بریده‌هایی از کتاب با کودکان خود طیب سخن بگوییم

براساس آیات نورانی قرآن و روایات اهل بیت علیهم‌السلام، کلام پدر و مادر برای اینکه بتواند بهترین و بیشترین اثر تعلیمی و تربیتی را داشته باشد، لازم است دارای ویژگی‌های زیر باشد: محتوای کلام منطبق با واقعیت و حقیقت باشد. محتوای کلام متناسب با فهم کودک باشد. کلمات استفاده شده در کلام طیب باشد. کلام به مقدار و میزان لازم باشد، نه کم و نه زیاد. کلام انتظار کودک را به خوبی پاسخ دهد.

هر قدر والدین ذاکرتر باشند، هوشیاری در خانواده بیشتر به کودک انتقال می‌یابد و متقابلا غفلت آنها از ذکر خدا نیز بر ناهوشیاری فرزند به شدت تأثیر دارد. داشتن برنامه‌های عبادی به ویژه اقامه نماز و برنامه‌های ذکر و روضه و ... به طور طبیعی در هوشیار کردن کودک اثر گذاشته و زمینه ارتقای معنوی و ذاکرانه وی را فراهم می‌سازد. با توجه به آنچه گفته شد، هر خانواده‌ای لازم است در صدد فراهم کردن جلوه‌هایی از ذکر خدا در محیط کودک باشد.

هوشیار بودن به معنای: آگاهی از خود به عنوان بنده خداوند توجه به خداوند به عنوان ربّ و ارباب مطلق خود توجه به توانمندی‌ها و نعمت‌های عنایت‌شده به عنوان عواملی برای تقرب به خداوند توجه به دیگران به عنوان زمینه‌ساز تدارک عمل صالح و اسبابی برای قرب الهی توجه به موقعیت‌های پیش‌آمده برای استفاده بهینه از آنها در جهت سعادت

عن أَبَی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ الَّذِی نَفْسِی بِیدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا غَشِی امْرَأَتَهُ وَ فِی الْبَیتِ صَبِی مُسْتَیقِظٌ یرَاهُمَا وَ یسْمَعُ کلَامَهُمَا وَ نَفَسَهُمَا مَا أَفْلَحَ أَبَداً إِذَا کانَ غُلَاماً کانَ زَانِیاً أَوْ جَارِیةً کانَتْ زَانِیةً وَ کانَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ‌علیه‌السلامإِذَا أَرَادَ أَنْ یغْشَی أَهْلَهُ أَغْلَقَ الْبَابَ وَ أَرْخَی السُّتُورَ وَ أَخْرَجَ الْخَدَمَ. امام صادق علیه السلام می‌فرماید که پیامبر فرمود: قسم به آنکه نفسم به دست اوست، همانا اگر مردی با زنش در حال روابط زناشویی باشد [در حالی] که کودکی در خانه بیدار باشد و آن دو را می‌بیند و کلام و نفس آنها را می‌شنود، [آن کودک] هیچ‌گاه رستگار نمی‌شود. اگر پسر باشد، زناکار می‌شود و اگر دختر باشد، زناکننده می‌شود. علی بن الحسین علیهماالسلام زمانی که می‌خواست با اهلش خلوت کند، در را می‌بست و پرده‌ها را می‌انداخت و خادم‌ها را بیرون می‌فرستاد.

