بریده‌هایی از کتاب انقراض ششم

میان تغییرات زمین‌شناختی متعدد: ـ فعالیت بشر بین یک‌سوم تا نیمی از سطح خشکی سیاره را دگرگون کرده است. ـ اغلب رودهای بزرگ جهان سدبندی یا منحرف شده‌اند. ـ نیتروژنی که کود گیاهی تولید می‌کند بیش‌تر است از میزان تولید طبیعی نیتروژن در تمام اکوسیستم‌های خشکی. ـ ماهیگیری بیش از یک‌سوم تولید اولیه ماهی را از آب‌های ساحلی اقیانوس‌ها خارج می‌کند. ـ بشر بیش از نیمی از آب تازه قابل‌دسترس را مصرف می‌کند. کراتزن گفت مهم‌ترین چیز این است که انسان‌ها ترکیب اتمسفر را تغییر داده‌اند. به دلیل ترکیب سوخت سنگواره‌ای و نابودی جنگل‌ها، میزان دی‌اکسید کربن در هوا طی دو قرن اخیر بیش از چهل درصد افزایش داشته است، در حالی که میزان گاز متان، که گاز گلخانه‌ای قوی‌تری است، بیش از ده برابر شده است.

تمام آن چیزهایی که برای ما باارزشند ‫__ مجسمه‌ها، کتابخانه‌ها، بناهای تاریخی و موزه‌ها، شهرها و کارخانه‌ها __ همه در لایه‌های رسوباتی به ضخامت یک کاغذ سیگار متراکم خواهند شد.

جوزف مندلسون۴۱، خزنده‌شناس باغ‌وحش آتلانتا نوشت: «من به دنبال حرفه خزنده‌شناسی بودم،‌ زیرا از کار با حیوانات لذت می‌برم. اما نمی‌توانستم پیش‌بینی کنم که این کار به دیرین‌شناسی شبیه است.»

برای رسیدن به سطح دی‌اکسید کربن بالاتر از آنچه امروز وجود دارد (و گرمایش جهانی متعاقب آن) لازم است تا زمانی بسیار طولانی به گذشته بازگردیم؛ شاید تا دوران میوسن میانی؛ یعنی پانزده میلیون سال قبل. کاملاً محتمل به نظر می‌رسد که سطح دی‌اکسید کربن در انتهای این قرن به سطحی برسد که از دوران نخل‌های قطب جنوب در دوران ایوسن __ در حدود پنجاه میلیون سال قبل __ تاکنون سابقه نداشته است. این‌که گونه‌ها هنوز ویژگی‌هایی را دارا هستند که پیشینیانشان را قادر ساخت تا در دوران کهن به بقای خود ادامه دهند، چیزی در بارهٔ تأثیر کنونی گرمایش بیش‌تر روی گونه‌های نسل‌های آینده نمی‌گوید.

به عقیده زالیژویچ، فرزندان موش‌های امروزی منطقه‌ای را که راتوس اکسولانس و راتوس نروجیکوس خالی کرده بودند، به جایگاه مناسبی برای خود بدل خواهند کرد. او گمان می‌کند شکل و اندازه موش‌های آینده تغییر خواهد کرد، بعضی‌ها کوچک‌تر از موش حشره‌خوار خواهند شد و برخی بزرگ‌تر از فیل. او نوشت:‌ «ما باید __ از روی کنجکاوی و امکان انتخاب بیش‌تر __ یک یا دو گونه موش را در جمع جوندگان بزرگ بدون مو قرار دهیم که در غارها زندگی می‌کنند، و ابزارهای سنگی ابتدایی می‌سازند و پوست پستاندارانی را می‌پوشند که کشته و خورده‌اند.»

در پایان دوره اردویسین، حدود ۴۴۴ میلیون سال قبل، اقیانوس‌ها خالی شدند و حدود هشتادوپنج درصد از گونه‌های زیستی دریایی نابود شدند. این واقعه تا مدتی طولانی همچون فجایع به نظر می‌رسید تا نشان دهد که داده‌های سنگواره‌ای تا چه حد غیرقابل‌اطمینان می‌توانستند باشند. امروزه به آن به عنوان اولین مورد از پنج انقراض بزرگ می‌نگرند و گمان می‌رود که در دو انفجار شدید کشنده کوتاه رخ داده باشد. اگرچه قربانیان آن هیچ‌جا اقتدار و ویژگی‌های موجودات منقرض‌شده پایان دوره کرتاسه را نداشتند، به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ حیات شناخته می‌شوند؛ این لحظه‌ای بود که قوانین بازی ناگهان عوض شد، و پیامدهای آن مهر خود را به تمام حوادث آینده زد.

