بریده‌هایی از کتاب من‌های ایرانی

نقد رعایت حدود است (به تصریح کانت)

نقد رعایت حدود است (به تصریح کانت)

نقد در نزد آن‌ها، لذت‌هایی چون لذت دیالوگ، خلق و آفرینش، امتناع، لذت رهایی، دگربودگی، تفاوت، فهم و تفهیم، تردید و پرسش، پاسخ، تفکر، صدا، سخن، اثر، سوژه‌بودگی، فضیلت، شجاعت و مسئولیت نیست، بلکه لذت نفی و عدوی دگرهای خود بودن است.

جان استوارت میل، دربارهٔ پوچ‌بودن مجموعهٔ عقایدی که بدون کمک‌گرفتن از تفکر نقادانهٔ حداکثری روی هم انباشته شده باشد هشدار داده است: «کسی که در مورد مسئله‌ای فقط از موضع خودش خبر دارد چیز زیادی از آن مسئله نمی‌داند. چه‌بسا دلایل خوبی هم برای دفاع از موضعش داشته باشد و کسی نتوانسته باشد نادرستی آن دلایل را ثابت کند. اما اگر او نیز نتوانسته باشد نادرستی دلایل موضع مخالف را اثبات کند، مبنایی برای ترجیح یکی از آن دو بر دیگری ندارد.»

این انسان کماکان سخت اسیر بت‌های ذهنی و اسطوره‌ای و ایدئولوژیک خود است، و گوهر نقد را هم‌چون یشم فهم می‌کند. اگر تجربتی فقیر از نقد در تجربهٔ زیسته، او هست، همان «نقد حداقلی» است، نه «نقد حداکثری». نقد حداقلی، یعنی مخالفت‌کردن با عقاید و استدلال‌هایی مغایر با عقاید و استدلال‌های خود و پیروز شدن بر آن‌ها. این نوع نقد فاقد حقیقت، فضیلت و مسئولیت است.