بریده‌هایی از کتاب ادوار شعر فارسی؛ از مشروطیت تا سقوط سلطنت

از نظر نحوی، یعنی طرز قرار گرفتن اجزای جمله، شعر آزاد می‌کوشد به زبان تخاطب نزدیک شود و آن تقیدی را که قدما در مورد جای اجزای جمله داشتند، و از آن پا فراتر نمی‌گذاشتند، ندارد. اصولا چنان که می‌دانیم، بلاغت بیشتر در ساختمان جمله ظاهر می‌شود. وقتی اجزای جمله را پس و پیش کنیم، درست است که ممکن است معنی کلی جمله تغییر نکند، ولی مسلمآ تأثیر بلاغی جمله دگرگون خواهد شد. البته تغییر در ساختمان جمله، کار دشواری است و توفیق در این راه کمتر نصیب کسی می‌شود، ولی در همین عصر خودمان جلال آل احمد با توجه به نثر قرون چهارم و پنجم، طرز جمله‌بندی نوشته‌های خود را تشخصی بخشید که بعد مورد توجه دیگران قرار گرفت.

علی عبدالرسولی، ناشر دیوان ادیب، نوشته است که وقتی بیت معروف: بر دوششان روز خطر مار دو اشکم، کش پسرشد شاه توران را پدر خاقان چین ز اخوال‌ها را سروده بود، گفتم: «این شعر را در تمام ایران ممکن است یک یا دو نفر بفهمند»، ادیب فرمود: «من هم این شعر را برای همان یک یا دو نفر گفته‌ام.»