بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

نابرابری باعث می‌شود افراد «احساس» فقیربودن کنند و مثل فقرا «عمل کنند»؛ حتا وقتی فقیر نیستند.

این دو محقق داده‌های حاصل از میلیون‌ها پرواز را برای شناسایی عوامل پیش‌بینی‌کنندهٔ بروز خشم در هواپیما تحلیل کردند. ابتدا پروازهایی را که دارای قسمت فرست‌کلاس‌اند، با پروازهای فاقد این قسمت مقایسه کردند. استدلال آن‌ها این بود که اگر نابرابری اجتماعی محرک رفتارِ بد است، باید در پروازهای دارای بخش فرست‌کلاس نسبت‌به پروازهای بدون بخش فرست‌کلاس شاهد خشم بیش‌تری باشیم. براساس نتایج آن‌ها، میزان بروز خشم در قسمت عادی هواپیماهای دارای بخش فرست‌کلاس چهار برابر بیش‌تر از هواپیماهای فاقد کابین فرست‌کلاس بود. البته عوامل دیگر هم تأثیرگذارند، مثلاً تأخیر در پرواز. اما وجود قسمت فرست‌کلاس احتمال خشم و مزاحمت در پرواز را به‌اندازهٔ نُه‌ونیم ساعت تأخیر بالا می‌برد.

چرا احساس فقر به‌اندازهٔ فقرِ واقعی از سال‌های عمرتان می‌کاهد؟ چرا اندازهٔ خانهٔ همسایه هورمون‌های اضطراب‌تان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟ چرا نابرابریِ مالی شما را به تصمیمات متناقضی وامی‌دارد که تنها به ناامنیِ بیش‌تر ختم می‌شوند؟ چرا موفقیت مالی‌تان باعث می‌شود با کسانی‌که با شما موافق نیستند، مثل احمق‌ها رفتار کنید، به‌جای این‌که خیلی ساده آن‌ها را افرادی با عقیدهٔ متفاوت بدانید؟

کریستال هال از یک غذاخوری در مرکز شهر نیوجرسی بازدید کرد و با افرادی که وعده‌های غذایی‌شان را آن‌جا می‌خوردند صحبت کرد. او از گروهی از شرکت‌کنندگان خواست چند دقیقه در مورد تجربه‌ای که باعث شده بود احساس موفقیت و افتخار کنند حرف بزنند.

نابرابری‌ای که در آمارهایی مثل ضریب جینی منعکس شده است، تقریباً به‌طور کامل ناشی از میزان ثروت ثروتمندان است. اگر قرار باشد نابغه‌ای اقتصادی دست به نوآوریِ شگفت‌انگیزی بزند که درآمد هر کس را یک‌شبه دو برابر کند، مشکلات نابرابری بدتر می‌شوند، نه بهتر؛ چون با ضرب درآمد میلیونرها افزایش ثروت آن‌ها خیلی بیش‌تر از افزایش درآمد کسی خواهد بود که در سال ۱۵ هزار دلار درآمد دارد. همه ثروتمند خواهند بود، اما نابرابری بسیار برجسته‌تر می‌شود.

کشورهایی که نابرابریِ بالایی داشتند بسیار مذهبی‌تر از کشورهای دارای برابریِ بالا بودند. اثرات نابرابریْ عظیم و تقریباً به‌اندازهٔ اثرات درآمد واقعی زیاد بود. وقتی نمودار داده‌ها ترسیم شد تا ارتباط میان مذهب و نابرابریِ درآمدی (به‌جای درآمد متوسط) نمایش داده شود، ایالات متحده هم دیگر داده‌ای پرت نبود، بلکه کاملاً همسو با پیش‌بینی‌ها در هر دو شاخصِ نابرابری و مذهبی‌بودن، در سطح بالایی قرار داشت. فقر و نابرابری در کنار هم می‌توانند تفاوت‌های میان کشورها از نظر مذهبی‌بودن را توضیح دهند. هرچند هیچ تحقیقی تاکنون به‌روشنی توضیح نداده که چرا نابرابری و مذهب به هم ربط دارند، پیش‌بینی می‌کنم در صورت انجام چنین تحقیقاتی، عامل کلیدی، احساسات درونی دربارهٔ موقعیت و امنیت باشد.

هم در مقایسه‌های روبه‌پایین و هم در مقایسه‌های روبه‌بالا، بده‌بستان وجود دارد. خطر مقایسهٔ روبه‌پایینْ رضایت از خود است: وقتی نسبت‌به شخصِ دیگری احساس بهتری می‌کنید، بیش‌تر وسوسه می‌شوید تلاش کم‌تری در زندگی‌تان داشته باشید. درمقابل، مقایسه‌های روبه‌بالا ممکن است برای ما الهام‌بخش باشند که بیش‌تر کار کنیم و به موفقیت بیش‌تری برسیم، اما فقط اگر باور داشته باشیم اهداف‌مان واقع‌بینانه‌اند و انگیزه‌ای منطقی به ما می‌دهند. مقایسهٔ خودمان با آلبرت اینشتین‌ها و مایکل جردن‌های جهان فقط باعث می‌شود احساس بدبختی و بی‌انگیزگی کنیم.

مطالعات آرون کِی تأیید کرده‌اند وقتی افراد ناامید می‌شوند یا وقتی جهانْ بی‌نظم و غیرقابل‌پیش‌بینی به نظر می‌رسد، باورِ آن‌ها به خدای قدرتمندی که کلِ جهان را تحت کنترل دارد راسخ‌تر می‌شود. باورمندان اغلب خودشان را با شعارهایی چون «غم نخور و همه‌چیز را به خدا بسپار» و «هر چیزی حکمتی دارد» دلداری می‌دهند. حسِ ناتوانی جاذبهٔ این مفاهیم را افزایش می‌دهد.

در مکان‌هایی که نابرابری فوق‌العاده بالاست، احتمال خلاف و جرم‌وجنایت بیش‌تر است. تحقیق دیگری نشان می‌دهد زندگی در ایالتی که درگیر نابرابریِ بالاست، احتمالِ سیگارکشیدن، پرخوری و ورزشِ کم را در میان ساکنان افزایش می‌دهد.

به رفیق سال‌های دور، طاهره که یادش همیشه با من خواهد ماند