بریده‌هایی از کتاب بی حد و مرز

روشی برای بهره‌وری بیشتر که فرانچسکو چیریلو ارائه کرده است. بر اساس این ایده، زمان بهینه برای هر وظیفه ۲۵ دقیقه است و در ادامه استراحتی پنج‌دقیقه‌ای ضروری است. هر بخشِ ۲۵ دقیقه‌ای را یک پومودورو می‌نامیم.

آیا تابه‌حال چیزی خوانده‌اید که روز بعد فراموشش کرده باشید؟ فقط شما نیستید. روان‌شناسان این پدیده را منحنیِ فراموشی می‌نامند. فرمولی ریاضی است که نرخِ فراموشیِ اطلاعات را پس از یادگیری اولیه تخمین می‌زند. تحقیقات نشان می‌دهند انسان‌ها تقریباً ۵۰ درصد از آنچه در یک ساعت می‌آموزند و به‌طور متوسط ۷۰ درصد از آنچه را در ۲۴ ساعت می‌آموزند، فراموش می‌کنند.

اقتصادِ ما تخصصی شده است و در آن قدرتِ مغز بر قدرتِ بی‌نهایت پیشی می‌گیرد. در این اقتصاد، آنچه بین دو گوش خود دارید مهم‌ترین ابزارِ خلق ثروت برای شماست. برخی این موضوع را می‌دانند و برخی نمی‌دانند. دانش کاربردی فقط قدرت نیست، سود هم هست. توانایی شما در فکرکردن، حل مسائل، تصمیم‌گیری صحیح، خلق، نوآوری و تصور، باعث افزایش ارزش می‌شود. هرچه سریع‌تر یاد بگیرید، سریع‌تر می‌توانید درآمد کسب کنید.

اقتصادِ ما تخصصی شده است و در آن قدرتِ مغز بر قدرتِ بی‌نهایت پیشی می‌گیرد. در این اقتصاد، آنچه بین دو گوش خود دارید مهم‌ترین ابزارِ خلق ثروت برای شماست. برخی این موضوع را می‌دانند و برخی نمی‌دانند. دانش کاربردی فقط قدرت نیست، سود هم هست. توانایی شما در فکرکردن، حل مسائل، تصمیم‌گیری صحیح، خلق، نوآوری و تصور، باعث افزایش ارزش می‌شود. هرچه سریع‌تر یاد بگیرید، سریع‌تر می‌توانید درآمد کسب کنید.

رئیسِ عملیات خیالش راحت می‌شود. از متخصص تشکر می‌کند و می‌پرسد چه مبلغی باید به او پرداخت کند. متخصص می‌گوید: «۱۰۰۰۰ دلار». رئیس عملیات شوکه می‌شود. «۱۰۰۰۰ دلار؟! شما فقط چند دقیقه اینجا بودین و یه پیچ رو چرخوندین. هرکسی می‌تونست این کار رو بکنه. لطفاً یه صورت‌حسابِ تفکیکی به من بدین.» متخصص دست داخل جیبش می‌کند و دفترچه‌ای را بیرون می‌کشد، چند ثانیه‌ای می‌نویسد و بعد صورت‌حساب را به دست مرد می‌دهد. رئیس عملیات آن را می‌خواند و بدون بحث مبلغ مدنظر را می‌پردازد. در صورت‌حساب نوشته شده بود: «چرخاندنِ پیچ: ۱ دلار. اینکه می‌دانم کدام پیچ را بچرخانم: ۹۹۹۹ دلار.»

اگر مدارس به ما می‌گویند چه چیزهایی یاد بگیریم، نه اینکه چطور یاد بگیریم، پس خودمان باید باقی کار را انجام دهیم. اگر بارِ اضافیِ اطلاعاتِ دیجیتالی ممکن است مغزمان را تسخیر کند، پس لازم است از آنچه دربارهٔ یادگیری می‌دانیم استفاده و قوانین پایه را بازنشانی کنیم. اگر محیط کار با چنان سرعتی در حال رشد است که هرگز مطمئن نیستیم کار فردا برایمان چه معنایی خواهد داشت، فقط با به‌دست‌گرفتنِ کنترلِ کامل یادگیری‌مان می‌توانیم برای آینده‌ای نامعلوم آماده شویم.

مدارسِ کمی در سرتاسر جهان، آموزشِ یادگیری را در دستور کار خود دارند. در مدرسه‌ها مغزِ ما را پر از اطلاعات می‌کنند؛ ما را در معرضِ آثارِ فاخرِ ادبی و شخصیت‌هایی قرار می‌دهند که بر تمدن بشر اثر گذاشته‌اند؛ گاهی بی‌نهایت ما را می‌آزمایند که مشخص کنند قادریم آنچه را به ما آموخته‌اند تکرار کنیم یا خیر. اما تمام این‌ها مسائل سطحی را پشت‌سر نمی‌گذارند که به ما بیاموزند چگونه به خود بیاموزیم و غنابخشیدن به ذهنمان، کشفِ مفاهیم جدید و درک آنچه را آموخته‌ایم، در زندگی روزمره‌مان جای دهیم.

