بریده‌هایی از کتاب لنین

لنین فقط قادر به دروغگویی و فریبکاری نبود بلکه می‌توانست به طرز فاحشی از گفتن حقیقت طفره برود. از این‌جا روشن می‌شود که لنین، برخلاف ادعای بسیاری از مورخان، در سال ۱۹۱۷ منظر آزادی‌خواهانه‌ای از سوسیالیسم ارائه نکرد. (۱۸) او از واژه‌هایی همچون آزادی و دمکراسی با لحن تحقیرآمیزی استفاده می‌کرد. او مفاهیمی همچون تقسیم قدرت در بین مراجع اجرایی، قضایی و تقنینی را مسخره می‌کرد. او حتی زندگی عمومی را به معنای دقیق این اصطلاح خوار می‌شمرد: لنین انتظار داشت انقلاب سوسیالیستی جامعه را از سیاست‌بازی به طرف مدیریتِ امور سوق بدهد.

و بعدآ در این باره به ماکسیم گورکی گفت: (۶) اما من غالبآ نمی‌توانم به موسیقی گوش کنم. روی اعصابم اثر می‌گذارد. (موسیقی) کاری می‌کند که آدم دلش می‌خواهد یک مقدار زیادی مزخرفات دلپذیر بگوید و سر آن آدم‌هایی را که در چنین جهنم‌دره کثیفی زندگی می‌کنند و باز قادر به خلق چنین زیبایی‌هایی هستند، نوازش کند. اما تو این روزها نمی‌توانی سر هر کسی را نوازش کنی... حالا ضرورت دارد که توی سرشان بزنی، بی‌رحمانه آن‌ها را بزنی، هرچند که ما، به عنوان یک ایده‌آل، مخالف هرگونه سرکوب آدم‌ها هستیم. هوم، هوم... این به طرز وحشتناک دشواری ضرورت دارد.

لنین به زودی این درس تازه را ــ درسی که آخرین درس زندگی سیاسی‌اش بود ــ فرامی‌گرفت که هوش صرفآ در انحصار کسانی نیست که مهارت‌ها و استعدادهای فرهنگی کلاسیک و رسمی دارند.

اشتاینبرگ از لنین پرسید: «پس در این صورت چرا باید به خودمان زحمت بدهیم و یک کمیساریای دادگستری داشته باشیم؟ بیایید صادقانه اسم این را بگذاریم کمیساریای قلع و قمع اجتماعی و قال قضیه را بکنیم!» لنین به وی پاسخ داد: «چه حرف خوبی!... این دقیقآ همان کاری است که باید بشود... اما این نمی‌تواند از طرف ما (به صراحت) ابراز شود.»

او هنوز عاشق ادبیات بود و همچنان به نحو روزافزونی از ادبیات به عنوان یک منبع شهودی و تجربی برای غنی‌تر کردن اندیشه‌های سیاسی‌اش استفاده می‌کرد؛ هرچند این اجازه را به ادبیات نمی‌داد که از خود بی‌خودش کند یا از شدت خشم انقلابی‌اش بکاهد. او به غلیان‌ها و خلجان‌های تخیل و تصور بی‌اعتماد بود.

لنین اصلا نگران این نبود که دستانش به خون آلوده شود. موقعی که او از رفقای خود خواستار راه‌اندازی ترور گسترده و فراگیر در منطقه رود ولگا شد، می‌دانست که به ناگزیر بسیاری از قربانیان این ترور شامل آدم‌هایی از نوع پسرخاله فقیدش خواهند بود. اما این موضوع باعث ناراحتی لنین نمی‌شد.

لنین به حد انزجارآوری مدام تکرار می‌کرد عصاره سوسیالیسم عبارت است از: «حسابرسی و نظارت». او معتقد بود برای رسیدن به چنین هدفی ضرورت دارد سطح سواد خواندن و نوشتن مردم بالا رود و به آن‌ها علمِ حساب آموخت و نظم و انضباط کاری را در آن‌ها نهادینه کرد. با وجود این، آنچه در این نقطه‌نظر دیده نمی‌شد اراده پرورش نوع‌دوستی، رأفت، مدارا و شکیبایی بود. نکته بنیادی‌تر در ایدئولوژی لنینیستی تأکید بر نبرد طبقاتی و جنگ داخلی بود. چنین تصور می‌شد که ترحم و نوع‌دوستی نشانه نابخشودنی‌ای از احساسات‌زدگی‌است

