بریده‌هایی از کتاب پس از بیست سال

«تنها بیست سال از علی گذشته و مسلمین قصد جان فرزندش را کرده‌اند... به‌خدا سوگند آن‌چه عمار وعده داده و علی از آن سخن گفته بود واقع شد. کربلا میوهٔ درختی است که پس از پیامبر کاشته شد و در صفین قد برافراشت و شاخه دواند و تنومند گشت.»

 «معاویه پس از صلح دست از توطئه نخواهد شست. جنگی که در صلح ادامه یابد، مصیبت‌بارتر است برادر. جنگی که بر فراز منبرها و درون قلب‌ها و مغزها رواج یابد، از جنگ شمشیرها و نیزه‌ها سخت‌تر است. تنها نبردی که ابوسفیان در آن اسلام را مغلوب ساخت.»

«علی یک شخص نیست پیرمرد. او چون انسان‌هایی نیست که در جسمانیت خویش خلاصه می‌شوند. علی نوعی ایمان، نوعی اسلام و نوعی حیات است، همان‌گونه که معاویه چنین است. نزدیکی به علی فقط دیدار او نیست بلکه چون او زیستن و اندیشیدن، چون او خویش را برای هدایت مردمان وقف‌نمودن است، وگرنه بسیارند که صبح و شام با علی‌اند، حتی در سپاه اویند ولیک از او چون زمین و آسمان فاصله دارند، هم‌چون تو که در سپاه معاویه‌ای ولی روحت از او فاصله گرفته است. علی در قلب هرآن‌کس که دربرابر ستم‌گران نعره می‌کشد و درمقابل ضعیفان و مظلومان به لرزه می‌افتد، خیمه‌ای به پا کرده است. علی تا آخرین روزی که آفتاب بر زمین می‌تابد و جهان برقرار است، چون رودی جاری خواهد بود، همان‌گونه که معاویه چنین خواهد بود و جنگ میان این دو، جنگی است که از نزاع هابیل و قابیل آغاز شده و تا قیامت ادامه خواهد داشت.»

«واقعیت آنی است که حاکم و رایج است امّا حقیقت آنی است که باید باشد و نیست. ارزش انسان‌ها به تلاشی است که برای هویدا ساختن حقیقت‌ها می‌کنند، نه پذیرفتن واقعیت‌ها. برای همین است که پیامبران باارزش‌ترین انسان‌ها بوده‌اند.»

آه که به‌راستی مردمان آینهٔ حاکمان خویش‌اند.

عمّار ادامه داد: «وای بر شما قوم گمراه... وای بر شما... آیا حضور من در سپاه عراق را دلیل حقانیت علی می‌شمارید درحالی‌که من نیز حقیقت خویش را از او گرفته‌ام...؟ وای بر شما... اگر شما حدیث پیامبر را پیرامون من شنیده‌اید، آیا خطبه‌های او را پیرامون علی فراموش کرده‌اید؟ آیا فراموش کرده‌اید که پیامبر فرمود، هرکه من مولای اویم علی مولای اوست؟ بارالها! هرکس که او را دوست می‌دارد دوست بدار و هرکه او را دشمن می‌دارد دشمن بدار، و آیا از یاد برده‌اید که پیامبر بارها دشمنان علی را مشرک و ازدین‌برگشته خواند و آنان را نفرین نمود؟ ای ناتمام مرد! علی خود به‌تنهایی تمام حقیقت است و نبود من در او کاستی نمی‌کند. که شنیدم از رسول خدا که می‌فرمود، علی با حق است و حق با علی است، و این دو هرگز ازهم جدا نمی‌شوند.»

