بریده‌هایی از کتاب صبر؛ ضابطه حرکت در صراط مستقیم

افرادی که دشمن از آن‌ها استفاده می‌کند، به کاری که انجام می‌دهند ایمان ندارند. هرگز از خود پرسیده‌اید که چرا اسرائیل خلبان‌های خودش را با زنجیر به صندلی بمب‌افکن‌هایش می‌بندد؟

در نظام اسلامی‌شیعی معتقدیم که به‌تنهایی و با قدرت خودمان نمی‌توانیم حرکت کنیم؛ قدرت ما باید پشتوانه‌ای داشته باشد. اما این پشتوانه، ابرقدرت‌های روز نیستند؛ بلکه این پشتوانه الله است

گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد

(إِن یَکن مِنکمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ)؛ یعنی اگر شما بیست نفر «صابر» باشید، می‌توانید دویست نفر را شکست بدهید؛ یعنی یک نفر معادل ده نفر خواهد بود. دقت بفرمایید صفتی که می‌گوید و بر آن تأکید می‌کند، صبر است.

باید اعتراف کنیم که بُعد سیاسی افراد به‌مراتب قوی‌تر از قبل شده و به‌حدی رسیده است که می‌بینیم که افراد معمولی، امروز برای دنیا تعیین تکلیف می‌کنند و این اجازه را به خودشان می‌دهند که راجع‌به تمام سیاست‌مدارهای دنیا نظر بدهند. مثلاً مستخدمی معمولی که سواد هم نداشت، می‌گفت: «من فکر می‌کنم روحانیت اشتباه کرده است!»

حکومت اسلامی در هر خانهٔ کوچک و بین هر زن و شوهر می‌تواند برقرار بشود. تمام آن قوانین و همهٔ آن خصوصیات را می‌توان در این خانه برپا کرد.

پسرش فوت کرده است و می‌گوید: «خدا صبرش را هم داده است. باید صبر کنیم.» خُب او کارِ دیگری نمی‌تواند انجام بدهد. در این روایت می‌فرماید در آن چیزهایی که آزادانه می‌توانید صبر کنید، صبر کنید و حسابش را به خدا واگذارید.

، بُعد سیاسی مردم به این درجه رسیده و این جای بسیار خوشبختی است؛ اما در کنارش یک اشکال هم هست: بُعد اعتقادی چقدر ارتقا یافته است؟ فاصلهٔ بین بُعد اعتقادی و ایمانی با بُعد سیاسی زیاد شده است. جلوی رشد ابعاد سیاسی را که نباید گرفت و بهتر است پیشرفت کند؛ پس چه چیزی را باید تقویت کرد؟ پاسخ این است که ابعاد اعتقادی و ایمانی را هم هرطور که امکان‌پذیر باشد، باید ارتقا داد.

تازمانی‌که خودمان رشد نکنیم، نمی‌توانیم دست دیگران را بگیریم.

بگوییم حالا که خلوص کامل نداریم، پس برویم و گوشهٔ خانه بنشینیم تا وقتی‌که خالصِ خالص بشویم و بعد دنبال کارمان برویم. خیر، در همین حال هم که به‌دنبال خالص‌ترشدن هستیم، دست‌کم، کارهایی را که احساس می‌کنیم صددرصدش برای خواست خودمان است، انجام ندهیم. بلکه کارهایی را انجام بدهیم که دستِ‌کم، یک‌درصد آن برای خدا باشد و از خدا بخواهیم بابت همین یک‌درصد خالص، بقیهٔ کارهایمان را هم درست کند

ما اگر در این مرحلهٔ پایانی، احیاناً بُغض معاویه را در نظر داشته باشیم و نه حُبّ علی را، کار خراب می‌شود؛ چون مبارزات ما دو شکل دارد: گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد؛ یعنی ناراحتی و خشم ما از معاویه، دلیلی بر داشتن محبت علی نیست؛ مثل خوارج. آن‌ها همان‌گونه که نقشهٔ کشتن علی را کشیدند، نقشهٔ کشتن معاویه و عمروعاص را هم کشیدند. این‌ها بُغضی دارند که علی یا معاویه برایشان فرقی نمی‌کند، هر دو را می‌کُشند. ولی زمانی هست که فرد به‌دلیل داشتن حبّ علی می‌جنگد و قتال می‌کند. در آن زمان است که حبّ علی حتماً بُغض معاویه را هم در درون خودش دارد؛ یعنی امکان ندارد در اسلام در کنارِ شعار تَوَلّی، تَبَرّی نباشد.

