بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

«گداها به میلیونرها حسادت نمی‌کنند، هرچند به گداهای دیگری که موفق‌ترند غبطه می‌خورند.»

چرا موفقیت مالی‌تان باعث می‌شود با کسانی‌که با شما موافق نیستند، مثل احمق‌ها رفتار کنید، به‌جای این‌که خیلی ساده آن‌ها را افرادی با عقیدهٔ متفاوت بدانید؟

بیش‌ازحد در زمان حال زندگی‌کردنْ تجربهٔ مشترکِ همهٔ کسانی‌ست که در فقر بزرگ شده‌اند.

همهٔ ما از میزان درآمدمان آگاهیم، اما تعداد معدودی از ما می‌دانیم آیا به‌اندازهٔ کافی درآمد داریم یا نه. این ناآگاهی به این دلیل است که تنها راه برای این‌که بفهمیم چه درآمدی واقعاً «کافی» ست، مقایسهٔ خودمان با دیگران است. چنان عادت کرده‌ایم خودمان را با دیگران مقایسه کنیم که به‌ندرت متوجه این مقایسه می‌شویم. وقتی همسایه با خودرویی جدید جلوی‌مان ظاهر می‌شود، معمولاً به خودمان نمی‌گوییم «اونا آئودی دارن، منم یکی می‌خوام.» ما پیچیده‌تر و بالغ‌تر از آنیم. شاید به خودمان بگوییم داراییِ همسایه هیچ ربطی به ما ندارد یا او لیاقتش را دارد، چون سخت کار کرده است. اگر فوراً فکر رقابت با همسایه به سرمان زد، ممکن است همان لحظه این فکر را از ذهن‌مان دور کنیم. بااین‌حال، روز بعد، وقتی سوار خودروی‌مان شدیم، کمی بیش‌از قبل متوجه کهنگیِ صندلی‌ها می‌شویم. مقایسهٔ اجتماعی گریزناپذیر است.

«وقتی دربارهٔ فقر می‌نویسم، مجبور نیستم خیال‌پرداز خوبی باشم، چون حافظهٔ خوبی دارم.»

موضوع کتاب حاضر پدیدهٔ نابرابری‌ست. نابرابری باعث می‌شود افراد «احساس» فقیربودن کنند و مثل فقرا «عمل کنند»؛ حتا وقتی فقیر نیستند.

وقتی افراد احساس فقیربودن می‌کنند، کوته‌بین می‌شوند و هر چیزی را که بتوانند فوراً به دست بیاورند می‌پذیرند و آینده را نادیده می‌گیرند. وقتی هم احساس ثروتمندبودن می‌کنند، آینده‌نگر می‌شوند.

بیش‌ترِ هواپیماهای دارای بخش فرست‌کلاس مسافرها را از سمتِ جلو سوار می‌کنند؛ به‌این‌ترتیب مسافرهای عادی مجبور می‌شوند با باروبنه و چمدان‌هاشان راهروی طولانی را جلوی چشم مسافرهای شیک‌پوشِ بخشِ فرست‌کلاس که ازقبل روی صندلی‌های راحت‌شان نشسته‌اند، طی کنند. اما در حدود ۱۵ درصد از پروازها، مسافرها را از وسط یا پشت هواپیما سوار کرده و به‌این‌ترتیب مسافرهای عادی را از این فرآیند چالش‌برانگیز معاف می‌کنند. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، میزان خشم در پروازهایی که مسافرهای عادی را از قسمت جلو سوار می‌کردند، دو برابر بیش‌تر بود

پول، قدرت و تحسینِ دیگران درست به‌اندازهٔ غذا برای بسیاری از ما مقاومت‌ناپذیر به نظر می‌رسند.

اگر از مردم بپرسید آیا معتقدند نابرابریِ بسیار زیادی وجود دارد یا نه، موقعیت شخصی آن‌ها باعث سوگراییِ پاسخ‌شان خواهد شد. کسانی‌که برای زنده‌ماندن تقلا می‌کنند، معمولاً سطح نابرابری را بسیار بالا می‌دانند؛ اما کسانی‌که از سیستم موجود نفع می‌برند، خواهند گفت همه‌چیز به‌نظر روی روال است.

