بریده‌هایی از کتاب نماز در قرآن

الَّذِینَ یذْکرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یتَفَکرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَک فَقِنا عَذابَ النَّارِ (آل عمران، ۱۹۱) (خردمندان) کسانی هستند که ایستاده و نشسته و (خوابیده) بر پهلو یاد خدا می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین اندیشه می‌کنند (و از عمق جان می‌گویند:) پروردگارا! این هستی را باطل و بی هدف نیافریده‌ای، تو (از کار عبث) پاک و منزّهی، پس ما را از عذاب آتش نگهدار.

قُلْ لِعِبادِی الَّذِینَ آمَنُوا یقِیمُوا الصَّلاةَ وَ ینْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیةً مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی یوْمٌ لا بَیعٌ فِیهِ وَ لا خِلالٌ (ابراهیم، ۳۱) (ای پیامبر) به بندگان من (آنان) که ایمان آورده‌اند، بگو: نماز را برپا دارند، و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم، پنهان و آشکار انفاق کنند قبل از آن که روزی فرا رسد که در آن نه دادوستدی باشد و نه دوستی و رابطه‌ای. نکته‌ها: نماز یکی از برنامه‌های مومنین و نشان بندگی خدا و توشه آخرت است. انفاق آشکار، سبب تربیت نسل و تشویق دیگران و رفع تهمت از خود است و انفاق پنهانی عامل رشد و اخلاص است.

حضرت علی (ع) فرمود: «انّ اسْرَقَ النّاسِ مَنْ سَرِقَ صَلاتَهُ» سارق‌ترین و دزدترین افراد، آنانند که از نمازشان بکاهند و بدزدند.

إِنَّما یعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَ لَمْ یخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسی أُولئِک أَنْ یکونُوا مِنَ الْمُهْتَدِینَ (توبه، ۱۸) مساجد خدا را تنها کسانی باید آباد کنند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز را به پا داشته و زکات می‌پردازند و جز از خدا نمی‌ترسند. امید است که آنان از ره‌یافتگان باشند.

۷. یاد خدا، فلسفه نماز وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی (طه، ۱۴) و نماز را بپادار تا به یاد من باشی. پیام‌ها: ۱. نماز، اوّلین دستور کار و برنامهٔ عملی انبیاست. «أَقِمِ الصَّلاةَ» ۲. نماز، در ادیان دیگر نیز بوده است زیرا در این آیه خطاب به حضرت موسی می‌کند و می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلاةَ» ۳. هدف از اقامه نماز، تنها رعایت قالب آن نیست، بلکه توجّه به قلب آن، یعنی احساس حضور است. «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی» ۴. برپایی نماز به خاطر یاد اوست، «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی» و یاد او موجب آرامش دلهاست. «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» چنان که یاد ما از خدا، سبب یاد خدا از ماست. «فَاذْکرُونِی أَذْکرْکمْ»

از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که: همینکه انسان در نماز به غیر خدا توجّه می‌کند، خداوند به او می‌فرماید: «الی مَنْ تقصد؟ ارَبّاً غیری تُریدُ؟ وَ رَقیباً سوای تَطْلُبُ جواداً خَلای تَبْغی؟» به که توجّه می‌کنی؟ آیا پروردگار غیر از من سراغ داری؟ آیا مراقبی جز من در کار است؟ آیا به بخشنده‌ای غیر از من دل بسته‌ای؟ بخشنده‌ترین کس منم … اگر توجّه به من داشته باشی، من و فرشتگانم به تو توجّه داریم.

پیام‌ها: ۱. نشانهٔ خردمندی، یاد خدا در هر حال است. «لِأُولِی الْأَلْبابِ الَّذِینَ یذْکرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ» ۲. اهل فکر، باید اهل ذکر باشند. «لِأُولِی الْأَلْبابِ الَّذِینَ یذْکرُونَ»، «وَ یتَفَکرُونَ» ۳. ایمان بر اساس فکر و اندیشه ارزشمند است. «یتَفَکرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا» ۴. ذکر و فکر، همراه یکدیگر ارزش است. متأسفانه کسانی ذکر می‌گویند، ولی اهل فکر نیستند و کسانی اهل فکر هستند، ولی اهل ذکر نیستند. «یذْکرُونَ»، «یتَفَکرُونَ»

ریشهٔ تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه ۱۷۹ سورهٔ اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. «أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِک هُمُ الْغافِلُونَ» و بر طبق آیه «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی» نماز یاد خدا و بهترین وسیلهٔ غفلت‌زدایی است، پس زمینهٔ منکرات را از بین می‌برد.

۳۹. نماز منافقان إِنَّ الْمُنافِقِینَ یخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کسالی یراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یذْکرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِیلاً (نساء، ۱۴۲) همانا منافقان با خدا مکر و حیله می‌کنند در حالی که خداوند (به کیفر عملشان) با آنان مکر می‌کند. و هر گاه به نماز برخیزند با کسالت برخیزند، آن هم برای خودنمایی به مردم و خدا را جز اندکی یاد نمی‌کنند.

إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَیرُ مَنُوعاً إِلَّا الْمُصَلِّینَ «معارج، ۱۹-۲۲» همانا انسان، بی‌تاب و حریص آفریده شده است. هرگاه بدی به او رسد، نالان است. و هرگاه خیری به او رسد، بخیل است. مگر نمازگزاران.