بریده‌هایی از کتاب مثبت فکر نکنید

درست است که خیال‌پردازی می‌تواند کمکمان کند تا بعضی نیازها را برطرف کنیم، ولی نمی‌تواند فایده‌ای برای ارضای نیازهایی داشته باشد که به نیرو و تلاش و تعهد بسزایی نیاز دارند. قبلاً دیدیم که رؤیاپردازی محض دربارهٔ پیامدهای مثبت نمی‌تواند به آدم‌ها کمک کند که به رؤیاهایشان برسند. پژوهش دیگری کرده‌ام که نشان می‌دهد در خیال‌پردازی مثبت چیزی هست که باعث می‌شود از انجام کارهای دشوار چشم بپوشیم و سراغ کارهای آسان برویم.

غافل‌گیرکننده است که به کمک خیال‌پردازی‌های مثبت به حدی آرامش پیدا می‌کنیم که در سنجش‌های فیزیولوژیک هم نمایان می‌شود. اگر بخواهید به اعصابتان استراحت بدهید، نفس عمیق می‌کشید، ماساژ می‌گیرید و به پیاده‌روی می‌روید؛ ولی می‌توانید به‌سادگی چشم‌هایتان را ببندید و به آینده‌ای فکر کنید که شاید برایتان لذت‌بخش باشد. اما اگر هدفتان این باشد که آرزویتان به حقیقت بپیوندد چطور؟ آخرین چیزی که نیاز دارید آرام‌بودن است. باید به اندازهٔ کافی انرژی داشته باشید که از جایتان بلند شوید و وزنتان را کم کنید، شغل دلخواهتان را بیابید و برای امتحانتان درس بخوانید. باید به اندازه‌ای انگیزه داشته باشید که وقتی موانع و مشکلات اجتناب‌ناپذیر سر راه سبز می‌شوند، دست از تلاش برندارید. قبلاً دیده‌ایم که قاعدهٔ «تصورش کن، آرزویش کن، انجامش بده» اعتباری ندارد. حالا دلیلش را می‌دانیم: وقتی چیزی را تصور می‌کنید، توان و انرژی لازم برای انجام آن را تضعیف می‌کنید. [با این کار] خودتان را در موقعیتی گذرا از خلسه، آرامش و رخوت قرار می‌دهید.

خیلی وقت‌ها مردم در زندگی از تجربیات قبلی‌شان تأثیر می‌پذیرند. آنچه که قبلاً برایشان اتفاق افتاده، برای آنچه که حس می‌کنند می‌توانند به دست بیاورند، محدودیت‌هایی پدید می‌آورد.

بسیاری از ما دوره‌هایی از اضطراب و افسردگی داریم که به نظرمان می‌رسد قرار نیست چیزی بهتر شود. چه‌بسا کسانی هم که مضطرب و افسرده نیستند، ازآنجاکه فقط به منفی‌بافی عادت دارند، هرگز به ذهنشان نرسیده باشد که آیندهٔ مثبتی را برای خود تصور کنند، بخش‌هایی از زندگی که تا حد افراط احساس می‌کنند گویی چیزی تغییر نخواهد کرد و امیدی به آینده نیست.

اما رؤیاپردازان اغلب اهل عمل نیستند. پژوهش من تأیید می‌کند که رؤیاپردازیِ صرف دربارهٔ آینده انسان‌ها را از تحقق آرزوهایشان دورتر می‌کند

اشتباه است که رؤیاهایمان را کنار بگذاریم؛ درست هم نیست که کورکورانه فرض کنیم صرفاً با رؤیاپردازی دربارهٔ چیزی می‌توان به آن رسید.

غرق‌شدن در لذت خیال‌پردازی‌های مربوط به آینده سودی ندارد.

پیتر و همکارش، ورونیکا برندشتاتر، در تحقیقاتشان به این نتیجه رسیدند که وقتی قاطعانه به هدفی متعهد می‌شویم، برنامه‌ریزی مشخص برای نیل به آن هدف می‌تواند کمکمان کند که دست‌به‌کار شویم و موانع را پشت سر بگذاریم. در یکی از نخستین تحقیقاتشان، که با مشارکت دانشجویان انجام شد، وظیفهٔ دشواری برای مشارکت‌کنندگان در نظر گرفتند. از آن‌ها خواستند که دو روز پس از شب کریسمس گزارشی بنویسند و توضیح بدهند که تعطیلاتشان را چگونه گذرانده‌اند. (۸) از نیمی از شرکت‌کنندگان تقاضا کردند که بگویند کجا، کی و چگونه می‌خواهند این گزارش را بنویسند (به بیان دیگر، برنامه‌ای مشخص در نظر گرفتند) و بقیه این موارد را مشخص نکردند. ۷۱ درصد از کسانی که زمان و مکان و شیوهٔ اقدامشان را برنامه‌ریزی کرده بودند گزارش خود را برای محققان فرستادند، درحالی‌که فقط ۳۲ درصد از شرکت‌کنندگانی که برنامه نریخته بودند گزارششان را ارسال کردند. کار سادهٔ برنامه‌ریزی همچون ابزاری برای خودتنظیمی عمل می‌کرد و در پیگیری اهداف نقشی اساسی داشت.