کِن رابینسون در کتاب خود به‌نام مدرسه‌های پرورش خلاقیت، در باب آموزش می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های من این است که گرچه نظام‌های آموزشی در سرتاسر جهان در حال اصلاح‌شدن هستند، بسیاری از این اصلاحات در واقع تأثیرگرفته از منافع سیاسی و تجاری هستند که دربارهٔ یادگیریِ مردمِ واقعی و عملکردِ مدارس واقعی دچار سوتفاهم و کج‌فهمی شده‌اند و در نتیجه به نگرش بسیاری از جوانان آسیب می‌زنند و دیر یا زود، به شما یا یکی از اطرافیانتان نیز آسیب خواهند رساند.»

اگر به فردی ایده‌ای جدید بدهید، یک روزش را پرمایه خواهید کرد. اگر به فردی آموزش دهید چطور بیاموزد، خودش می‌تواند تمام زندگی‌اش را پرمایه کند. مدرسه جای بسیار خوبی برای یادگیری است. در مدرسه به ما می‌آموزند چه‌چیزی را یاد بگیریم، چه فکرهایی بکنیم و چه‌چیزهایی را به خاطر بیاوریم. اما کلاس‌های خیلی کمی هستند که یادگیری را به ما بیاموزند، اینکه چطور خودمان فکر کنیم و چگونه به خاطر آوریم.

ارتباط میان مغز و روده هنوز هم در حال بررسی است، اما به نظر می‌رسد این دو عضو عملکردی مشابه و پشت‌سرهم دارند. مغزِ کوچک در ارتباط با مغز بزرگ، تا حدی وضعیت ذهنی ما را مشخص می‌کند. وقتی در دلتان احساس می‌کنید چیزی درست نیست یا برعکس، احساس می‌کنید باید به حستان عمل کنید، فقط خرافات نیست؛ ذهنِ شما شیوهٔ خودش را برای تفسیر رویدادها و علامت‌دادن به مغزتان دارد. در ضمن وقتی غذایی خیلی بد به معده و روده‌تان می‌دهید، در واقع سوختی بد به مغزتان می‌رسانید.

افتِ حافظه کاملا طبیعی است؛ ما انسانیم نه ربات. اگر وقتی دچار این افت می‌شویم، بگوییم «حافظه‌ام خیلی داغونه» یا «من اون‌قدر باهوش نیستم که این چیزها رو یادم بمونه»، به‌شکلی منفی بر توانایی رشد و یادگیری خود تأثیر می‌گذاریم. به عبارت دیگر، باوری که ممکن است در واکنش به فراموش‌کردن در خود ایجاد کنیم، بسیار بیشتر از افتِ حافظه به ما آسیب می‌زند. این‌طور حرف‌ها به‌جای اینکه اشتباه را تصدیق کنند و اطلاعات جدید به دست آورند، موجب تقویتِ باوری محدودکننده می‌شوند.

انعطاف‌پذیری عصبی که انعطاف‌پذیری مغز هم نامیده می‌شود، بدین معناست که هر بار چیزی جدید یاد می‌گیرید، مغزتان ارتباط سیناپسی جدیدی می‌سازد و هر بار این اتفاق رخ می‌دهد، مغزتان به‌شکل فیزیکی تغییر می‌کند و سخت‌افزارِ خود را به‌روز می‌کند که سطحی جدید از ذهن را بازتاب دهد.

همان‌طور که قبلاً گفتم، مغز قادر است شکل بگیرد یعنی در هر برهه‌ای از زمان هرکسی می‌تواند تصمیم بگیرد عملکرد مغز خود را تغییر دهد. به‌راحتی می‌توان فرض کرد فردی که در محیطِ پراضطراب و نامناسب بزرگ شده است شاید به‌خاطر توسعهٔ مغز در این شرایط نتواند به‌طور کامل از مغز خود بهره‌مند شود، اما شواهد بسیاری نشان می‌دهند این افراد قادرند به‌دلیل داشتن این ذهنیت که در چنین شرایطی باید خود را بالا بکشند، به سطوحی جدید از پیشرفت و موفقیت دست پیدا کنند. بر اساس تعداد افراد موفقی که به‌رغم مشکلات خانوادگی به موفقیت دست پیدا کرده‌اند، می‌توان گفت کودکیِ دشوار یا رشد چالش‌برانگیز، موجب مقاوم‌شدن مشخصه‌هایی می‌شود که به موفقیت می‌انجامند.

