که باید از آن خلاص شد.

انسان مختار است نه مطلق‌العنان؛ باید بین این دو معنا تفاوت اساسی قائل شد.

هیچ نوعی خودبه‌خود به نوع دیگر تبدیل نخواهد شد. برای حقیر بسیار شگفت‌آور است این‌که آدم‌هایی ظاهراً عاقل فرضیۀ جهش را به‌مثابه یک حرف عاقلانه می‌پذیرند. اگر کسی قدرت دارد که خود را به نوعی دیگر تبدیل کند، جهش بیولوژیک نیز امکان وقوع دارد. کدام عاقلی این تغییر خودبه‌خودی را می‌پذیرد؟ جهش یک تغییر ماهوی است و قبول کردن این‌که تغییر در ماهیت اشیا خودبه‌خود روی دهد از اعتقاد داشتن به خلق‌الساعه خنده‌دارتر و احمقانه‌تر است.

مفهوم این کار ـ یعنی پایه‌گذاری مبانی علوم بر حقیقت عالم ـ این نیست که فی‌المثل با زبان فیزیک یا شیمی به اثبات وجود جهان‌آفرین یا تبیین معتقدات مذهبی بپردازیم؛ دین از این اثبات و تبیین‌ها بی‌نیاز است.

نظام آموزشی غربی محصول جدایی علم از دین است و بدین ترتیب، برای اصلاح آن باید مبانی علوم را بار دیگر بر حقیقت عالم ـ یعنی معتقدات دینی‌ـ بنا کرد. این مفهوم اصلی وحدت حوزه و دانشگاه است.

لفظ «توسعه» در فرهنگ جدید بشر به معنای تکامل استعمال می‌شود و اصلاً این سؤال به ذهن کسی خطور نمی‌کند که: «از کجا معلوم است که تکامل و تعالی انسان حتماً در توسعۀ اقتصادی باشد؟»