اواخر دیماه ۱۳۵۷ کردند، و به مناسبت سوگواری اربعین امام حسین (ع) راهپیماییهایی عظیم در تهران و دیگر شهرها به راه انداختند. یکی از رهبران اسلامگرایان به عملگرایانهبودن آن اقدام در پایان همان روز اذعان کرد. او بهسمت یکی از همراهانش برگشت و گفت: «خدا را شکر، امروز عملکرد خوبی داشتیم، اما هیچ موضوع یا بهانهای در دست نداریم که هشتم بهمن تظاهراتی برپا کنیم. چه کار باید بکنیم؟» دوست او خندید و گفت: «بالاخره خدا چیزی جور خواهد کرد! باید دربارهاش فکر کنیم». (۱۸)
خاتون
تخمینها دربارهٔ تلفات این روز، که با نام «جمعهٔ سیاه» معروف شد، از کمتر از یکصد نفر یا هزاران نفر در نوسان است. بنیاد شهید، که بعد از انقلاب تأسیس شد، تنها ۷۹ کشته را شناسایی کرده است، درحالیکه پزشکی قانونی ۸۲ نفر و بهشتزهرا، آرامستان اصلی تهران، فقط ۴۰ نفر را ذکر کردهاند. (۶۴)
کاربر ۶۹۶۸۵۱۷
طبقِ فهرستی که اخیراً مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهیه کرده است، در این واقعه ۵ نفر کشته میشوند. مرکز اسناد نهادی طرفدار انقلاب است که معمولا تمایل دارد تا شمار آسیبدیدگان را بیشتر جلوه دهد. بااینحال، این آمار حتی از گزارش رسمیِ خود نظام شاهنشاهی نیز کمتر است که تعداد ۹ کشته را اعلام کرده است.
آلیوشا
هنوز انقلاب ایران را نمونهای «غیرعادی» میدانم. این انقلاب اولین جمهوریِ اسلامی دوران جدید را تأسیس کرد و همچنان تنها نمونهٔ یک انقلاب اسلامی تودهای است. درواقع، انقلاب ایران، از نظر تعداد مردمی که در آن شرکت کردند، یکی از عظیمترین خیزشهای تاریخ جهان است
آلیوشا