لایل تصور می‌کرد صخره‌های مرجانی از حاشیه‌های کوه‌های آتشفشانی در زیر آب به وجود می‌آیند. اندیشه‌های داروین به قدری در ماهیت خود ملهم از اندیشه‌های لایل بودند که وقتی آن‌ها را در بازگشت به انگلستان برای لایل بازگو کرد، لایل خرسند شد. آن‌طور که مورخ علم، مارتین رادویکاشاره می‌کند، لایل «متوجه شد که داروین از او جلو زده است». یک زندگینامه‌نگار نفوذ لایل بر داروین را چنین جمع‌بندی کرد: «بدون لایل داروینی وجود نمی‌داشت.» داروین پس از انتشار تحقیقاتش پس از سفر بیگل و نیز انتشار کتابی در بارهٔ صخره‌های مرجانی نوشت: «همیشه احساس می‌کنم کتاب‌های من تا نیمی، از مغز لایل بیرون آمده‌اند.»

چند ماه قبل کوویه طرح‌هایی از یک اسکلت دریافت کرده بود که در سواحل ریولوخان، در غرب بوئنوس‌آیرس کشف شده بود. این اسکلت، به درازای بیش از سه متر و نیم،‌ و بلندی بیش از یک متر و هشتاد سانتیمتر، به مادرید منتقل شد و در آن‌جا به دقت روی هم سوار شد. کوویه با حرکت از اسکلت، صاحب آن را یک بار دیگر شناسایی کرد، که به درستی یک گونه تنبل عظیم‌الجثه بیگانه بود. او آن را مگاتریوم یعنی «جانور عظیم‌الجثه» نامید. اگرچه کوویه هیچ‌گاه به آرژانتین، یا در واقع به مکانی دورتر از آلمان سفر نکرده بود، متقاعد شده بود که این مگاتریوم دیگر در سواحل آمریکای جنوبی پرسه نمی‌زند، زیرا هم‌اکنون منقرض شده است. همین امر در بارهٔ حیوانی صدق می‌کند که جانورِ ماستریخت نامیده می‌شد.

هیچ موجودی پیش از این حیات روی زمین را بدین شکل دگرگون نکرده بود. وقایع مشابه باز هم اتفاق افتاده بود، اما در گذشته‌هایی بسیار دور. این سیاره در مواردی بسیار استثنایی شاهد تغییراتی چنین گسترده و دردناک بوده است که باعث کاهش شدید تنوع زیستی شود. زمین در دوران کهن پنج رخداد هولناک را پشت سر گذاشته که هر کدام به عنوان یک مقوله خاص طبقه‌بندی شده و به «پنج واقعه عظیم» معروف شده است. شاید اصلاً تصادفی نباشد که تاریخ این وقایع هولناک تنها وقتی برای انسان آشکار می‌شود که خودش آفرینندهٔ واقعه مشابه جدیدی می‌شود. اگرچه هنوز کمی زود است که بفهمیم آیا ابعاد این واقعه کنونی در حد «پنج واقعه عظیم» بوده یا نه، اما در هر صورت نام «انقراض ششم» بر آن می‌نهیم.

تحقیقات در زمینهٔ تکامل انسان طی بیست‌وپنج سال اخیر تحت تسلط نظریه‌ای بوده که در نشریات عامیانه به «خارج از آفریقا» لقب گرفت و در حیطه‌های علمی به آن «منشأ واحد اخیر» یا فرضیهٔ «جایگزینی» می‌گویند. این نظریه می‌گوید انسان‌های نوین از جمعیت کوچکی ریشه گرفته‌اند که در حدود دویست هزار سال پیش در آفریقا زندگی می‌کرده‌اند و بعد زیرمجموعهٔ کوچک‌تری از آن به خاورمیانه مهاجرت کرد و از آن‌جا به تدریج زیرمجموعه‌های بیش‌تری به شمال‌غربی اروپا و غرب در آسیا رانده شدند و تمام راه را تا شرق در استرالیا طی کردند. هنگامی که انسان‌های نوین طی مهاجرت خود به شمال و شرق با نئاندرتال‌ها و نیز با به اصطلاح انسان‌های کهن دیگر روبرو می‌شدند که از قبل در آن مناطق زندگی می‌کرده‌اند، خود را «جایگزین» آن‌ها می‌کردند، که بهتر است بگوییم آن‌ها را به انقراض می‌کشاندند