نابرابری باعث می‌شود افراد «احساس» فقیربودن کنند و مثل فقرا «عمل کنند»؛ حتا وقتی فقیر نیستند.

این دو محقق داده‌های حاصل از میلیون‌ها پرواز را برای شناسایی عوامل پیش‌بینی‌کنندهٔ بروز خشم در هواپیما تحلیل کردند. ابتدا پروازهایی را که دارای قسمت فرست‌کلاس‌اند، با پروازهای فاقد این قسمت مقایسه کردند. استدلال آن‌ها این بود که اگر نابرابری اجتماعی محرک رفتارِ بد است، باید در پروازهای دارای بخش فرست‌کلاس نسبت‌به پروازهای بدون بخش فرست‌کلاس شاهد خشم بیش‌تری باشیم. براساس نتایج آن‌ها، میزان بروز خشم در قسمت عادی هواپیماهای دارای بخش فرست‌کلاس چهار برابر بیش‌تر از هواپیماهای فاقد کابین فرست‌کلاس بود. البته عوامل دیگر هم تأثیرگذارند، مثلاً تأخیر در پرواز. اما وجود قسمت فرست‌کلاس احتمال خشم و مزاحمت در پرواز را به‌اندازهٔ نُه‌ونیم ساعت تأخیر بالا می‌برد.

چرا احساس فقر به‌اندازهٔ فقرِ واقعی از سال‌های عمرتان می‌کاهد؟ چرا اندازهٔ خانهٔ همسایه هورمون‌های اضطراب‌تان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟ چرا نابرابریِ مالی شما را به تصمیمات متناقضی وامی‌دارد که تنها به ناامنیِ بیش‌تر ختم می‌شوند؟ چرا موفقیت مالی‌تان باعث می‌شود با کسانی‌که با شما موافق نیستند، مثل احمق‌ها رفتار کنید، به‌جای این‌که خیلی ساده آن‌ها را افرادی با عقیدهٔ متفاوت بدانید؟

کریستال هال از یک غذاخوری در مرکز شهر نیوجرسی بازدید کرد و با افرادی که وعده‌های غذایی‌شان را آن‌جا می‌خوردند صحبت کرد. او از گروهی از شرکت‌کنندگان خواست چند دقیقه در مورد تجربه‌ای که باعث شده بود احساس موفقیت و افتخار کنند حرف بزنند.

نابرابری‌ای که در آمارهایی مثل ضریب جینی منعکس شده است، تقریباً به‌طور کامل ناشی از میزان ثروت ثروتمندان است. اگر قرار باشد نابغه‌ای اقتصادی دست به نوآوریِ شگفت‌انگیزی بزند که درآمد هر کس را یک‌شبه دو برابر کند، مشکلات نابرابری بدتر می‌شوند، نه بهتر؛ چون با ضرب درآمد میلیونرها افزایش ثروت آن‌ها خیلی بیش‌تر از افزایش درآمد کسی خواهد بود که در سال ۱۵ هزار دلار درآمد دارد. همه ثروتمند خواهند بود، اما نابرابری بسیار برجسته‌تر می‌شود.

کشورهایی که نابرابریِ بالایی داشتند بسیار مذهبی‌تر از کشورهای دارای برابریِ بالا بودند. اثرات نابرابریْ عظیم و تقریباً به‌اندازهٔ اثرات درآمد واقعی زیاد بود. وقتی نمودار داده‌ها ترسیم شد تا ارتباط میان مذهب و نابرابریِ درآمدی (به‌جای درآمد متوسط) نمایش داده شود، ایالات متحده هم دیگر داده‌ای پرت نبود، بلکه کاملاً همسو با پیش‌بینی‌ها در هر دو شاخصِ نابرابری و مذهبی‌بودن، در سطح بالایی قرار داشت. فقر و نابرابری در کنار هم می‌توانند تفاوت‌های میان کشورها از نظر مذهبی‌بودن را توضیح دهند. هرچند هیچ تحقیقی تاکنون به‌روشنی توضیح نداده که چرا نابرابری و مذهب به هم ربط دارند، پیش‌بینی می‌کنم در صورت انجام چنین تحقیقاتی، عامل کلیدی، احساسات درونی دربارهٔ موقعیت و امنیت باشد.

