بریده‌هایی از کتاب چک لیست؛ چطور کارها را درست انجام دهیم؟

مراقبت‌های ویژه تنها زمانی موفق می‌شود که احتمال آسیب و اشتباه را به حدی کم کنیم که احتمال درست انجام دادن امور بیشتر شود. این کار، سخت است.

ما در عصر فوق متخصص‌ها زندگی می‌کنیم. عصر پزشکانی که زمان زیادی را روی یک موضوع تمرین، تمرین و تمرین کرده‌اند تا بتوانند آن کار را بهتر از هر کس دیگری انجام دهند. آنها نسبت به متخصصین عادی دو مزیت دارند: دانش بیشتری درباره جزئیاتی که مهم‌اند دارند و توانایی حل پیچیدگی‌های آن کار خاص را به دست آورده‌اند.

فلاسفه دومین دلیل شکست را بی‌کفایتی می‌نامند؛ زیرا در چنین مواردی، علم و اطلاعات وجود دارد اما نمی‌توانیم آن را به درستی به کار گیریم. نمونه‌اش همان آسمان‌خراشی است که ایراد دارد و فرو می‌ریزد، همان طوفانی است که هواشناس متوجه نشانه‌هایش نمی‌شود، زخمی که دکترها فراموش کردند در مورد سلاح ایجاد کننده آن بپرسند.

هر روز چیزهای بیشتری برای مدیریت کردن، درست اجرا کردن و آموختن به وجود می‌آید. در شرایط سخت و پیچیده، احتمال شکست اغلب بیشتر است، البته نه به دلیل کم کاری بلکه حتی باوجود تلاش بسیار. به همین دلیل است که راه حل سنتی در اغلب حرفه‌ها، در نظرگرفتن تنبیه برای شکست نبوده است؛ بلکه در عوض افراد را به آموزش و کسب تجربه بیشتر تشویق می‌کنند.

که در چنین حوزه‌هایی (که کنترل داریم)، فقط دو دلیل وجود دارد که شکست می‌خوریم. اولین دلیل، جهل است. ما اشتباه می‌کنیم زیرا علم تنها درکی نسبی از جهان و چگونگی عملکردش به ما داده است. آسمان‌خراش‌هایی هستند که ما هنوز نمی‌دانیم که چطور ساخته می‌شوند، طوفان‌هایی که نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم و حملات قلبی‌ای که هنوز نتوانسته‌ایم جلوی آن را بگیریم. فلاسفه دومین دلیل شکست را بی‌کفایتی می‌نامند؛ زیرا در چنین مواردی، علم و اطلاعات وجود دارد اما نمی‌توانیم آن را به درستی به کار گیریم. نمونه‌اش همان آسمان‌خراشی است که ایراد دارد و فرو می‌ریزد، همان طوفانی است که هواشناس متوجه نشانه‌هایش نمی‌شود، زخمی که دکترها فراموش کردند در مورد سلاح ایجاد کننده آن بپرسند.

شاید هیچ کار دیگری وجود نداشته باشد که به تخصص بیشتری از جراحی نیاز داشته باشد

ما در عصر فوق متخصص‌ها زندگی می‌کنیم. عصر پزشکانی که زمان زیادی را روی یک موضوع تمرین، تمرین و تمرین کرده‌اند تا بتوانند آن کار را بهتر از هر کس دیگری انجام دهند. آنها نسبت به متخصصین عادی دو مزیت دارند: دانش بیشتری درباره جزئیاتی که مهم‌اند دارند و توانایی حل پیچیدگی‌های آن کار خاص را به دست آورده‌اند. بااین‌حال، درجاتی از پیچیدگی وجود دارد و پزشکی و حوزه‌های شبیه به آن به حدی از حالت عادی فراتر رفته و پیشرفت کرده‌اند که اجتناب از اشتباهات روزانه حتی برای ماهرترین فوق تخصص‌هایمان نیز غیرممکن است.

همه از نحوه عملکرد چک‌لیست در شرایط پیچیده کاری، تصور غلطی دارند. آنها راهنماهای جامع نیستند، چه برای ساخت یک آسمان‌خراش یا حل مشکل یک هواپیما. آنها ابزاری سریع و ساده هستند که هدفشان پشتیبانی از مهارت‌های متخصصین حرفه‌ای است. و با توجه به سریع و کاربردی بودنشان، جان هزاران هزاران نفر را نجات می‌دهند.

خلبانان به دو دلیل به چک‌لیست‌هایشان رو می‌آوردند. اول اینکه، آنها برای این کار تربیت شده‌اند. آنها از ابتدای دوره دانشکده خلبانی یاد می‌گیرند که حافظه و قضاوتشان غیرقابل اعتماد است و جان آن مسافران به فهم درست آنها از ماوقع بسته است. دوم، چک‌لیست‌ها ارزش خود را ثابت کرده‌اند، آنها مؤثرند. هر چند به بیشتر خلبان‌ها آموزش داده می‌شود که بیشتر به دستورالعمل‌ها اعتماد کنند تا غریزه‌شان، اما این بدین معنا نیست که آنها این کار را کورکورانه انجام می‌دهند.

