بریده‌هایی از کتاب محکم بایست

برخلاف کتاب‌های خودیاری و اکثر خودزندگی‌نامه‌ها (۲)، رمان‌ها زندگی را با صداقتِ بیشتری ارائه می‌دهند؛ البته درکنار این امر که پیچیده، تصادفی، درهم‌ریخته و چندوجهی‌اند. رمان‌ها به شما یادآوری می‌کنند چقدر کم می‌توانید زندگی‌تان را کنترل کنید و همچنین نشان می‌دهند زندگی چقدر به‌صورتی متمایز با فرایندهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی در هم آمیخته است. اعتراف به این موضوع، چنان فروتنی‌ای به شما می‌بخشد که می‌تواند به شما در انجامِ وظایفتان در زندگی کمک کند؛ به‌جای اینکه دائماً مجبورتان کند بر خود و توسعهٔ فردی‌تان تمرکز کنید.

مارکوس آئورلیوس نیز اهمیت‌ندادن به بسیاری از چیزها را به‌عنوان پادزهری برای خشم در نظر می‌گیرد. به‌طور کلی، او توصیه می‌کند همه‌چیز را به‌منظور اجتناب از خشم و ناامیدی، ناپایدار و موقتی در نظر بگیرید؛ وقتی واقعاً ناپایدارند. اگر یک فنجان شکسته شود، به‌خصوص اگر ارزشمند باشد، ممکن است تأسف‌برانگیز باشد، اما از دیدگاه ابدیت، جایی‌که همه‌چیز درنهایت محکوم به فناشدن است، این مسئله‌ای بسیار بی‌اهمیت و ناچیز است.

سنکا تأکید می‌کند که وقتی عصبانی می‌شوید (که همیشه هم قابل‌پیشگیری نیست)، بعد باید به‌خاطر این رفتار عذرخواهی کنید. این کار باعث بهبودِ روابطِ اجتماعی می‌شود و می‌تواند نفس را نیرومند کند. اولین اتفاقی که با عذرخواهی می‌افتد، این است که خشمتان فروکش می‌کند.

آگاهی از گذشته شرط لازم برای محکم‌ایستادن است؛ زیرا بدون گذشته، هیچ‌چیزی برای ایستادن روی آن وجود ندارد. فیلسوف‌های متعددی در سال‌های اخیر دراین‌باره بحث کرده‌اند، ازجمله چارلز تیلور که پیش‌تر به او اشاره شد. او فکر می‌کند تمرکزکردن بر لحظه فقط زمانی ممکن است که شما گذشته‌ای داشته باشید که بتوانید با آن ارتباط برقرار کنید. هنگامی که از شما می‌خواهند به پرسش‌هایی مانند «شما چه‌کسی هستید؟» و «چه می‌خواهید؟» جواب دهید (همان‌طورکه پیوسته تشویق شده‌ایم در فرهنگ توسعهٔ درمانگری این کار را انجام دهیم)، بهتر است پاسخی فراهم کنیم که زندگی‌ها و اقداماتمان را در چشم‌انداز زندگی‌نامه‌ایِ وسیع‌تری شکل دهد، به‌جای اینکه توقف کنیم و مانند یک عکس فوری موقت، به‌دنبال حس لحظهٔ خودمان بگردیم.

ویلیام ایرواین، فیلسوف رواقیِ مدرن، آن را «برنامه‌ای برای ناراحتیِ داوطلبانه» نامیده است. (۱۱) به نظر نمی‌رسد چیز چشمگیری باشد؛ مثل این است که خودت را هفته‌ها مانند یک عارف ریاضت‌کش، گرسنه نگه داری. درواقع، این کار می‌تواند به‌اندازهٔ خوردنِ دسر ساده باشد، حتی اگر بخواهید و رژیم نداشته باشید. یا مانند پوشیدن لباس‌هایی که به‌اندازهٔ کافی گرم نیستند؛ پس احساس سرما می‌کنید. یا سوارشدن به اتوبوس در روزی که سوارشدن به ماشین راحت‌تر باشد. یا دوچرخه‌سواری در باران، به‌جای اینکه سوار اتوبوس شوید. ممکن است سؤال کنید «آیا در این دیوانگی روشی وجود دارد؟». طبق گفته‌های رواقیون، مزایای زیاد و به‌هم‌پیوسته‌ای در انجام کارها وجود دارند؛ به‌روشی که در درونتان احساس نمی‌کنید درست باشند. اول، این کارها به ما کمک می‌کنند قدرت مقابله با هرگونه آزمایش در آینده را داشته باشیم.