یاران طالوت بعد از گذراندن همهٔ آن دشواری‌ها، در وضعیتی که دو گروه در مقابل یکدیگر قرار گرفتند، تازه از خداوند صابربودن را خواستند. چرا؟ پاسخ این پرسش را امام‌باقر در روایتی، چنین می‌فرمایند: «مَن لا یُعِدِّ الصَّبرَ لِنَوائِبِ الدَّهر یَعجُز» (کسی‌که در مقابل حوادث و سختی‌های روزگار، پیش‌بینیِ صبر نکند، به‌حتم به عجز و ناتوانی کشیده می‌شود.) یعنی اگر این فرد صابر نباشد، حتماً به عجز و ناتوانی کشیده می‌شود.

ما اگر در این مرحلهٔ پایانی، احیاناً بُغض معاویه را در نظر داشته باشیم و نه حُبّ علی را، کار خراب می‌شود؛ چون مبارزات ما دو شکل دارد: گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد؛ یعنی ناراحتی و خشم ما از معاویه، دلیلی بر داشتن محبت علی نیست؛ مثل خوارج. آن‌ها همان‌گونه که نقشهٔ کشتن علی را کشیدند، نقشهٔ کشتن معاویه و عمروعاص را هم کشیدند. این‌ها بُغضی دارند که علی یا معاویه برایشان فرقی نمی‌کند، هر دو را می‌کُشند. ولی زمانی هست که فرد به‌دلیل داشتن حبّ علی می‌جنگد و قتال می‌کند. در آن زمان است که حبّ علی حتماً بُغض معاویه را هم در درون خودش دارد؛ یعنی امکان ندارد در اسلام در کنارِ شعار تَوَلّی، تَبَرّی نباشد.

نمی‌شود که این کار را ادامه ندهیم و بگوییم حالا که خلوص کامل نداریم، پس برویم و گوشهٔ خانه بنشینیم تا وقتی‌که خالصِ خالص بشویم و بعد دنبال کارمان برویم. خیر، در همین حال هم که به‌دنبال خالص‌ترشدن هستیم، دست‌کم، کارهایی را که احساس می‌کنیم صددرصدش برای خواست خودمان است، انجام ندهیم. بلکه کارهایی را انجام بدهیم که دستِ‌کم، یک‌درصد آن برای خدا باشد و از خدا بخواهیم بابت همین یک‌درصد خالص، بقیهٔ کارهایمان را هم درست کند.

صفت صابربودن، این ویژگی گنجانده شده است که کمیت‌ها را به کیفیت تبدیل می‌کند و به‌همین دلیل است که خداوند در آیه‌ای می‌فرماید اگر شما صابر باشید، ما آن کمیت‌ها را به کیفیت تبدیل می‌کنیم؛ یعنی بیست نفر شما را دویست نفر می‌کنیم

ایمان بدون صبر هم همین‌طور است. سرِ ایمان، صبر است. اگر شما صبر را از ایمان جدا کنید، ایمان مرتب دست‌وپا می‌زند و هرچقدر این دست‌وپازدن ادامه پیدا کند، خونی که در داخل بدن است، بیشتر بیرون می‌آید و محتوای درونی‌اش بیشتر خالی می‌شود و بعد هم جسد سرد می‌شود. یعنی دست‌وپازدنی است که هیچ ارزشی ندارد، جز اینکه حرکاتی بی‌ثمر انجام می‌گیرد.

امام‌علی می‌فرمایند: «إذَا فَارَغَ الصَّبْرُ الأمُورَ فَسَدَتِ الأمُورُ»؛ یعنی اگر در کارها صبر را حذف کنیم، اگر صبر را از حرکاتی که انجام می‌شود حذف کنیم، حتماً آن کار به فساد کشیده می‌شود.

قدرت ما باید پشتوانه‌ای داشته باشد. اما این پشتوانه، ابرقدرت‌های روز نیستند؛ بلکه این پشتوانه الله است که یاری‌مان می‌کند و به پیروزی هم می‌رسیم

روایتی از امام‌صادق نقل شده است که می‌فرماید: «لَوْ لَا أنَّ الصَّبْرَ خُلِقَ قَبْلَ الْبَلَاءِ لَتَفَطَّرَ الْمُؤْمِنُ کمَا تَتَفَطَّرُ الْبَیْضَةُ عَلَی الصَّفَا» (اگر صبر و صفت صابربودن قبل از مصیبت در شما خلق نشده بود، همان‌گونه که وقتی تخم‌مرغی بر سنگ سختی بخورد، متلاشی می‌شود و بعد هم فاسد، مؤمن ناشکیبا هم از سختی و رنجِ بلا متلاشی می‌شد.)

خدا یکسری الطاف خفیّه دارد و یکسری الطاف جلیّه. الطاف جلیه، لطف‌هایی هستند که در عیان، آن‌ها را می‌بینیم و برایمان آشکار است؛ ولی نمونه‌هایی هستند که به مصداق آیهٔ قرآن، (وَ عَسَی أن تَکرَهُواْ شَیْئًا وَ هُوَ خَیْرٌ لَّکمْ) هستند