بریده‌هایی از کتاب منم تیمور جهانگشا

ای که این نوشته را در آینده می‌خوانی، بدان که من از دورهٔ جوانی علاقه‌مند به مذهب بوده‌ام و هرگز نماز من قضا نشد، مگر در میدان جنگ. من هرگز لب به خمر نیالودم و قمار نکردم و در همهٔ عمر به طبقهٔ روحانیون احترام گذاشتم و پیوسته عده‌ای از علمای روحانی با من بودند و من در امور مذهبی با آنها مشاوره می‌کردم

وقتی من فوران خون آن مرد را از شاهرگ‌های بریده دیدم و مشاهده کردم که مثل فوارهٔ حوض بزرگ منزل امیر یاخماق به طرف آسمان می‌رود، لذتی عجیب حس کردم. من تا آن روز ندیده بودم که خون گردن انسان مانند فواره به سوی آسمان جستن کند

از سعدی شاعر فارس پند گرفته بودم که انسان تا روزی که زنده است باید برای کسب مال و فراگرفتن علم کوشش کند تا افراد نادان به مناسبت مال انسان را محترم بشمارند و افراد دانا به مناسبت علم و هنر احترام را واجب بدانند.

ملازمان من ندانستند که من چرا آن زر را بین سکنهٔ شبستر تقسیم کردم و من هم نیت خود را به آنها نگفتم، زیرا عوام‌الناس استعداد ندارند که به نیت دانشمندان پی ببرند.

در آن موقع دو کتاب را که هر دو به زبان فارسی نوشته شده است خواندم. یک «مثنوی» تألیف جلال‌الدین رومی و دیگری «گلشن راز» تألیف شیخ محمود شبستری که هر دو کتاب شعر است و من از خواندن کتاب مثنوی سخت متنفر شدم و برعکس از خواندن کتاب گلشن راز لذت بردم. علت نفرت من از کتاب مثنوی این بود که جلال‌الدین رومی سرایندهٔ اشعار مثنوی عقیده به آزادی مذهب داشته و همهٔ مذاهب را محترم می‌شمرده و می‌گفته که هیچ مذهبی بر مذهب دیگر مزیت ندارد، در صورتی که من عقیده داشتم و دارم که مذهب اسلام برتر از مذاهب دیگر است و این را من از باب تعصب مذهبی نمی‌گویم، بلکه از روی دلیل اظهار می‌کنم. دلیل من قوانین مذهب اسلام است. اگر قوانین مذهب اسلام را با قوانین مذاهب موسوی و عیسوی مقایسه کنید، معلوم خواهد شد که مذهب اسلام برتر از مذاهب دیگر است.

او به من آموخت که نباید از عقب به اسب نیمه‌وحشی ایلخی نزدیک شد، زیرا جفتک می‌اندازد و نباید از جلو به او نزدیک شد، زیرا گاز می‌گیرد. بلکه باید از طرف راست یا چپ به اسب ایلخی نزدیک شد و یک‌مرتبه با دست چپ یا راست، یالش را گرفت.

روزی شیخ شمس‌الدین آموزگار ما از شاگردان پرسید: «بهترین طرز نشستن، چطور است؟» هریک از شاگردها جوابی دادند. ولی من گفتم: «بهترین طرز نشستن این است که انسان دوزانو بنشیند.» شیخ شمس‌الدین پرسید: «به چه دلیل؟» من گفتم: «به دلیل اینکه در حال نماز که مردم مشغول عبادت خداوند هستند، دوزانو می‌نشینند، لذا معلوم می‌شود که دوزانو نشستن، از انواع دیگر نشستن‌ها بهتر است.»

سال دیگر که من متولد شدم، باز پدرم نزد آن امام رفت و با او راجع به اسم من مشورت کرد. امام گفت: «اسم پسرت را تیمور بگذار که به معنای آهن است.»