بریده‌هایی از کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر

در ۱۹۴۱ اریش فروم فیلسوف کتابی نوشت به نام گریز از آزادی. او گفت که در دموکراسی نوین، مردم نه از نبود فرصت بلکه به دلیل فراوانی سرسام‌آور آن به ستوه می‌آیند.

مطالعات نشان داده‌اند که کشورهای دارای «خوشبخت‌ترین» آدم‌ها در زمرهٔ آن‌هایی نیستند که بالاترین درآمد فردی را دارند. با این حال، باز هم بر دریافت حقوق بیشتر اصرار می‌ورزیم. بیشتر علت آن را می‌توان ناشی از حسادت محض دانست. همان گونه که اچ. ال منکن، روزنامه‌نگار، طنزپرداز، بدبین، و آزاداندیش سدهٔ بیستم دریافته، رضایتمندی یک مرد از حقوق دریافتی‌اش بستگی به این دارد (آیا آمادهٔ شنیدن‌اید؟) که آیا از باجناقش بیشتر می‌گیرد یا خیر. چرا باجناق؟ چون این مقایسه‌ای است حاضر و آماده

گاهی مردم به عمد لذتی را که از یک تجربهٔ مصرفی خاص می‌برند فدا می‌کنند تا تصویری معین را به دیگران نشان دهند. هنگامی که آدم‌ها، غذا و نوشیدنی سفارش می‌دهند، گویی دو هدف دارند: سفارش‌دادن چیزی که بیشترین لذت را از آن می‌برند و به نمایش‌گذاردن خودشان در نوری مثبت در چشمان دوستان‌شان.

اگر روزی دولت تصمیم به اعمال مالیاتی بگیرد که قیمت بنزین را دو برابر کند، همین اصل پایه دست به کار می‌شود. در نظریهٔ اقتصاد سنتی چنین کاری باید منجر به افت تقاضا شود. ولی خواهد شد؟ یقینا مردم در آغاز قیمت‌های تازه را با لنگرهایشان مقایسه می‌کنند، از قیمت‌های تازه انگشت به دهان می‌مانند، و لذا شاید دست از مصرف بنزین بردارند و حتی سراغ خریدن ماشین هیبریدی بروند. ولی در درازمدت، و پس از این‌که مصرف‌کنندگان خود را دوباره با قیمت جدید و لنگرهای جدید وفق دادند (درست همان‌طور که خودمان را با قیمت کفش‌های ورزش نایکی، آب معدنی، و هر چیز دیگری وفق می‌دهیم)، مصرف بنزین ما، در قیمت جدید، شاید به واقع به همان حد پیش از وضع مالیات برسد.

«تام به قانون بزرگی در اعمال آدمی دست یافت، یعنی برای این‌که کسی در هوس چیزی له‌له بزند تنها کافی است دست‌یابی به آن چیز را برایش دشوار کرد.»

صنعت خرده‌فروشی نیز دردسرهای خود را دارد: ۱۶ میلیارد دلار زیان سالانه از سوی خریدارانی که لباس‌های نو را با برچسب بر تن می‌کنند، و بعد از مدتی استفاده لباس دست دوم شده را پس داده و تمام پول خود را می‌گیرند.

پاداش‌های مالی غالبا شمشیری دو لبه‌اند. آن‌ها به افراد انگیزهٔ خوب کارکردن می‌دهند، ولی هنگامی که این پاداش‌های مالی ابعاد خیلی بزرگی پیدا کنند می‌توانند بی‌ثمر شوند و به عملکرد آسیب برسانند.

مردم برای یک آرمان بیشتر تلاش می‌کنند تا برای پول.

رایگان! ما را چنان از لحاظ عاطفی بر می‌انگیزد که ما آنچه را که دارد پیشنهاد می‌شود ارزشمندتر از آنچه که واقعا هست در نظر می‌گیریم.

در واقع قدرت نخستین تصمیم می‌تواند از چنان اثر دیرپایی برخوردار باشد که در تصمیمات آتی در سالیان پیش رو طنین‌انداز شود. با برقراری این تأثیر، نخستین تصمیم سرنوشت‌ساز می‌شود، و باید به حد کافی آن را مورد توجه قرار دهیم.