بیایید فردی را بررسی کنیم که در محیطی مملو از عوامل اضطراب‌آور همچون فقر، قحطی یا نبودِ امنیت بزرگ شده است. این فرد با شخصی که در محیطی مرفه و مراقبت‌شده بزرگ شده است، ساختار مغزی کاملا متفاوتی خواهد داشت. اما پیش از اینکه نتیجه بگیرید محیطی بهتر از دیگری است و عملکرد بهتر مغز را به‌همراه خواهد داشت، از شما می‌خواهم تجدیدنظر کنید.

چون مغزهای ما در معرض تاثیرِ ژن‌ها و محیط اطرافمان هستند، هرکدام مغزی داریم که کاملاً مختص به خودمان است. مغزها مانند دانه‌های برف هستند و هیچ‌کدام به دیگری شبیه نیستند. هر مغز خود را با نیازهای مالکش منطبق می‌کند

قبلاً فکر می‌کردیم در اواخر دوران نوجوانی به اوجِ سیستم عصبی خود دست پیدا می‌کنیم و پس از آن مغزمان اصلاً تغییر نمی‌کند و فقط بدتر می‌شود. حالا می‌دانیم این گفته با واقعیت فاصلهٔ زیادی دارد. مغز ما ظرفیت لازم برای انعطاف‌پذیری عصبی را دارد، یعنی ممکن است مغزمان تحت‌تأثیر اعمال و محیط اطرافمان تغییر کند و مجدد شکل بگیرد. مغز شما همواره در حال تغییر است و خود را با محیط اطرافِ شما و تقاضاهایی که از آن دارید، هماهنگ می‌کند.

ساقهٔ مغز، عملکردهای پایه‌ای که برای زندگی به آن‌ها نیاز داریم، همچون نفس‌کشیدن، ضربانِ قلبِ منظم، انگیزه برای غذاخوردن یا رابطهٔ جنسی و عکس‌العمل‌های حمله یا گریز را تعدیل می‌کند. ساقهٔ مغز، بالای ستون فقرات و پایین جمجمه قرار دارد و در عمقِ مغزتان مدفون شده است. در قسمت پشتیِ مغز، مُخچه مسئولِ تعدیل حرکت و هماهنگی است. همچنین شواهدی فزاینده وجود دارند که مخچه نقشی بسیار مهم در تصمیم‌گیریِ ما دارد.

مغزِ انسان، بخشی از سیستم عصبی مرکزی است. همچون برجِ مراقبت در فرودگاه، مغز شما هم مسئول کنترل است و تمام ورودی‌ها و خروجی‌های اطلاعات و فرایندها و انگیزه‌ها را کنترل می‌کند. مغز سه ناحیهٔ اصلی دارد: ساقهٔ مغز، مُخچه، قشر مغز. (نامِ لاتینِ مخچه و قشر مغز هر دو با cere آغاز می‌شود که یعنی موم. ظاهراً این نام‌گذاری به‌خاطر ظاهرِ مومی‌شان است.) مغز از آب و چربی ساخته شده است و تقریباً سه پوند وزن دارد و موجب توانایی‌ای چشمگیر می‌شود.

مغز آن‌قدر پیچیده است که ما دربارهٔ جهانِ گستردهٔ خود بیشتر می‌دانیم تا دربارهٔ عملکرد مغزمان، و در یک دههٔ گذشته بیش از کلِ تاریخ انسان دراین‌باره آموخته‌ایم... از وقتی این کتاب برای چاپ برود تا وقتی به کتابفروشی‌ها برسد نیز چیزهای بیشتری خواهیم آموخت. درکِ ما از عملکرد مغزمان هر روز در حال افزایش است و می‌دانیم دانشِ امروزمان دربارهٔ مغز، تنها کسری کوچک از چیزهایی است که باید فرا بگیریم. با این حال، همان چیزهایی که هم‌اکنون می‌دانیم هم سرسام‌آور هستند.

مغزهای ما همان چیزی هستند که ما را از حیوانات متمایز می‌کنند. درباره‌اش فکر کنید. ما قادر به پروازکردن نیستیم، حتماً قدرتمند یا سریع نیستیم، مهارت و چالاکیِ برخی از حیوانات برای بالارفتن را نداریم، زیر آب نمی‌توانیم نفس بکشیم. اکثرِ عملکردهای فیزیکیِ ما، در مقایسه با حیوانات کاملاً متوسط هستند اما به‌دلیل قدرتِ مغزمان، گونهٔ غالب کرهٔ زمین هستیم. با مهارِ این قدرت ذهنیِ فوق‌العاده، برای اکتشافِ اعماق اقیانوس همچون ماهی، راهی پیدا کردیم؛ می‌توانیم مثل فیل‌ها چندین تُن بار را جابه‌جا کنیم و حتی مثل پرنده‌ها پرواز کنیم. بله، مغزِ ما موهبتی بسیار مهم است.