جراحی در هر جای دنیا که انجام می‌شود، چهار عامل کشنده دارد: عفونت، خونریزی، بی هوشی نادرست، و چیزی که تنها می‌توان آن را عامل غیرمنتظره نامید. علم و تجربه، برای سه مورد اول، تدابیر پیشگیرانه ارزشمندی را در اختیار ما گذاشته است که خود گمان می‌کنیم همواره در حال تبعیت از این تدابیر هستیم ولی این‌گونه نیست. فراموش کردن این تدابیر، خطای ساده‌ای است که برای یک چک‌لیست کلاسیک، عالی به نظر می‌رسد. و در نتیجه، همه چک‌لیست‌های محققین، به طور دقیق مراحل معینی را در بر می‌گرفت تا آن خطاها را بیابد.

در شرایط پیچیده، چک‌لیست‌ها نه تنها کمک کننده هستند بلکه لازمه موفقیت‌اند. همیشه باید فضایی برای قضاوت وجود داشته باشد، اما قضاوت با استفاده از دستورالعمل، محکم‌تر و موفق‌تر خواهد شد.

چهار نسل بعد از اولین چک‌لیستی که در حوزه هوافضا استفاده شد، درسی در حال پدیدار شدن است: به نظر می‌رسد که چک‌لیست‌ها قادرند از هر کسی، حتی افراد مجرب، در برابر شکست‌هایشان در کارهای متعدد، بیشتر از آنچه فکر می‌کردیم دفاع کنند.

چک‌لیست‌ها در مقابل چنین خطاهایی از ما محافظت می‌کنند. آنها کم‌اهمیت‌ترین مراحل را به ما یادآوری و آنها را آشکار می‌کنند. نه تنها به ما امکان بازنگری می‌دهند؛ بلکه نظمی خاص برای عملکرد بهتر را به ما القاء می‌کنند.

حافظه پراشتباه و حواس‌پرتی، خطری خاص است. چه برای خرید مواد لازم کیک در حال رفتن به سوپرمارکت باشید، چه در حال آماده کردن هواپیما برای بلند شدن یا در حال ارزیابی بیماری در بیمارستان، اگر فقط یک مرحله مهم و اساسی را فراموش کنید، انگار که هیچ تلاشی نکرده‌اید.

تبحر و خبرگی، شعار علم پزشکی مدرن است. در اوایل قرن بیستم، برای طبابت، داشتن دیپلم و مدرک دوره یک ساله پزشکی برایتان کافی بود. تا پایان قرن بیستم، همه پزشکان مجبور به اخذ مدرک دانشگاهی، گذراندن یک دوره پزشکی چهار ساله و یک دوره سه تا هفت ساله آموزشی تخصص در یک حوزه تخصصی مانند اطفال، جراحی، مغز و اعصاب یا شبیه به اینها بودند.

حجم و پیچیدگی آنچه می‌دانیم از توانایی فردی ما برای اجرای درست، کامل و قابل اطمینان این معلومات پیشی گرفته است. علم و دانش هم ما را نجات داده است و هم برایمان بار زیادی ایجاد کرده است.

در شرایط سخت و پیچیده، احتمال شکست اغلب بیشتر است، البته نه به دلیل کم کاری بلکه حتی باوجود تلاش بسیار. به همین دلیل است که راه حل سنتی در اغلب حرفه‌ها، در نظرگرفتن تنبیه برای شکست نبوده است؛ بلکه در عوض افراد را به آموزش و کسب تجربه بیشتر تشویق می‌کنند.

یعنی چه که نیمی از بیمارانی که دچار حمله قلبی می‌شوند، به موقع درمان نمی‌شوند؟ یعنی چه که دو سوم میزان مرگ‌ومیر به علت خطاهای انسانی است؟ فلاسفه بی‌دلیل عنوان بی‌رحمانه بی‌کفایتی را به این خطاها نداده‌اند. کسانی که قربانی این موضوع هستند از کلمات دیگری مثل کوتاهی و اهمال یا حتی سنگدلی استفاده می‌کنند.

خطاهای ناشی از جهل را می‌توانیم ببخشیم. اگر اطلاعات مربوط به بهترین راه‌حل برای یک موقعیت خاص وجود نداشته باشد، از این خوشحالیم که حداقل افرادی داریم که نهایت تلاششان را می‌کنند. اما اگر اطلاعات لازم برای آن وجود داشته باشد و به درستی به کار گرفته نشود، نمی‌توان تحمل کرد و عصبانی نشد.

طبق مطالعات انجام شده، حداقل ۳۰ درصد از افرادی که دچار سکته می‌شوند، ۴۵ درصد از بیماران آسمی و ۶۰ درصد از بیماران ریوی، از طرف پزشک خود تحت درمان درست و مناسبی قرار نمی‌گیرند. انجام دقیق و درست همه مراحل بسیار بسیار سخت است، حتی اگر همه آن مراحل را بدانید.