بریده‌هایی از کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر

ه‌طور کلی شرکت‌کنندگان در گروه «دستمزد» مشخصه‌های متعددی از بازار را بروز دادند: آنان خودخواه‌تر و خودمتکی‌تر بودند؛ آنان تمایل داشتند زمان بیشتری را به تنهایی سپری کنند؛ احتمال بیشتری وجود داشت که آنان وظایفی را برگزینند که نیازمند کار انفرادی است تا کار گروهی؛ و هنگامی که آنان تصمیم می‌گرفتند که کجا بنشینند، صندلی‌هایی را بر می‌گزیدند که تا حد امکان از کسی که خواسته شده بود با وی کار کنند، دور باشد

پس ما در دو دنیا زندگی می‌کنیم: یکی که مبادلات اجتماعی مشخصهٔ آن است و دیگری که مبادلات بازار در آن غالب است. و ما برای این دو نوع روابط، دو هنجار مختلف به کار می‌بریم. گذشته از آن، همان گونه که دیدیم وارد کردن هنجارهای بازار در هنجارهای اجتماعی باعث دریدن حریم هنجارهای اجتماعی و آسیب رساندن به روابط می‌شود. به محض این‌که این خطا صورت گرفت، عادی‌سازی رابطه‌ای اجتماعی دشوار می‌شود.

پس ما در دو دنیا زندگی می‌کنیم: یکی که مبادلات اجتماعی مشخصهٔ آن است و دیگری که مبادلات بازار در آن غالب است. و ما برای این دو نوع روابط، دو هنجار مختلف به کار می‌بریم. گذشته از آن، همان گونه که دیدیم وارد کردن هنجارهای بازار در هنجارهای اجتماعی باعث دریدن حریم هنجارهای اجتماعی و آسیب رساندن به روابط می‌شود. به محض این‌که این خطا صورت گرفت، عادی‌سازی رابطه‌ای اجتماعی دشوار می‌شود.

این ایده که سرتاسر جهان به هم سیم‌کشی می‌شود، مرگ دسته جمعی است. هر زیست‌شناسی می‌داند که گروه‌های کوچک منزوی سریع‌تر تکامل می‌یابند. هزار پرنده را در جزیره‌ای در اقیانوس رها کنید و آن‌ها خیلی سریع تکامل پیدا می‌کنند. ده هزار تا از آن‌ها را در قاره‌ای بریزید، و تکامل آن‌ها آهسته می‌شود. اکنون، برای گونهٔ خود ما، تکامل عمدتا از طریق رفتارمان صورت می‌گیرد. ما برای سازگاری‌یافتن، رفتار تازه‌ای را ابداع می‌کنیم. و هر کسی بر روی زمین می‌داند که نوآوری و ابداع تنها در گروه‌های کوچک رخ می‌دهد. سه نفر را در کمیته‌ای بگمارید و آنان می‌توانند به چیزی برسند. تعدادشان را ده نفر کنید، و کار دشوارتر می‌شود. سی نفر، چیزی رخ نمی‌دهد. سی میلیون، ناممکن می‌شود. این اثر رسانه‌های جمعی است ــ هر چیزی را از رخ‌دادن دور نگه می‌دارد. رسانه‌های جمعی، گوناگونی را مدفون می‌کند؛ و هر مکانی را یکسان می‌سازد ــ بانکوک یا توکیو یا لندن؛ در یک گوشه مک دانلد هست، بنتون در گوشه‌ای دیگر، گپ در آن سوی خیابان. تفاوت‌های منطقه‌ای از میان می‌روند. همهٔ تفاوت‌ها از میان می‌روند.

ما نمی‌دانیم که با زندگی‌مان می‌خواهیم چه کنیم ــ تا این‌که دوست یا آشنایی را ببینیم که دارد کاری را می‌کند که ما فکر می‌کنیم خودمان هم باید دست به آن کار بزنیم.

ما تعجب کردیم که چرا بعضی بزهکاری‌ها، به ویژه بزه یقه سفیدها، به شدت دیگران مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند ــ به ویژه از آن رو که مرتکبان آن‌ها می‌توانند بین قهوهٔ ساعت ده و ناهار خود ضرر مالی بیشتری از طول عمر یک دزد عادی وارد آورند؟

اگر بر این نکته اذعان کنیم که ما به دام دیدگاه‌هایمان افتاده‌ایم، که ما را تا حدی نسبت به حقیقت نابینا می‌سازد، چه بسا بتوانیم این ایده را بپذیریم که کشاکش‌ها به‌طور معمول نیازمند شخص سوم بی‌طرفی هستند ــ کسی که با چشمداشت‌های ما آلوده نشده ــ تا قواعد و مقررات را پیاده کند. بدیهی است که پذیرفتن سخن شخص سوم ساده و همواره امکان‌پذیر نیست؛ ولی هنگامی که امکان‌پذیر است، می‌تواند سودمندی چشمگیری به دنبال داشته باشد، و تنها به همین دلیل نباید دست از تلاش و کوشش برداریم.

من خاورمیانه‌ای هستم و با چرخهٔ خشونت ناآشنا نیستم. خشونت چیز نادری نیست؛ و آن‌چنان زیاد رخ می‌دهد که ما به ندرت درنگی می‌کنیم تا از خودمان بپرسیم چرا. چرا خشونت رخ می‌دهد؟ آیا این پیامد تاریخ است، یا نژاد، یا سیاست ــ یا این‌که چیزی به راستی نابخردانه در درون‌مان هست که به هم ستیزی دامن می‌زند، که سبب می‌شود ما به یک رویداد بنگریم و بسته به دیدگاه‌مان، آن را از منظر کاملاً متفاوتی ببینیم؟

اگر ۴۵ دقیقه در صف بمانیم تا نوبت گرفتن یک بستنی قیفی رایگان! شود، یا اگر نیم ساعت صرف پر کردن فرمی طولانی کنیم تا تخفیفی کوچک بگیریم، کارهای دیگر بر زمین می‌ماند که در وقت خود به آن نپرداخته‌ایم.

وارد کردن هنجارهای بازار در هنجارهای اجتماعی باعث دریدن حریم هنجارهای اجتماعی و آسیب رساندن به روابط می‌شود. به محض این‌که این خطا صورت گرفت، عادی‌سازی رابطه‌ای اجتماعی دشوار می‌شود. به محض این‌که شما پول دادن بابت شام لذیذ شکرگزاری را به میان بکشید، مادرزن‌تان تا سال‌ها این واقعه را به خاطر خواهد داشت.