بریده‌هایی از کتاب آن هنگام که نفس هوا می‌شود

چند هفته قبل از مرگش، در خانه در رختخواب از او پرسیدم: «وقتی این‌طوری سرم روی قفسهٔ سینه‌ات هست می‌توانی خوب نفس بکشی؟» جواب داد: «فقط این‌طوری می‌توانم خوب نفس بکشم.»

«هرگز نمی‌توانی به کمال برسی، اما می‌توانی نزدیک شدن به چیزی را که پیوسته برایش تلاش می‌کنی باور داشته باشی.»

در رزیدنسی یک مَثَل وجود دارد: روزها طولانی‌اند اما سال‌ها کوتاه.

آه کشیدم. او حُسن نیّت داشت، اما کلماتش صادقانه به‌نظر نیامدند

ما دکترها چقدر کم درک می‌کنیم، جهنمی را که بیمارها را در آن قرار می‌دهیم.

وقتی جایی برای چاقوی جراحی نیست، کلمه‌ها تنها ابزار جراح هستند.

احساس می‌کردم آمادگی پذیرشِ مسئولیتِ زنده نگه داشتن آدم‌ها را ندارم.

در لحظه‌های اندکی که برای فکر کردن داریم، همگی در خلوت از جسدهایمان عذرخواهی می‌کنیم. نه به‌خاطر احساس گناه بلکه چون چنین احساسی نداریم.

«ممتاز بودن خیلی آسان است، فردی ممتاز پیدا کن و سعی کن به درجه‌ای بالاتر از او برسی.»

تویی که نشانِ زندگی را در مرگ می‌جویی کنون نظاره کن هوایی را که روزی نفسی بود نام‌های نو ناشناخته، [و] نام‌های کهن محوند؛ تا آنگاه که زمان اجساد را می‌فرساید اما جان‌ها را نه. ای که این را می‌خوانی، پس آنگاه که هستی، زمان را بساز اما گام برداشتن سوی جاودانگی خویش را مَبر از یاد.

اگر زندگیِ ناآزموده ارزش زیستن نداشت، آیا زندگیِ نازیسته ارزش آزمودن داشت؟

چگونه رنج‌های خودمان باعث می‌شود به رنج آشکار دیگری بی‌تفاوت شویم

تویی که نشانِ زندگی را در مرگ می‌جویی کنون نظاره کن هوایی را که روزی نفسی بود نام‌های نو ناشناخته، [و] نام‌های کهن محوند؛ تا آنگاه که زمان اجساد را می‌فرساید اما جان‌ها را نه. ای که این را می‌خوانی، پس آنگاه که هستی، زمان را بساز اما گام برداشتن سوی جاودانگی خویش را مَبر از یاد.

شاید فقط یک چیز برای گفتن به این نوزاد وجود دارد، نوزادی که سراپا آینده است، و فقط کمی از زندگی‌اش با زندگی من هم‌زمان شده؛ زندگی‌ای که متعلق به گذشته است. پیامم ساده است: وقتی به یکی از بی‌شمار لحظات در زندگی رسیدی که باید از خودت بگویی، یک دفتر فراهم کن از چیزی که بوده‌ای، و چیزی که انجام داده‌ای، معنایی که به دنیا بخشیده‌ای. دعا می‌کنم باور کنی که تو روزهای یک مردِ در حال مرگ را غرق لذت کردی، لذتی که در همهٔ سال‌های پیشین زندگی‌ام برایم ناشناخته بود، لذتی که آرزویی بیشتر از آن ندارم؛ اما می‌خواهم ادامه داشته باشد. در این زمان، درست همین حالا، همین هم فوق‌العاده است.

پال با تکیه بر نیروی خودش و حمایت خانواده‌اش و جامعه، با وقار و متانت با هر مرحله از بیماری‌اش روبه‌رو شد، نه با تظاهر به شجاعت یا باور احمقانهٔ اینکه به سرطان «غلبه می‌کند» یا آن را «شکست می‌دهد»، بلکه با اصالتی که به او اجازه داد برای از دست دادنِ آینده‌ای که برنامه‌ریزی کرده بود غصه بخورد و آینده‌ای جدید بسازد.

به شوخی به دوستان نزدیکمان می‌گفتیم راز نجات یک رابطه برای یک نفر این است که به بیماری لاعلاج دچار شود. اما می‌دانستیم یک راهِ پشت‌سرگذاشتن بیماری لاعلاج این است که به‌طور عمیقی عاشق باشی

«ممنون برای دوست داشتنِ من.»

کلمات دکتر می‌تواند ذهن را آسوده کند، درست همان‌طور که چاقوی جراحِ مغز و اعصاب می‌تواند یک بیماری مغزی را بهبود ببخشد. با وجود این، آنها با تردیدهایشان و نشانه‌های بیماریِ روحی یا جسمی دست‌به‌گریبان می‌مانند.

اما یک چیز را فهمیده بودم. که در آثار بقراط، ابن‌میمون یا اوسلر پیدا نمی‌شد: وظیفهٔ پزشک این نیست که مرگ را به تأخیر بیندازد یا بیماران را به زندگی سابقشان برگرداند. بلکه ما باید بیمار و خانواده‌اش را که زندگی‌شان از هم پاشیده است، در آغوش بگیریم و کاری کنیم تا آنها بتوانند دوباره بلند شوند و بایستند، و به زندگی خودشان معنا بدهند.

اما می‌دانستم حتی اگر در حال مُردن باشم، تا وقتی بمیرم، همچنان زندگی خواهم کرد.