تمام تکرارها نوآورانه‌اند. من اغلب خودم را برای مثال زمانی‌که درس می‌دهم یا سمیناری ارائه می‌دهم، تکرار می‌کنم. اما هر صحبت و سخنرانی‌ای برای خودش رویدادی مجزا و منحصربه‌فرد است و فضای منحصر به خودش را هم دارد.

همیشه به ما گفته‌اند «خارج از جعبه فکر کن». خوشبختانه محققان خلاقیت که هیجان کمتری دارند، به این امر اشاره کرده‌اند که این موضوع زمانی معقول است که شما بدانید درواقع جعبه‌ای وجود دارد (و اینکه جعبه از چه‌چیزی ساخته شده است).

ماهی حداقل یک رمان بخوانید. من تا اینجا چندین مورد را پیشنهاد داده‌ام و سعی کردم توضیح بدهم که چرا نویسندگانی مانند موراکامی، هولبک و نووزگورد ارزش خواندن دارند؛ زیرا آن‌ها نسبت‌به آنچه در کتاب‌های خودیاری و زندگی‌نامه‌ها می‌یابید مفهوم کاملاً متفاوتی از خود به شما ارائه می‌دهند. ما تحت‌تأثیر آن چیزی هستیم که می‌خوانیم. اگر زندگی‌نامه‌ها و نوشته‌های خودیاری را انتخاب کنید، ایده‌ای از خود به‌عنوان نقطهٔ درونی و تمرکزِ واقعی برای زندگی به شما ارائه خواهد شد. به شما داستانی مثبت و خوش‌بینانه از توسعه‌ای ارائه می‌شود که از شما دعوت می‌کند در شکوه آن خودتان را غرق کنید. رمان‌نویسان نوعی دیدِ جهانیِ پیچیده‌تر و حتی چندخدایی به شما ارائه می‌دهند.

من ادعا می‌کنم برای زنده‌ماندن در یک فرهنگ پرشتاب (برای استوارماندن)، باید به فلسفهٔ رواقیِ کلاسیک برای الهام، به‌خصوص تأکیدِ آن بر خویشتن‌داری، آرامش ذهن، کرامت، حس وظیفه و تأمل در ماهیتِ محدودِ زندگی نگاه کنیم. این فضیلت‌ها نسبت‌به تمرکز سطحی بر توسعه و تحول دائمی، احساس عمیق‌ترِ تحقق را ایجاد می‌کنند.

سنکا تأکید می‌کند که وقتی عصبانی می‌شوید (که همیشه هم قابل‌پیشگیری نیست)، بعد باید به‌خاطر این رفتار عذرخواهی کنید. این کار باعث بهبودِ روابطِ اجتماعی می‌شود و می‌تواند نفس را نیرومند کند. اولین اتفاقی که با عذرخواهی می‌افتد، این است که خشمتان فروکش می‌کند.

دوم، اگر ناراحتی را در مقیاس جزئی در نظر بگیریم، ترس از بدبختی در آینده کاهش می‌یابد. به‌گفتهٔ ایرواین، تحمل شکل‌های جزئیِ ناراحتی به ما می‌آموزد که تجارب ناخوشایند لزوماً چیزهایی نیستند که باید ازشان بترسیم. آیندهٔ ناشناخته زمانی کمتر ترسناک می‌شود که یاد می‌گیرید با این مفهوم کنار بیایید که وقتی در جست‌وجوی پاسخ هستید، همیشه احساس خوبی نخواهید داشت.

