بریده‌هایی از کتاب اعتقاد ما

استدلال نیز درجاتی دارد و هر درجه از استدلال، حتی ساده‌ترین و بدیهی‌ترین آن، به‌طور کامل قانع‌کننده است. اگر انسان، وجدانی آزاد و رها می‌داشت، ساده‌ترین گونه‌های استدلال بر اثبات وجود آفریدگار حکیم هم برای ایمان‌آوردن او کافی بود: (أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیرِ شَی‌ءٍ أَمْ هُمُ الْخالِقُون) (آیا از هیچ آفریده شده‌اند یا خود، آفریدگار خویش‌اند؟!) اما از دو قرن پیش تاکنون، اندیشهٔ مدرن، مانع شده است وجدان بشر، آزاد و بی‌آلایش بماند. به همین علت، استدلال برای کسی که با اندیشهٔ مدرن و شیوه‌های پژوهشی آن آشناست، باید عمیق‌تر باشد و به اِشکال‌هایی پاسخ دهد که استدلال‌های ساده و بدیهی پاسخ‌گویی به آن‌ها را بر عهدهٔ وجدان آزاد بشر می‌گذاشتند.

شرعاً در اصول دین قانع‌شدن لازم است.

اسلام، پیش از هرچیز، در پی مرتبط‌ساختن انسان با پرودگار و معاد است.

همانا گرامی‌ترینِ شما نزد خداوند پرهیزکارترینِ شماست.

ظرافت‌ها و ابداع‌های نظام هستی، نشان‌دهندهٔ علم و حکمت آفریدگار آن است و نیروهای موجود در ژرفای هستی بر قدرت و سیطرهٔ خالق آن دلالت دارند.

اگر فرضیهٔ وجود آفریدگار حکیم واقعیت نداشته باشد، احتمال اینکه بدون هیچ هدف تعیین‌شده‌ای، پدیده‌های طبیعی تا این اندازه با ممکن‌ساختن زندگی روی کرهٔ زمین هماهنگ باشند، چقدر است؟

هنگامی که انسان چیزی را حس می‌کند، می‌تواند از وجود آن در احساس خود مطمئن شود؛ اما برای اثبات وجود آن، بیرون از دایرهٔ فهم انسان و به‌صورت عینی و مستقل، راهی وجود ندارد.

شرعاً در اصول دین قانع‌شدن لازم است

انسان موجودی مختار، یعنی موجودی هدفمند است که برای تحقق‌بخشیدن به هدفِ خود می‌کوشد.

برای سنجش ارزش احتمال، ملاک‌ها و ضوابط دقیقی وجود دارد که مبتنی بر نظریهٔ احتمال است.

همچنین، ایمان به خدا زاییدهٔ رویدادهای وحشتناک و احساس ترس در برابر حوادث ناگوار و ناسازگاری‌های طبیعت نبود؛ زیرا اگر دین، زاییدهٔ ترس و نتیجهٔ بیم بود، در طول تاریخ، متدین‌ترین انسان‌ها، ترسوترین و ناشکیباترین افراد بودند؛ در حالی که مشعل‌داران دین [از جمله پیامبران و اولیای الهی] در همهٔ زمان‌ها قوی‌دل‌ترین و استوارترین انسان‌ها بوده‌اند.

از دو قرن پیش تاکنون، اندیشهٔ مدرن، مانع شده است وجدان بشر، آزاد و بی‌آلایش بماند.

اگر فرضیهٔ وجود آفریدگار حکیم واقعیت نداشته باشد، احتمال اینکه بدون هیچ هدف تعیین‌شده‌ای، پدیده‌های طبیعی تا این اندازه با ممکن‌ساختن زندگی روی کرهٔ زمین هماهنگ باشند، چقدر است؟ روشن است که چنین احتمالی به‌معنای فرض مجموعهٔ بسیار بزرگی از رویدادهای تصادفی است؛ مجموعه‌ای بسیار بزرگ‌تر از مجموعهٔ تصادف‌های مثال‌های پیشین که احتمال وقوع آن‌ها بسیار بعید و ناچیز بود.

اگر دین، زاییدهٔ ترس و نتیجهٔ بیم بود، در طول تاریخ، متدین‌ترین انسان‌ها، ترسوترین و ناشکیباترین افراد بودند؛ در حالی که مشعل‌داران دین [از جمله پیامبران و اولیای الهی] در همهٔ زمان‌ها قوی‌دل‌ترین و استوارترین انسان‌ها بوده‌اند.

(وَ ما تَوْفیقی إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَیهِ تَوَکلْتُ وَ إِلَیهِ أُنیب) (و توفیقی برای من نیست، مگر به لطف خدا. بر او توکل کردم و به‌سوی او بازمی‌گردم.

همچنین بر اساس مشاهده‌ها، مقدار اکسیژن آزاد در هوا با نیاز انسان به اکسیژن، کاملاً سازگار است. هوا ۲۱ درصد اکسیژن دارد. اگر درصد اکسیژن هوا بیشتر از این مقدار بود، طبیعت، پی‌درپی، گرفتار آتش‌سوزی‌های فراگیر می‌شد. اگر درصد اکسیژن هوا کمتر از این مقدار بود، زندگی روی زمین ناممکن یا بسیار سخت می‌شد؛ زیرا تنفس و نیز پیدایش آتش که برای نیازهای مختلف ضرورت دارد، با مشکل مواجه می‌شد.

حرکت ماده، بدون پشتیبانی و امداد خارجی نمی‌تواند به رشد حقیقی و صعود به صورت عالی‌تر و مرتبهٔ باثبات‌تر منتهی شود. پس، برای اینکه ماده رشد کند و به سطوح برتری همچون حیات و احساس و توان اندیشیدن برسد

اگر انسان مجبور بود مانند قطرهٔ باران که در روندی مشخص و بر اساس قانون جاذبه سقوط می‌کند، مطابق قوانین طبیعی عمل کند، دیگر هدفمند نبود و نمی‌توانست بر اساس هدف درونی‌اش کار کند. پس برای اینکه انسان، هدفمند باشد، باید بتواند آزادانه و مطابق با اهداف درونی‌اش اقدام کند. این پیوند میان فعالیت‌های انسان و اهداف او، همان قانونی است که پدیدهٔ اختیار در انسان را سامان می‌دهد.

ادعا می‌کند هر گزاره‌ای که آزمایش آن و بررسی مفهومش به‌وسیلهٔ حس و تجربه ممکن نباشد، بی‌معناست. اما خودِ این رویکرد با گفتن واژهٔ «هر» در ادعایش، تعمیمی را مطرح می‌کند، در حالی که هر تعمیمی بیرون از دایرهٔ حس قرار دارد؛ زیرا حس، فقط حالت‌های جزئی و محدود را فرامی‌گیرد، نه حالت‌های کلی را.

این رویکرد منطقی ادعا می‌کند هر گزاره‌ای که آزمایش آن و بررسی مفهومش به‌وسیلهٔ حس و تجربه ممکن نباشد، بی‌معناست. اما خودِ این رویکرد با گفتن واژهٔ «هر» در ادعایش، تعمیمی را مطرح می‌کند، در حالی که هر تعمیمی بیرون از دایرهٔ حس قرار دارد؛ زیرا حس، فقط حالت‌های جزئی و محدود را فرامی‌گیرد، نه حالت‌های کلی را. بدین‌سان، این رویکرد، با خودش دچار تناقض می‌شود