عمّار ادامه داد: «وای بر شما قوم گمراه... وای بر شما... آیا حضور من در سپاه عراق را دلیل حقانیت علی می‌شمارید درحالی‌که من نیز حقیقت خویش را از او گرفته‌ام...؟ وای بر شما... اگر شما حدیث پیامبر را پیرامون من شنیده‌اید، آیا خطبه‌های او را پیرامون علی فراموش کرده‌اید؟ آیا فراموش کرده‌اید که پیامبر فرمود، هرکه من مولای اویم علی مولای اوست؟ بارالها! هرکس که او را دوست می‌دارد دوست بدار و هرکه او را دشمن می‌دارد دشمن بدار، و آیا از یاد برده‌اید که پیامبر بارها دشمنان علی را مشرک و ازدین‌برگشته خواند و آنان را نفرین نمود؟ ای ناتمام مرد! علی خود به‌تنهایی تمام حقیقت است و نبود من در او کاستی نمی‌کند. که شنیدم از رسول خدا که می‌فرمود، علی با حق است و حق با علی است، و این دو هرگز ازهم جدا نمی‌شوند.»

به‌راستی حسین را چرا کشتند؟

گفت: «آیا شمربن‌ذی‌الجوشن در سپاه شماست؟» زید پاسخ داد: «آری. او فرمانده پیادگان سپاه است.» سلیم به فکر فرورفت و گفت: «به او بگو چه شد که این‌چنین به خود خیانت روا داشتی؟ تو مقرّب علی بودی.»

تاریخ تکرار نمی‌شود؛ بلکه این مردان تکراری‌اند که بدون عبرت، رفتار گذشتگان را دربرابر آزمون‌های روزگار تکرار می‌کنند.

در نظر علی ستم‌گر خوب و ستم‌گر بد وجود ندارد

به‌جان خودم سوگند که اسلامِ علی بیش از آن‌که اسلامِ شمشیر باشد، اسلام ایمان و حکمت و عدالت است، نه اسلام مناسک و ظواهر. و علی برای فتح قلوب آمده است، نه فتح سرزمین‌ها. علی قصد دارد روح ایمان را به کالبد نیمه‌جان اسلام بازگرداند که به‌خدا سوگند، سرزمینی که از اسلام لبریز و از ایمان تهی باشد، بلاد جاهلیت است.

آن‌گاه که باید درکنار امامت می‌بودی و نبودی، چه تفاوت می‌کند که کجا و به چه کار مشغول باشی؟ در محراب عبادت یا بزم عیش و نوش، چه تفاوت دارد؟

«نه راحیل... تاریخ تکرار نمی‌شود؛ بلکه این مردان تکراری‌اند که بدون عبرت، رفتار گذشتگان را دربرابر آزمون‌های روزگار تکرار می‌کنند.»

«ارزش هرکس به‌اندازهٔ همتی است که برای کنار راندن واقعیت‌ها و هویدا ساختن حقیقت‌ها صرف می‌کند... و پیامبران ارزشمندترین انسان‌ها هستند.»

آری فرزندم. اسلامی که به عدالت نرسد، کفری است که لباس توحید به تن کرده است.»

پیامبر به علی گفت که ای علی! با من بر سر نزول قرآن می‌جنگند و با تو بر سر تأویل آن. دشمنان من مشرکین‌اند و دشمنان تو منافقین.

خداوند روزیِ روح را در بیداریِ شب، و روزیِ جسم را در تلاشِ روز گذاشته است

مالک به عمّار نگاه کرد که با لبخند تحسین‌برانگیز و چشمان به‌شوق‌آمده‌اش به نمایندهٔ یمنیان خیره شده بود. امام سری به تأیید تکان داد و گفت: «نام تو چیست ای مرد؟» «عبدالرحمن.» «فرزند کدام‌یک از یمنیان هستی؟» «فرزند ملجم.» سلیم به امام نگاه کرد که ناگهان درهم شده و لبخندش زایل گشته بود. «آیا تو مرادی هستی؟» «بلی یا امیرالمؤمنین.» امام سر به‌زیر افکند و درحالی‌که زیرلب آیهٔ استرجاع را زمزمه می‌کرد، درهم رفت. سکوت سنگینی بر سینهٔ مسجد نشست. مردم مات و مبهوت، نگاهی به خلیفه که سخت مکدّر شده بود و نگاهی به مرد یمنی می‌افکندند.

«خواب زیاد آفت روح است فرزندم. خداوند روزیِ روح را در بیداریِ شب، و روزیِ جسم را در تلاشِ روز گذاشته است.»