این نتایج با تجربهٔ روزانهٔ بسیاری از آدم‌ها مطابقت دارد. در مواجهه با دردسرهای بزرگ یا وظایف طاقت‌فرسای روزانه، آدم‌ها اغلب مشغول این خیال‌پردازی می‌شوند که اگر آن کار را با موفقیت انجام دهند، چه احساسی خواهند داشت. این خیال‌پردازی‌ها درلحظه احساس خوشایندی دارند و آرامش‌بخش‌اند و این احساس آرامش به اندازه‌ای است که دست به عمل نمی‌زنیم.

نکتهٔ کلیدی این است که بیشتر از آنچه خیال‌پردازی‌هایمان می‌توانند در اختیارمان بگذارند انتظاری نداشته باشیم. اگر قدرت و محدودیت‌های خیال‌پردازی‌های مثبت را به‌درستی درک کنیم، این خیال‌پردازی‌ها می‌توانند یاری‌گرمان باشند، نه اینکه محدودمان کنند. اشتباه است که رؤیاهایمان را کنار بگذاریم؛ درست هم نیست که کورکورانه فرض کنیم صرفاً با رؤیاپردازی دربارهٔ چیزی می‌توان به آن رسید.

تحقیقات اخیر در حوزهٔ روان‌شناسی معلوم کرده است که اگر مکرراً تصور کنیم که مشغول خوردن غذای خوشمزه‌ای هستیم، مقدار مصرف واقعی‌مان از آن غذا کاهش خواهد یافت (اگر می‌خواهید عادت شکلات خوردنتان را کنار بگذارید، شاید بتوانید این مورد را امتحان کنید)

خیال‌پردازی‌ها، آرزوها و رؤیاهای مثبتی که با ارزیابی تجربیات قبلی همراه نبودند به انگیزه‌ای برای عمل در جهت زندگی پرانرژی‌تر و مسئولانه‌تر تبدیل نمی‌شدند. نتیجهٔ این خیال‌بافی‌ها درست برعکس بود.

خبر خوب این است که می‌شود با انرژی زیاد به‌طرف آرزوهایمان حرکت کنیم و این امکان هست که عملکرد بسیار بهتری داشته باشیم در اینکه آرزوهایی را که ارزش تلاشمان را دارند از میان بقیهٔ آرزوها انتخاب کنیم. همان‌طور که بسیاری از آزمایش‌های دیگرم تأیید می‌کنند، راه‌حل این نیست که رؤیاپردازی و مثبت‌اندیشی را کنار بگذاریم، بلکه باید از این خیال‌پردازی‌ها دقیقاً برای چیزی استفاده کنیم که بیشترمان یاد گرفته‌ایم نادیده بگیریم یا از اهمیتش بکاهیم، یعنی موانع و مشکلاتی که در مسیرمان قد علم می‌کنند.

این بار هم به این نتیجه رسیدم که خیال‌پردازی مثبت ظاهراً مانع از آن می‌شود که آدم‌ها به هدفشان برسند. هرچه امیدواری بیماران به بهبودی پس از جراحی مفصل ران، بر مبنای درکشان از مراحل لازم برای بهبودی، بیشتر بود، طبق درجه‌بندی فیزیوتراپشان، بهتر می‌توانستند مفصل رانشان را حرکت بدهند، پله‌های بیشتری را بالا و پایین می‌رفتند و روند کلی بهبودشان بهتر بود. اما هرچه بیماران بیشتر تصور کرده بودند که روند بهبودی‌شان سریع و ساده خواهد بود، فیزیوتراپ‌ها نشانه‌های بهبود کمتری تشخیص داده بودند

«... درک و دریافت حقیقت زمانی از نظر ذهنی سالم خوانده می‌شود که آنچه فرد می‌بیند با آنچه که واقعاً وجود دارد مطابق باشد»

آرمانی‌سازی آینده تدبیری نیست که بتواند انگیزهٔ افراد را حفظ کند و آن‌ها را به هدفشان برساند

وقتی بلافاصله متوجه نمی‌شویم که خواسته‌مان چیست، معمولاً بهانه‌جویی می‌کنیم، کاری که تنها نتیجه‌اش گیجی و سرگردانی بیشتر ماست. گیر می‌افتیم و به دیوار موانع سر می‌کوبیم و سر می‌کوبیم و دست آخر، هیچ پیشرفتی عایدمان نمی‌شود. علاوه‌براین، گرفتار برداشت خودمان از آرزوهایمان می‌شویم و خودمان را به افکار و اندیشه‌های وسواس‌آمیزمان مقید می‌کنیم، چیزی که در زبان فرانسوی idées fixes گفته می‌شود.

. ضمن آرزوی موفقیت در این سفر اکتشافی، این کتاب را با دو پرسش به پایان می‌برم که امیدوارم همیشه از خودتان بپرسید: عزیزترین آرزوهایتان چیست؟ چیست که نمی‌گذارد به این آرزوها برسید؟

پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که فقدان کامل اضطراب، درست مانند اضطراب شدید، به کارایی آسیب می‌رساند (به‌ویژه اگر کار موردنظر پیچیده باشد).

. رؤیابافی دربارهٔ دستیابی به هدف به‌وضوح کمکی به تحقق آن هدف نکرده بود. [برعکس،] رؤیابافی جلوی وقوعش را گرفته بود. رؤیابینان خیال‌اندیشِ این تحقیق انرژی و انگیزهٔ کمتری برای درپیش‌گرفتن رفتارهایی داشتند که برای کاهش وزنشان مفید بود.