سنکا نوشته است برای اجتناب از عصبانی‌شدن ازدست افراد دیگر، باید کل گروه را ببخشید، باید نژاد انسان را عفو کنید. (۴)

هیچ جامعه یا اجتماع انسانی‌ای بدون تواناییِ اساسی در قول‌دادن و حفظ آن پایدار نخواهد بود. قول‌دادن به‌معنای اعلام رضایتِ خود برای این است که قابل‌اتکا در نظر گرفته شوید و اطمینان حاصل شود آنچه می‌گویید انجام خواهید داد، واقعاً انجام می‌شود. اگر انجام نشود، حس گناهش برایتان یادآور شکست است. حس گناه و تقصیر پاسخ‌های روان‌شناختی به شکستن قول‌اند و به خاطرهٔ گناهان گذشته نیاز دارند.

چرا وقتی همه‌چیز به‌ناچار دوباره تغییر خواهد کرد، به خودمان زحمت بدهیم کاری کنیم؟

آیا صدای درونی‌تان واقعاً ارزش شنیدن دارد؟ چه می‌شود اگر به شما بگوید می‌ارزد که به همکار خوش‌تیپتان در مهمانیِ کارمندان بوسه‌ای نثار کنید، حتی اگر او شریک زندگی داشته باشد؟

سنکا نوشته است برای اجتناب از عصبانی‌شدن ازدست افراد دیگر، باید کل گروه را ببخشید، باید نژاد انسان را عفو کنید.

اگر خواننده‌ای مدرن بخواهد از سنکا بپرسد چگونه از عمر کوتاهش بیشترین بهره را ببرد، پاسخ این نخواهد بود که تا می‌تواند تجربه کند، بلکه پاسخ این است که زندگیِ بی‌سروصدا و آرام به‌همراه آرامش ذهن و کنترل‌کردن احساساتِ منفی داشته باشد. نوشته‌های سنکا انعکاسی در رویکرد یادآوریِ انسانیت داشتند که به‌طور هم‌زمان، عیسای ناصره موعظه‌شان می‌کرد. بنابراین تعجبی ندارد که این افکار اغلب با اصول مسیحیت مقایسه شوند

کودکانی که به این روش تربیت می‌شوند، احتمالاً در بزرگ‌سالی افرادی خواهند شد که بیشتر بر انگیزش‌های درونی‌شان تمرکز می‌کنند، به‌جای اینکه سعی کنند آنچه را در زندگی مهم است بشناسند و وظایفشان به‌عنوان انسان را به جا بیاورند. آن‌ها دید عمیقی به درون به دست می‌آورند، قادر به اولویت‌بندیِ ترجیحاتشان هستند و می‌توانند به بهترین نحو آن‌ها را تشخیص دهند؛ اما درنهایت فقط کودکانِ باهوشی خواهند بود. این افراد در بهینه‌سازیِ روش‌ها تخصص زیادی دارند، اما نمی‌دانند وظایفی در زندگی وجود دارند که فراتر از دیدگاه ذهنی و ترجیحات فردی، توسعه یافته‌اند. به‌عبارت دیگر، درک نمی‌کنند چیزهایی وجود دارند که نه به این علت که می‌خواهید یا نمی‌خواهید، بلکه به‌علت اهمیتی که دارند باید آن‌ها را انجام دهید. در زندگی جنبه‌هایی وجود دارند که صرف‌نظر از اینکه هریک از افراد چه حسی نسبت‌به آن‌ها دارند، مهم‌اند؛ اما این ایده در مربیگری و مذهب خود، رد شده است.

رواقیون هیچ مشکلی با تجارب مثبت ندارند، اما بسیاری از آن‌ها را امکان‌پذیر نمی‌دانند. درواقع، چنین تلاشی با کلاهِ بله و آخرین روش‌های روز، مانع رسیدن شما به آرامش ذهن می‌شود؛ فضیلتی که رواقیون بیش‌از همه به آن دل‌بستگی دارند. ناتوانی در نه‌گفتن (مثلاً چون می‌ترسید چیزی را از دست بدهید) شما را ویران می‌کند.

درنهایت، ما باید مرگمان را در نظر بگیریم. Memento mori: به یاد داشته باش که خواهی مرد. هر روز درباره‌اش فکر کنید. نه به‌روشی که از فعالیت ساقط شوید یا شما را ناامید کند، بلکه به‌روشی که کمکتان کند رفته‌رفته به این تفکر عادت کنید و بیشتر قدردان زندگی باشید. سقراط فلسفه را هنر یادگیریِ خوب‌مردن تعریف کرد.