بریده‌هایی از کتاب اعتکاف، سلوک منتظران

(یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللَّهَ ذِکراً کثیراً، وَ سَبِّحُوهُ بُکرَةً وَ أَصیلاً) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خدا را بسیار یاد کنید، و صبح و شام او را تسبیح گویید. امام صادق (ع) در شرح این آیهٔ شریفه می‌فرمایند: خداوند تبارک و تعالی هر چه از بندگان خویش خواسته است، محدود خواسته است. نماز، هفده رکعت در شبانه روز؛ روزه، یک ماه در سال؛ حج، یک مرتبه در عمر و بالأخره همه عبادات محدود به حدِّ مشخّصی است، به جز ذکر و یاد خداوند که نامحدود خواسته شده است.

گناه هر چه بزرگ و فراوان باشد و هر چقدر که دل بنده پلید و آلوده باشد، رحمت خداوند تبارک و تعالی از آن بزرگتر است و اگر توبهٔ واقعی صورت پذیرد، حتماً پذیرفته خواهد شد. (قُلْ یا عِبادِی الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً) بگو: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.

«لَمْ یسَعْنِی سَمَائِی وَ لَا أَرْضِی وَ وَسِعَنِی قَلْبُ عَبْدِی الْمُؤْمِن» آسمان و زمین مرا فرا نگیرد، ولی قلب بندهٔ مؤمن جایگاه من است.

(وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی) و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛‌ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!

جوانان عزیز که قصد اعتکاف دارند، باید همان‌گونه که از مدّتی قبل در فکر ثبت نام برای اعتکاف هستند، به همان اندازه و بلکه بسیار بیش از آن، باید به فکر تهیهٔ مقدّمات معنوی اعتکاف باشند و با توبه و انابه به درگاه خدای متعال، اجازهٔ ورود به مسجد را از صاحب مسجد بگیرند و با اذن دخول وارد شوند تا پس از طی دو مرحله دیگر، یعنی انجام صحیح اعمال و پس از آن انجام مؤخّرات اعتکاف، خداوند عبادت آنان را به خوبی پذیرا باشد.

اعتکاف، فرصت کم‌نظیری است برای توسّل به محضر حضرات معصومین (ع) مخصوصاً قطب عالم امکان، محور عالم وجود و واسطهٔ بین غیب و شهود، حضرت ولی‌عصر «ارواحنافداه» و دعا برای فرج و ظهور آن حضرت که والاترین دعاها است. و بالأخره اعتکاف، فرصتی است که سالک می‌تواند در آن با اعتصام به ریسمان الهی و توسّل به واسطهٔ فیض الهی، سعادت دنیا و سعادت آخرت را برای خود تأمین کند، می‌تواند در سیر و سلوک پیشرفت‌های قابل ملاحظه و چشمگیری داشته باشد و راه صد ساله را بپیماید.

آدمی همواره در زندگی، با فرصت‌هایی روبه رو می‌شود که اگر از آن استفاده کند، می‌تواند سعادتمند شود و چنانچه آن فرصت‌ها را از دست دهد، خسارات فراوانی خواهد دید. بر اساس روایتی که هم از رسول گرامی (ص) و هم از ائمّهٔ اطهار (ع) نقل شده، انسان باید خود را در معرض نسیم‌های الهی و معنوی قرار دهد تا رستگار شود.

خداوند می‌فرماید: من در این جهان نمی‌گنجم، ولی جایگاه من دل انسان مؤمن است: «لَمْ یسَعْنِی سَمَائِی وَ لَا أَرْضِی وَ وَسِعَنِی قَلْبُ عَبْدِی الْمُؤْمِن» «أَنَّ قَلْبَ الْمُؤْمِنِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ»

هنگام ورود به مسجد، تلاطم درونی عجیبی به ایشان دست می‌داده است، به اندازه‌ای که قدم برداشتن و رفتن به درون مسجد برای ایشان مشکل می‌شده است و با یک حالت خاضعانه و خاشعانهٔ غیر قابل وصفی می‌فرموده‌اند: «إِلَهِی ضَیفُک بِبَابِک، یا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاک الْمُسِی‌ءُ فَتَجَاوَزْ عَنْ قَبِیحِ مَا عِنْدِی بِجَمِیلِ مَا عِنْدَک یا کرِیم» بار خدایا! مهمان تو بر در خانه‌ات قرار گرفته است، ای خدای نیکوکار! شخص گنه‌کار نزد تو آمده، ای پروردگار کریم! از گناهان من، به‌خاطر آن نیکویی‌هایی که داری، درگذر.‌

راجع به امام دوّم، امام حسن مجتبی (ع) نقل شده است که هنگام نماز، مثل دامادی که می‌خواهد به حجله برود، خود را برای شرفیابی به محضر حضرت ربُّ العالمین آماده می‌کردند؛ آن حضرت ابتدا غسل کرده و پس از آن، لباس‌های نو و تمیز و معطّر بر تن می‌کرده‌اند.

حضرت امام خمینی (ره)، وقتی آدمی به منزل لقاء یا فنای الهی می‌رسد، تازه اوّل کار است و باید حرکت خود را شروع کند تا به خدا برسد. چنین انسانی در هر گامی که به جلو بر می‌دارد، استکمال دارد و بر رتبه و درجه‌اش افزوده می‌شود و به قرب الهی نزدیک می‌گردد.

هر که از یاد خدا، از ذکر خدا و از معنویّات، غافل شود، به عبارت دیگر هر کس مشغول این سرای فانی شود و عالم باقی را فراموش کند، زندگی ناخوش به سراغ او می‌آید که توأم با دلهره و اضطراب خاطر و پریشانی است. ثروت و قدرت و امکانات دارد، امّا گره‌های درهم پیچیده‌ای سراسر زندگی او را فرا گرفته است و قدرت باز کردن آن گره‌ها را ندارد. ممکن است نزد برخی از مردم، آبروی اجتماعی داشته باشد، ولی نزد پروردگار متعال، بی آبرو است و از این جهت، همواره پریشان است و آرام و قرار ندارد. چنین کسی کور وارد صف محشر می‌شود.

بنابراین معتکف باید تصمیم جدّی بگیرد که از آن پس گناه نکند و واقعاً به تصمیم خود عمل کند و دعای مهم او در چند روز اعتکاف توفیق اجتناب از گناه باشد.