او بعضی وقت‌ها چنان تحت تأثیر موسیقی قرار می‌گرفت و احساساتی می‌شد که در همان پایان پرده اول اپرا از سالن خارج می‌شد تا در خیابان قدم بزند. (۲۳) عنصر رمانتیک موجود در شخصیت فرهنگی و روشنفکری او ــ عنصری که وی سعی داشت در زیر یک نمای به ظاهر علمی پنهانش کند ــ در چنین مواقعی نمایان می‌شد

قرار بر این شد که پیمان صلح برست ـلیتوفسک در سوم مارس ۱۹۱۸ امضا شود. متحدین بر اساس مفاد این پیمان از تجاوز به خاک روسیه اجتناب می‌کردند و حکومت شوروی (سوونارکوم) هم متقابلا لهستان، ایالت‌های بالتیک (استونی، لیتوانی، لتونی) و اوکراین را به ارتش‌های متحدین واگذار می‌کرد. نیمی از منابع صنعتی و کشاورزی امپراتوری روسیه و حدود یک‌سوم جمعیت این کشور در مناطق مذکور واقع شده بود. به این ترتیب فرماندهی عالی ارتش آلمان در پی انعقاد قرارداد صلح با روسیه می‌توانست لشکریانش را از جبهه شرقی به جبهه غربی انتقال دهد تا آن‌ها را درگیر یک نبرد نهایی علیه نیروهای فرانسوی و بریتانیایی بکند.

لنین طی چند روز نخست (پس از پیروزی انقلاب اکتبر) فرمان‌های متعددی نوشت یا ویرایش کرد. از جمله این فرمان‌ها می‌توان به فرمان «هشت ساعت کار روزانه» اشاره کرد که در ۲۹ اکتبر منتشر شد. عاقبت بنیانگذار دیکتاتوری طبقه کارگر به سراغ منافع ویژه طبقه کارگر رفت. در همین روز ۲۹ اکتبر فرمان آموزش همگانی صادر شد که بر اساس آن سوونارکوم باید شرایط تحصیل سکولار، مجانی و سراسری کودکان روسیه را فراهم می‌ساخت. سپس در دوم نوامبر اعلامیه حقوق خلق‌های روسیه منتشر شد که به همه شهروندان اطمینان می‌داد سوونارکوم با هرچیزی که کوچک‌ترین نشانه‌ای از امتیاز مذهبی و ملی داشته باشد مخالف است. حق تعیین سرنوشت ملی، حتی تا مرحله جدایی و استقلال، به ملیت‌های امپراتوری سابق روسیه داده شد. این بیانیه مشترکآ توسط لنین و استالین امضا شده بود

لنین برای کار بدنی، بزرگ و تربیت نشده بود اما از والدینش یاد گرفته بود که هر کاری را که انجامش برای تحقق آرمان‌های بزرگ ضرورت دارد باید انجام داد. از نظر پدرش، این آرمان عبارت بود از «روشنگری» و «تجدد»؛ و از نظر لنین این آرمان عبارت بود از «انقلاب»، «روشنگری» و «تجدد» از طریق «انقلاب».

طبقات متوسط، بنا به گفته لنین، تحت نظام کاپیتالیستی از تمامی امتیازات موجود برخوردار بودند: آن‌ها می‌توانستند از منابع مالی، امکانات فنی و آموزشی و از هر روش شرارت‌باری که دم دستشان قرار داشت برای دفع و نابودی انقلاب استفاده کنند. بنابراین سوسیالیست‌ها باید خشونت را به مثابه قابله ضروری برای پدید آوردن تغییرات تاریخی مدنظر قرار می‌دادند. وانگهی، رژیم سوسیالیستی انقلابی برای بقا چاره‌ای نداشت جز تداوم‌بخشی به استفاده از روش‌های مبارزاتی خشن. به این ترتیب باید برای برپایی یک دیکتاتوری پرولتاریا مبارزه می‌شد. لنین معتقد بود در دوران اولیه انقلاب سوسیالیستی باید یک مدیریت مبتنی بر اصول نبرد طبقاتی شکل بگیرد. از نظر او، طبقات متوسط و فرادست جامعه باید حقوق مدنی خویش را از دست می‌دادند و حکومت که از طریق طبقه کارگر اِعمال می‌شد به تدریج اصلاحات سوسیالیستی را ــ نه فقط در روسیه بلکه در کل جهان صنعتی ــ پیاده می‌کرد.

هنوز این موضوع مبهم باقی مانده که لنین تا کجا می‌خواست برای فرو نشاندن عطش انتقام‌گیری خویش پیش برود؛ عطشی که واجد یک پوشش روشنفکری در قالب قرائتش از مارکسیسم بود.

