بریده‌هایی از کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر

فهمیدن نسبیت (به نسبت) آسان است. ولی یک جنبه از نسبیت است که باعث گمراه شدن دائمی ما می‌شود. و آن این است: ما نه تنها به مقایسه کردن چیزی با چیز دیگر گرایش داریم بلکه به تمرکز بر مقایسه کردن چیزهایی که به سادگی قابل مقایسه‌اند گرایش داریم ــ و از مقایسه کردن چیزهایی که نمی‌شود به سادگی مورد مقایسه قرار داد گریزانیم.

کلنجار رفتن با خلق‌الله

پس ما آموختیم که هنگامی که مردم فرصت داشته باشند دست به تقلب می‌زنند، ولی به اندازه‌ای که می‌توانند تقلب نمی‌کنند. گذشته از آن، پس از این‌که آنان شروع به اندیشیدن دربارهٔ درستکاری کردند ــ خواه با یادآوری ده فرمان خواه با امضا کردن مرامنامه‌ای ساده ــ آنان کاملاً از تقلب کردن دست می‌کشند. به زبان دیگر، هنگامی که ما از هرگونه چارچوب اندیشهٔ اخلاقی بیرون گذاشته می‌شویم، به پرسه‌زدن در نادرستکاری گرایش پیدا می‌کنیم. ولی چنانچه به هنگام وسوسه‌شدن، رفتار اخلاقی به ما گوشزد شود، احتمال خیلی بیشتری هست که درستکار شویم.

رفتارهای نابخردانهٔ ما نه اتفاقی است نه بی‌معنی ــ آن‌ها نظام‌مندند و پیش‌بینی‌پذیر. همگی ما، به دلیل مداربندی پایه‌ای مغزهایمان، پشت سر هم دست به اشتباهات یکسانی می‌زنیم.

چرا برایم خیلی مهم است که مردم دربارهٔ من چه فکر می‌کنند،

در ذهن من هیچ جای تردیدی برای این نکته وجود ندارد که یکی از شگفتی‌های گیتی عبارت است از این‌که رفتار آدمی تا چه اندازه پیچیده، عجیب، و همیشه در حال دگرگونی است.

در رایگان! چه چیزی هست که این چنین فریبنده می‌شود؟ چرا خواستی نابخردانه برای به دست آوردن کالایی رایگان! داریم، حتی وقتی آن چیزی نیست که واقعا به دنبال آنیم؟ فکر می‌کنم جواب این باشد. بیشتر داد و ستدها یک سر سود و یک سر سوز دارد ولی وقتی چیزی رایگان! می‌شود سر سوز را فراموش می‌کنیم. رایگان! ما را چنان از لحاظ عاطفی بر می‌انگیزد که ما آنچه را که دارد پیشنهاد می‌شود ارزشمندتر از آنچه که واقعا هست در نظر می‌گیریم. چرا؟ فکر می‌کنم چون انسان‌ها ذاتا از ضرر کردن هراسان‌اند. فریبندگی واقعی رایگان!

هیچ درمان شناخته شده‌ای برای بیماری مالکیت وجود ندارد. همان گونه که آدام اسمیت گفته، مالکیت در تار و پود زندگی ما جا دارد، ولی شاید آگاهی از آن یاری‌رسان باشد.

ما در آزمونی دیگر، مطالعه‌ای که در زمستانی با سرمایی استخوان‌سوز در دانشگاه آیوا ترتیب دادیم، به نتایجی تأییدکننده دست یافتیم. در این مورد ما از گروهی دانشجو خواستیم که یادداشت کنند برای سرماخوردگی فصلی آیا داروی تمام بها خریده‌اند یا تخفیف خورده، و در این صورت آن‌ها چقدر مؤثر بوده‌اند. در پایان نیم‌سال تحصیلی، ۱۳ شرکت‌کننده گفتند که بهای اصلی را پرداخته‌اند و ۱۶ نفر داروهای تخفیف‌خورده خریده بودند. کدام گروه احساس بهتری داشت؟ فکر کنم اکنون دیگر بتوانید حدس بزنید. ۱۳ نفری که بهای کامل را پرداخته بودند به طرز چشمگیری نتایج سلامتی بهتری را از آن ۱۶ نفری که دارو را با تخفیف خریده بودند، گزارش نمودند. و به این ترتیب، در مورد داروی سرماخوردگی بدون نسخه، اغلب هر چه پول بدهید آش می‌خورید. ما از روی آزمایش‌هایمان بر روی «داروها» مشاهده کردیم که چگونه قیمت، اثر دارونما را به پیش می‌راند.

گفته‌ای از شکسپیر آغاز کنم: ببینید بشر عجب شاهکاری است! در عقل و دانش چقدر شریف، در قوه و استعداد چگونه بی‌پایان، در پیکر و رفتار چه بسیار شکیل و اعجاب‌انگیز، در عمل چگونه همانند فرشتگان! در فهم و ادراک تا چه پایه نزدیک به خدایان است! گل سرسبد عالم خلقت است! اشرف جانداران است! برگرفته از هملت، پردهٔ دوم صحنهٔ دوم