بزرگ‌ترین انحراف در زندگی انسان، انحراف در بایدها و نبایدهای اوست که جهت زندگی‌اش را به صورت کامل عوض کرده و او را به ظلمات بیشتر سوق می‌دهد. عدم توجه به قانونمند بودن زندگی و از سوی دیگر تبدیل به قانون کردن، چیزهایی که قانون نیستند از انحرافاتی است که بی‌تردید انسان را به ورطه هلاکت می‌کشاند. شروع این سه اتفاق شوم، از ابتدای زندگی هر انسانی رقم می‌خورد. در ابتدا کودک این سه اتفاق را در زندگی والدین خود می‌بیند و به واسطه بی‌مبالاتی آنها، او نیز نسبت به جهت و شرط‌های الهی بی‌قید و بی‌تفاوت می‌شود. اعتقاد به شانس یکی از بزرگترین بلاهایی است که ممکن است از ناحیه والدین به فکر کودک منتقل شود. مبادرت کردن به کارهایی که توجه به شانس را در کودک فعال می‌کند از جمله انحرافاتی است که والدین به کودک منتقل می‌کنند. یکی دیگر از اتفاقات بسیار شوم در این دوره، زیاد اجازه گرفتن از والدین است که موجب زدگی و تنفر نسبت به امر و نهی در کودکان می‌شود.

شاکله کودک در صورت بهره نبردن از قید، از حالت فرهیختگی خارج شده و شکل افراد تحقیر شده و خُرد شده را می‌گیرد و این حس حقارت، در جوانی به ناجوانمردی و طغیان تبدیل می‌شود.

کلام پدر و مادر برای اینکه بتواند بهترین و بیشترین اثر تعلیمی و تربیتی را داشته باشد، لازم است دارای ویژگی‌های زیر باشد: محتوای کلام منطبق با واقعیت و حقیقت باشد. محتوای کلام متناسب با فهم کودک باشد. کلمات استفاده شده در کلام طیب باشد. کلام به مقدار و میزان لازم باشد، نه کم و نه زیاد. کلام انتظار کودک را به خوبی پاسخ دهد. خداوند چنین کلامی را به نام عربی معرفی کرده که ویژگی کلام فطری بوده و اعتلا و تکامل انسان را موجب می‌شود.

سوره مبارکه یس سوره‌ای برای بالا بردن خشیت و پذیرش هدایت است. خواندن این سوره و توجه به مضامین آن در خانه و خانواده در طول رشد فرزندان پذیرش هدایت را در آنها بیشتر می‌کند.

ایجاد فضای با نشاط و پرتحرک نشاط برای کودکان با تحرک و دقت بر روی پدیده‌ها و دخالت در امور مختلف معلوم می‌شود و علی رغم تصور مرسوم، باید از القائات صوتی موسیقایی در این زمینه خودداری کرد؛ زیرا این قبیل حرکات برای کودک به سرعت عادی شده و به دلیل نداشتن مفاهیم ذهنی به ریتم‌های بی‌معنا تبدیل می‌شود. در عوض هر قدر کودک شاهد رفتارهای بانشاط و پرتحرک باشد، نشاط بیشتری دریافت می‌کند.

زمینه پذیرش امر و نهی‌های الهی در همان کودکی در فرد ایجاد می‌شود و لازمه آن، پذیرش امر و نهی والدینی است که خود را تابع امر و نهی الهی قرار داده‌اند. والدین لازم است کاری کنند که میزان امر و نهی‌های خود را متناسب با ظرفیت کودک قرار دهند تا وی حس خوبی از پذیرش امر و نهی پیدا کند. والدینی که به فرزندان خود زیاد امر و نهی می‌کنند یا اینکه اصلاً امر و نهی‌ای ندارند، در وضعیت افراط و تفریط قرار گرفته و باورهای فرزند خود را به مخاطره می‌اندازند. توجه به این مطلب که «انسان در هر حالت تابع امر و نهی‌ای است و لو خود نداند»، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که والدین باید به آن توجه داشته و در خصوص کودک به آن پایبند باشند و غیر از امر و نهی خداوند، درباره کودک کار دیگری انجام ندهند. این پایبندی، به طور طبیعی، دارای القایی سازنده در کودک است. دور نگه داشتن کودک از بایدها و نبایدهای اشتباه که نوعاً از محیط منتقل می‌شود، از وظایف اصلی والدین نسبت به کودک به حساب می‌آید.