اولیانف در ارجاعی به داستان انجیلی «داود و گولیات» به این نتیجه‌گیری تلخ رسید: «و جوانک الهام‌گرفته از عشق، از معشوق خود این فرمان تلخ را دریافت می‌کند: ضرورت دارد که با هر کسی بدون احساساتی شدن پیوند برقرار کنی، ضرورت دارد که همیشه یک سنگ در فلاخنِ خود داشته باشی.»(۱۲)

ولادیمیر به واسطه همین کمک‌های بی‌شائبه‌ای که از اعضای خانواده‌اش دریافت می‌کرد، به این پیش‌فرض کلی رسیده بود که دیگران موظفند خواسته‌ها و تمایلاتش را برآورده سازند؛ و شاید همین ویژگی بود که وی را به یک «رهبر بالفطره» مبدل ساخت.

لنین آدم غیرمنتظره‌ای بود. زندگی و دوران کاری خارق‌العاده‌اش، حداقل ثابت کرد هر کسی در زندگی‌اش باید هشیار و گوش به زنگ باشد و از فرصت‌ها نهایت استفاده را بکند. اندک پرسوناژهای تاریخی‌ای وجود دارند که به چنین دستاوردی نایل شده باشند. به خاطر ارائه چنین الگویی هم که شده باید سپاسگزارش باشیم.

برای لنین هیچ اهمیتی نداشت که استالین، اورژونیکیدزه و دزیرژینسکی جملگی غیر روس‌تبار بودند. آن‌ها به راستی خیلی روسی شده بودند و دلیلش هم این بود که آن‌ها با عدم حمایت از ملت‌های کوچک‌تری مثل گرجستان می‌خواستند خط بطلانی بکشند بر ریشه‌های نژادی غیرروسی خودشان تا از این طریق پایبندی قاطعانه خود را به آرمان‌های فرانژادی و فراملیتی آرمانِ کمونیسم ثابت کنند.

آیا این حس مرگ درونی عبور خواهد کرد؟ به نقطه‌ای رسیده‌ام که برایم عجیب است آدم‌های دیگر این‌قدر آسان می‌خندند و آشکارا از حرف زدن لذت می‌برند. می‌دانم خنده و لبخند تقریبآ هیچ‌وقت به دلیل یک لذت درونی در من ایجاد نمی‌شود و اگر گاهی می‌خندم به خاطر پاره‌ای ضرورت‌هاست. در حال حاضر نسبت به جهان بیرون نیز بی‌اعتنا هستم. و در عین حال این قضیه معمولا به لرزه‌ام می‌اندازد. و حالا چقدر کم به آدم‌ها عشق می‌ورزم. قبلا با احساسات گرم به هر کسی نزدیک می‌شدم. اما حالا نسبت به همه بی‌تفاوتم. اما مهم این است که تقریبآ از دست همه خسته شده‌ام. احساسات گرم من تنها برای بچه‌هایم و وی. آی. باقی مانده است.

لنین وضعیت را این‌گونه برای کامینیف روشن کرد: «بگذارید ما، روس‌های کبیر، شکیبایی و احتیاط نشان بدهیم، و به تدریج همه این اوکراینی‌ها، لیتوانیایی‌ها و... را دوباره به دستانمان بازگردانیم.»(۱۷) به این ترتیب خواسته لنین این بود که بلشویک‌ها کماکان بتوانند وانمود کنند جمهوری شوروی اوکراین حقیقتآ یک جمهوری مستقل از روسیه است و پیمان‌های دو جانبه بین این دو کشور صرفآ بر منافع برابرِ متقابل مبتنی است. اما در عمل حکومت اوکراین باید تحت نظارت سفت و سخت حزب کمونیست روسیه و سازمان‌های مرکزی حزب در مسکو باقی می‌ماند، و حزب کمونیست اوکراین نیز باید صرفآ به عنوان یک سازمان حزبی منطقه‌ای و تابعی از حزب کمونیست روسیه فعالیت می‌کرد.

یک‌بار دیگر لنین و نادژدا در حال عبور از روی پل درب و داغانی بودند که عابر پیاده‌ای به آن‌ها گفت: «اگر از حرف بنده ناراحت نمی‌شوید باید بگویم این پل یک پل به سبک شوروی (ساویتسکی) است.»(۱۳) دیری نگذشت که لنین شروع کرد به استفاده از اصطلاح «به سبک شوروی» به عنوان یک صفت منفی.