بریده‌هایی از کتاب جدال جهان بینی ها

هر روزه از تعداد مردمی که در سراسر جهان به روش‌های کهن عبادت می‌کنند کاسته می‌شود و با وجود این‌که بزرگان آن‌ها از این کاهش تاسف می‌خورند، آن‌هایی که از دین خارج شده‌اند، دیگر نیازی به عذرخواهی نمی‌بینند. علم مدت‌ها پیش، جهان بی‌باک تازه‌ای را به ما معرفی کرده که در آن، دیگر نیازی به ایمان به یک حوزه نهان و نامرئی وجود ندارد.

در واقع، برخی ایده‌های خیلی عجیب، گاهی از مکان‌هایی ناشناخته و بسیار غیرمنتظره برخاسته است ــ ایده‌هایی شبیه نسبیت و عدم قطعیت کوانتومی ــ که علی‌رغم به‌چالش کشیدن تفکر مرسوم، تنها به‌دلیل گذراندن آزمون‌های تجربی به‌سرعت مقبولیت به‌دست آورده‌اند. پیروان متافیزیک و عالم ماورائی دیپاک، برای استقبال از کشف‌های جدید و نهایتاً اصلاح و گسترش جهان‌بینی خود، گارد بسته‌ای دارند و به‌جای خوش‌آمدگویی به حقایق جدید، اغلب به ایده‌ها، تعبیرات و متون باستانی چسبیده‌اند. هر وقت لازم باشد، برای توجیه ایده‌های سنتی خود، به علم روی می‌آورند، هر وقت آشکار شود که علم از آن‌ها حمایت نمی‌کند، به‌سرعت از آن روی برمی‌گردانند.

بنابراین ذکر این نکته ضروری است که، دین به‌هیچ وجه مترادف با عالم ماورائی نیست. حتی خداوند نیز مترادف با عالم ماورائی نیست. ممکن است ادیان سازمان‌یافته خود را بی‌اعتبار کرده باشند، اما برای عالم ماورائی چنین اتفاقی نیفتاده است.

دانشمندان اغلب به‌وسیله شهود و احساسات ذهنی، هدایت می‌شوند. اما آن‌ها نیاز به گام بعدی، یعنی تصدیق و تائید را نیز تشخیص می‌دهند. علم در حلقه مشاهده، نظریه و آزمایش به‌پیش می‌رود. حلقه، تکرار می‌شود تا این‌که نظریه و شواهد تجربی، هماهنگ شوند. اما این روش، اگر مفاهیم به‌طور دقیق تعریف و آزمایش‌ها با دقت کنترل نشوند، شکست می‌خورد. اصول روش علمی، بسیار مهم هستند و این‌ها هستند که تفاوت بین علم خوب و علم بد یا بین علم و علم‌نمایی را مشخص می‌کنند.

گرچه حرکت به‌سوی خوبی‌ها و اجتناب از بدی‌ها، فرمان ادیان سازمان‌یافته و عالم ماورائی است، اما این تشکیلات دینی هستند ــ نه علم ــ که اغلب در عمل به وعده خود، شکست خورده‌اند. نه ادیان شرقی توانستند مانع جنگ‌های بی‌رحمانه در آسیا شوند و نه ادیان غربی توانستند اروپا را به آشتی برسانند. انسان‌های زیادی به‌نام دین، قتل‌عام شده‌اند و تعداد این کشته‌شدگان از آن‌چه به‌وسیله تمام سلاح‌های اتمی ساخته شده به‌وسیله فیزیک مدرن، صورت گرفته، بیشتر بوده است. از جنگ‌های صلیبی تا هولوکاست، از دین علاوه بر ابزاری برای نیکی و عشق، به‌عنوان ابزاری برای دشمنی نیز استفاده شده است.

در واقع ما قوه تخیل خود را برای ایجاد تصاویر متقاعدکننده به‌کار گرفتیم. این تصاویر، بر پایه واقعیت نبودند بلکه صرفاً برای رفع نیازهای ما به‌وجود آمدند. همه ما جاودانگی را دوست داریم، دوست داریم باور کنیم نیکی بر بدی غالب است و نیرویی عظیم مراقب ماست. همه ما دوست داریم باور کنیم که بخشی از وجودی متعالی هستیم و به دلیلی به این دنیا پا گذاشته‌ایم. دوست داریم باور کنیم که حیات ما به‌خودی‌خود معنایی دارد. مفاهیم باستانی در مورد جهان هستی، با تائید این تمایلات، باعث تسلی‌خاطر ما می‌شدند.

به نظر من، هرچه انسان از نظر معنوی کامل‌تر می‌شود، بر او مسلم‌تر خواهد شد که راه دیانت اصیل، نه از مسیری توام با ترس از زندگی و بیم از مرگ و ایمانی کور، بلکه از میان مسیری پرچالش، در پی کسب معرفت عقلانی، می‌گذرد. «آلبرت انیشتین»