بریده‌هایی از کتاب حج، سلوک خداجویان

پایان می‌یابد و حاجی باید سعی کند تا امیدش به یأس مبدل نشود. بهترین دستاورد حاجی از وقوف در منی، حاکم کردن خدا بر دل و جان خویش است. اگر حاجی به این امر موفق نشد، باید دست کم سعی کند محبت خدا را در دل خود جای دهد، اگر این هم میسر نشد، باید بکوشد اخلاق نیکو در خود ایجاد کند. اگر حاجی نتوانست در منی این فضایل را کسب کند، حجّ او برایش بهره‌ای نداشته است. نشانهٔ اینکه اعمال حاجی در منی دستاورد معنوی داشته، این است که وجود او از رذایلی چون غیبت، تهمت، پرخاشگری، ربا و رشوه‌خواری و ظلم به مردم و مانند آن پاک می‌شود و به جای آن فضایلی چون خیرخواهی، نوع دوستی، حق طلبی، عدالت جویی و مانند آن در وجود او پا می‌گیرد.

کسانی که ایمان تقلیدی دارند، ممکن است در عدالت خداوند شک کنند و اگر در این زمینه تلاش علمی نکنند، ایمان تقلیدی آنان را نابود می‌کند تا جایی که در عقایدی چون نبوّت، امامت و معاد نیز شک می‌کنند.

درک معارف دین تقلیدی نیست

همانگونه که خداوند تعالی همیشه به بندگان خویش نیکی و خوبی می‌کند، آنان نیز به همدیگر نیکی و خوبی می‌نمایند و به دنبال فسادانگیزی و شرّ و بدی نیستند؛ چرا که خداوند مفسده‌انگیزان را دوست نمی‌دارد

شیعیان علی (ع)، آنانند که در اکرام و احسان و گرامی داشت برادران مؤمن خویش به علی (ع) اقتدا می‌کنند.

در عرفات انسان به حقیقت قرآن، نبوّت، امامت و معاد عرفان پیدا می‌کند. در آنجا همه چیز یافتنی است، نه دانستنی! و آنچه برای انسان مفید است، یافتنی‌هاست.

عرفه شناخت این حقیقت است که موجودی جز خداوند در این جهان نیست و بقیهٔ موجودات جلوه‌ای از وجود باری‌تعالی هستند.

حاجیان در عرفات نصف روز می‌مانند و در این مدّت کم می‌توانند راه صد ساله را طی کنند.

امام صادق (ع) در پایان حدیث فرمودند: چهار ماه بر حاجی گناه نوشته نمی‌شود و یکسره نیکویی‌های او ثبت می‌گردد، مگر آنکه گناه کبیره‌ای مرتکب شود

در روایات آمده است،‌ کسانی که تا لحظهٔ مرگ حج را رها کنند و این وظیفهٔ مهم را انجام ندهند و از دنیا بروند، روز قیامت با کافران محشور می‌شوند.