بریده‌هایی از کتاب فلسفه علم

نیوتن این نظر طرفداران فلسفه مکانیکی را که معتقد بودند عالم فقط از ذرات متحرک تشکیل‌شده پذیرفت، ولی تلاش کرد قوانین دکارت را درباره حرکت، و نیز قواعد او را در باب برخورد ذرات، تکمیل کند. تلاش او به عرضه نظریه‌ای پرقدرت در دینامیک و مکانیک انجامید. شالوده این نظریه سه قانون حرکت نیوتن و اصل مشهور گرانش عمومی اوست.

در کارهای آیزاک نیوتن (۱۶۴۲۱۷۲۷) بود که انقلاب علمی به اوج خود رسید. دستاوردهای او در تاریخ علم همتا ندارد و شاهکارش اصول ریاضی فلسفه طبیعی است که در سال ۱۶۸۷ انتشار یافت.

رنه دکارت (۱۵۹۶۱۶۵۰)، فیلسوف، ریاضی‌دان، و دانشمند فرانسوی «فلسفه‌ای مکانیکی» به وجود آورد که جدید و انقلابی بود. بر مبنای این فلسفه جهان طبیعت فقط از ذرات مادی لَخت تشکیل شده که با یکدیگر تصادم می‌کنند و بر هم اثر می‌گذارند. به نظر دکارت قوانین حاکم بر حرکتِ این ذرات، کلید فهم ساختار عالم کوپرنیکی بود. در فلسفه مکانیکی تصور می‌شد که می‌توان همه پدیده‌های مشاهده‌پذیر را بر حسب حرکت این ذرات لَخت و حس‌ناشدنی تبیین کرد. این فلسفه در نیمه دوم قرن هفدهم به سرعت به دید علمی مسلط تبدیل شد و حتی اکنون نیز تا اندازه‌ای رواج دارد

یکی دیگر از نوآوری‌های گالیله این است که او بر آزمون تجربی فرضیه‌ها تأکید می‌کند و آن را بسیار مهم می‌شمرد. دانشمند عصر جدید این را هم شاید بدیهی بشمرد. اما در عصر گالیله معمولاً آزمون تجربی را شیوه قابل اعتماد کسب دانش به شمار نمی‌آوردند. تأکید او بر آزمون تجربی سرآغاز دورانی است که در آن برای پژوهش در باب طبیعت به نگرش تجربی روی آورده می‌شود گرایشی که تا به امروز نیز باقی است.

گالیله را معمولاً نخستین فیزیک‌دان به معنای جدید کلمه به شمارمی‌آورند. او نخستین کسی بود که نشان داد برای توصیف رفتار اشیا در جهان مادی، مانند اجسام در حال سقوط، پرتابه‌ها و غیره می‌توان از زبان ریاضیات استفاده کرد. این نکته امروزه به نظر ما بدیهی می‌آید زیرا اکنون روال معمول این است که نه تنها در علم فیزیک بلکه در زیست‌شناسی و اقتصاد نیز برای صورت‌بندی نظریات علمی از زبان ریاضی استفاده شود. ولی در زمان گالیله این مطلب بدیهی نبود.

ماندگارترین تأثیر گالیله نه در علم نجوم بلکه در علم مکانیک بود که در آن نظریه ارسطو را رد می‌کرد. به نظر ارسطو اجسام سنگین‌تر در مقایسه با اجسام سبک‌تر با سرعت بیشتری سقوط می‌کنند. گالیله در مقابل نظر ارسطو این نظریه خلاف انتظار را پیش نهاد که اجسامِ دارای وزن‌های مختلف هنگام سقوط آزاد با سرعت مساوی به زمین سقوط می‌کنند

گالیله تمام عمر از نظریه کوپرنیکی پشتیبانی کرد و در اختراع تلسکوپ یکی از پیشگامان بود. وقتی او با تلسکوپش به آسمان نگریست بسیاری چیزهای شگفت کشف کرد، از جمله کوه‌های ماه، شمار عظیمی از ستارگان، کلف‌های خورشید، و قمرهای سیاره مشتری. همه این‌ها در تعارض کامل با کیهان‌شناسی ارسطویی بود و در روی آوردن جامعه علمی به نظریه کوپرنیکی نقش محوری داشت.

نوآوری کوپرنیک نه تنها علم نجوم را ترقی داد بلکه به طور غیرمستقیم و به واسطه کارهای یوهانس کپلر (۱۵۷۱۱۶۳۰) و گالیلئو گالیله (۱۵۶۴۱۶۴۲) به تکوین فیزیک جدید انجامید. کپلر دریافت که برخلاف تصور کوپرنیک سیارات در مدارهای دایره‌ای‌شکل به دور خورشید نمی‌گردند، بلکه مدارشان بیضی‌شکل است. این «قانون اول» او درباره حرکت سیارات است که قانون بسیار مهمی است. قانون‌های دوم و سوم کپلر سرعت گردش سیارات را به دور خورشید تعیین می‌کنند. با کنار هم قرار دادن قوانین کپلر نظریه‌ای درباره سیارات به دست می‌آید که بسیار برتر از نظریات پیشین است و با آن می‌توان مسائلی را حل کرد که منجمان قرن‌ها از حل‌شان درمانده بودند.

نیکولاوس کوپرنیک (۱۴۷۳۱۵۴۳)، منجم لهستانی، در ۱۵۴۲ کتابی منتشر کرد که در آن به مدل زمین‌مرکزی عالم حمله برد. طبق این مدل، زمین ثابت و ساکن است و در مرکز عالم قرار دارد و خورشید و سیارات به دور آن می‌گردند. نجوم زمین‌مرکزی، که به آن نجوم بطلمیوسی هم می‌گویند (برگرفته از نام بطلمیوس، منجم یونان باستان) جزء اساسی و بسیار مهم جهان‌بینی ارسطویی بود و به مدت ۱۸۰۰ سال حاکمیت بلامنازع داشت.

مطرح می‌شود آشکارا در تعارض است. در سیر تحول جهان‌بینی جدید علمی نخستین مرحله سرنوشت‌ساز انقلاب کوپرنیکی بود.