وقتی هورمون‌های استرس مدتی طولانی جلوی انسولین را می‌گیرند و اجازه نمی‌دهند گلوکز را ذخیره کند، بیش‌تر در خطر ابتلا به دیابت و چاقی قرار می‌گیریم. وقتی باعث می‌شوند قلب‌مان با شدت زیادی پمپاژ کند و رگ‌های خونی‌مان به‌مدت چند ماه منقبض بمانند، احتمال دارد به بیماری‌های قلبی‌عروقی دچار شویم. وقتی هم التهاب به حال خودش رها می‌شود، سیستم ایمنی بیش‌فعال خواهد شد؛ به‌این‌ترتیب اشتیاق بیش‌تری به حمله پیدا می‌کند و بین سلول‌های «من» و «غیرمن» تفاوت قائل نمی‌شود. وقتی سیستم ایمنی به عامل حمله به سلول‌های بدن تبدیل شود، بیماری‌های خودایمنی در بدن ظاهر می‌شوند. سیستمِ ایمنیِ بدن به‌شکل دیگری هم ممکن است بیش‌ازحد تحریک شود و آن ازدست‌دادنِ تواناییِ تفکیک میانِ مهاجمانِ مخرب (باکتری‌ها و ویروس‌ها) و مواد غیرمضر (گردوغبار یا بعضی عناصر در مواد غذایی) است. در صورت بروز این اتفاق، حساسیت (آلرژی) افزایش می‌یابد. التهاب طولانی‌مدت همچنین عامل خطرناکی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی، افسردگی و سایر اختلالات جدی‌ست.

هم در مقایسه‌های روبه‌پایین و هم در مقایسه‌های روبه‌بالا، بده‌بستان وجود دارد. خطر مقایسهٔ روبه‌پایینْ رضایت از خود است: وقتی نسبت‌به شخصِ دیگری احساس بهتری می‌کنید، بیش‌تر وسوسه می‌شوید تلاش کم‌تری در زندگی‌تان داشته باشید. درمقابل، مقایسه‌های روبه‌بالا ممکن است برای ما الهام‌بخش باشند که بیش‌تر کار کنیم و به موفقیت بیش‌تری برسیم، اما فقط اگر باور داشته باشیم اهداف‌مان واقع‌بینانه‌اند و انگیزه‌ای منطقی به ما می‌دهند. مقایسهٔ خودمان با آلبرت اینشتین‌ها و مایکل جردن‌های جهان فقط باعث می‌شود احساس بدبختی و بی‌انگیزگی کنیم.

مطالعات آرون کِی تأیید کرده‌اند وقتی افراد ناامید می‌شوند یا وقتی جهانْ بی‌نظم و غیرقابل‌پیش‌بینی به نظر می‌رسد، باورِ آن‌ها به خدای قدرتمندی که کلِ جهان را تحت کنترل دارد راسخ‌تر می‌شود. باورمندان اغلب خودشان را با شعارهایی چون «غم نخور و همه‌چیز را به خدا بسپار» و «هر چیزی حکمتی دارد» دلداری می‌دهند. حسِ ناتوانی جاذبهٔ این مفاهیم را افزایش می‌دهد.

در مکان‌هایی که نابرابری فوق‌العاده بالاست، احتمال خلاف و جرم‌وجنایت بیش‌تر است. تحقیق دیگری نشان می‌دهد زندگی در ایالتی که درگیر نابرابریِ بالاست، احتمالِ سیگارکشیدن، پرخوری و ورزشِ کم را در میان ساکنان افزایش می‌دهد.