بریده‌هایی از کتاب شجاعت منفور بودن

اول، انسان باید بپرسد: «این وظیفهٔ کیست؟» بعد تفکیک وظایف را انجام دهد. به‌آرامی نشان دهید وظایف شما تا چه حد است و از آن نقطه به بعد، آنها وظیفهٔ دیگران می‌شوند؛ و در امور دیگران دخالت نکنید یا اجازه ندهید حتی یک نفر هم در کارهایتان دخالت کند.

انسان نباید تعریف و تمجید کند و نباید نکوهش هم بکند. تمام کلماتی که برای قضاوت دیگران مورداستفاده قرار می‌گیرد کلماتی هستند که از روابط عمودی سرچشمه می‌گیرند و ما نیاز داریم روابط افقی ایجاد کنیم. انسان تنها زمانی می‌تواند درک درستی از ارزش واقعی خود پیدا کند که بتواند احساس کند برای دیگران مفید است.

چرا همه احساس می‌کنند می‌خواهند تغییر کنند؟ این فقط یکی از این پاسخ‌هاست: چون نمی‌توانند تغییر کنند. اگر تغییر برای مردم راحت بود، این‌قدر وقت صرف چنین آرزویی نمی‌کردند.

ما از تکانهٔ تجربیاتمان ــ به‌اصطلاح ضربهٔ روحی ــ رنج نمی‌بریم بلکه آنها را طوری درک می‌کنیم که مناسب اهداف ما است. تجربیات ما را تعریف نمی‌کنند بلکه معنایی که به آنها می‌بخشیم خود را تعریف می‌کنند.

فیلسوف: اما کسانی که دیدگاه سبب‌شناسی دارند ازجمله اکثر مشاوران و روان‌پزشک‌ها، استدلال می‌کنند که آنچه از آن رنج می‌برید از چنین و چنان علت در گذشته نشأت می‌گیرد و بعد درنهایت شما را آرام می‌کنند و می‌گویند: «پس ببینید، تقصیر شما نیست.» استدلال در مورد ضربه‌های به‌اصطلاح روحی از ویژگی‌های سبب‌شناسی است. جوان: یک دقیقه صبر کنید! آیا وجودِ ضربهٔ روحی را کلاً انکار می‌کنید؟ فیلسوف: بله. قطعاً.

فرق میان سبب‌شناسی (مطالعهٔ علت و معلول) و فرجام‌گرایی (مطالعهٔ هدف از یک پدیده خاص و نه علت آن) است. هر آنچه به من گفتید سبب‌شناسی است. تا زمانی که در حالت سبب‌شناسی بمانیم، نمی‌توانیم گامی به جلو برداریم.

این کتاب برگرفته از اندیشه‌ها و تعالیم فلسفی و روان‌شناسی آدلر است که به شکل گفت‌وگویی روایی بین یک فیلسوف و یک مرد جوان اتفاق می‌افتد.

جوان: پس زندگی یک مسابقه نیست؟ فیلسوف: درست است. زندگی حرکت‌کردن در یک مسیر به سمت جلو است بدون اینکه از دیگران سبقت بگیریم؛ و البته، نیازی نیست خود را با دیگران مقایسه کنیم. جوان: نه، محال است. ما همیشه به‌هرحال خود را با دیگران مقایسه می‌کنیم. این دقیقاً چیزی است که احساس حقارت از آن برمی‌خیزد، درست است؟ فیلسوف: احساس سالم حقارت چیزی نیست که از مقایسه خود با دیگران نشأت بگیرد بلکه از مقایسهٔ خود با خودِ آرمانی‌مان سرچشمه می‌گیرد.

جوان: پس زندگی یک مسابقه نیست؟ فیلسوف: درست است. زندگی حرکت‌کردن در یک مسیر به سمت جلو است بدون اینکه از دیگران سبقت بگیریم؛ و البته، نیازی نیست خود را با دیگران مقایسه کنیم.

حالا به بخش مهم بحث می‌رسیم. وقتی می‌توانید واقعاً احساس کنید که «مردم یار و یاور من هستند» طرز نگاه شما به جهان هستی کاملاً دگرگون می‌شود. دیگر دنیا را جایی مخاطره‌آمیز نمی‌بینید یا جایی که شک‌های بیهوده آن را انباشته‌اند؛ دنیا مکانی خوشایند و امن در برابر شما جلوه خواهد کرد؛ و مشکلات شما در رابطه با دیگران به‌شدت کاهش می‌یابد.

تمام مشکلات، ناشی از روابط متقابل است. این مفهومی است که ریشه در روان‌شناسی آدلر دارد. اگر تمام روابط بین انسان‌ها از این دنیا رخت برمی‌بست، یعنی اگر انسان در این دنیا تک‌وتنها بود و تمام انسان‌های دیگر از بین می‌رفتند، تمام مشکلات ناپدید می‌شد.

جوان: اما این زندگی‌کردن برای اینک است. یا بدتر، نوعی خوشگذرانی ناخوشایند! فیلسوف: نه. تاباندن نور در زمان حال به این معناست که مشتاقانه و مجدانه کاری بکنی که از دستت برمی‌آید.

جوان: پس نیازی به برنامه‌ریزی برای زندگی یا برنامه‌ریزی برای شغل وجود ندارد؟ فیلسوف: اگر زندگی یک خط بود، برنامه‌ریزی زندگی ممکن می‌شد. اما زندگی ما یک‌سری نقطه است. یک زندگی منسجم چیزی نیست که آن را ضروری یا غیرضروری دانست چون غیرممکن است.

به‌عبارت‌دیگر، زندگی یک‌سری لحظه است. جوان: یک‌سری لحظه؟ فیلسوف: بله. یک‌سری لحظه است که «اینک» نامیده می‌شوند. ما فقط در این مکان و زمان زیست می‌کنیم. زندگی ما فقط در لحظات وجود دارد. بزرگسالانی که این را نمی‌دانند می‌کوشند زندگی «خطی» خود را بر جوانان تحمیل کنند. تفکر آنها این است که ماندن در مسیر قراردادی – دانشگاه خوب، شرکت بزرگ، خانواده باثبات – یک زندگی شادمانه است. اما زندگی از خطوط تشکیل نمی‌شود.

روان‌شناسی آدلر در اروپا و امریکا حامیان بسیاری از طیف‌های مختلف دارد و پاسخ‌های ساده و صریحی به این پرسش فلسفی ارائه می‌دهد: انسان چگونه می‌تواند خوشبخت باشد؟ روان‌شناسی آدلر شاید کلید این پرسش باشد. خواندن این کتاب می‌تواند زندگی شما را متحول کند. حالا، بیاییم با این مرد جوان همراه شویم و فراسوی این «در» برویم.