بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

عواطف ما وقتی به اوج می‌رسند که به دنیایی سرشار از احتمال‌های دلخواه فکر کنیم و زمانی دستخوش افول می‌شوند که با واقعیت مواجه شویم.

موش‌ها مثل سابق غذاها را می‌خوردند و پیدا بود که لذت می‌برند. اما فعالیت سیستم دوپامین آن‌ها متوقف شده بود.

دوست دارم پیروز شوم، اما بیش از میل به پیروزی از شکست خوردن بیزارم. چون به نظرم شکست مانند مرگ است.

مواد اعتیادآور مثل موشک هدایت شونده به مدارهای آرزوی مغز اصابت می‌کنند و نوعی انفجار شیمیایی قوی ایجاد می‌کنند. هیچ‌یک از رفتارهای طبیعی ما از جمله صرف غذا یا ارتباط جنسی توان رقابت با این مواد را ندارند.

مهاجران در بیشتر موارد ثبت اختراعات شرکت‌های بزرگ فناوری نقش اصلی را برعهده دارند: ۶۰ درصد اختراع‌های سیسکو، ۶۴ درصد جنرال الکتریک، ۶۵ درصد مرک و ۷۲ درصد کوالکام مربوط به آن‌هاست.

رابطه بین دوپامین و لیبرالیسم را می‌توان با بررسی گروه‌ها بهتر نشان داد. افراد دارای سطح بالای ترشح دوپامین معمولا افراد خلاقی هستند و در کاربرد مفاهیم انتزاعی مهارت دارند، در پی ابداع و ابتکار بوده و از حفظ وضع موجود گریزانند. هیچ دلیلی ندارد چنین شخصی لیبرال باشد. شرکت‌های نوپای دره سیلیکون دقیقا در پی جذب چنین افرادی هستند: خلاق، آرمانگرا، دارای مهارت در عرصه‌های انتزاعی مانند مهندسی، ریاضیات و طراحی.

عشق نوعی نیاز، وسوسه یا انگیزه برای جستجوی بزرگترین موهبت‌های زندگی است. هلن فیشر، انسان‌شناس زیست‌شناختی

از دید دوپامین، داشتن مهم نیست، به دست آوردن مهم است.

برخی تأثیر الکل را بنا به تجربه شخصی تفسیر می‌کنند: مثلا یکی می‌گفت ترجیح می‌دهد به جای آبجو چند نوع مشروب را که با هم مخلوط شده مصرف کند. شاید در ابتدا این موضوع منطقی جلوه نکند. ممکن است بگویید چه فرقی دارد الکل مربوط به آبجو باشد یا نوشیدنی دیگر. اما علم تجربه این فرد را تأیید می‌کند. نوشیدنی‌های مخلوط هم غلظت الکل بیشتری نسبت به آبجو یا شراب دارند و هم معمولا مقداری شکر به آن‌ها اضافه می‌کنند. لذا افراد نوشیدنی مخلوط را با سرعت بیشتری مصرف می‌کنند و به این ترتیب مقدار زیادی الکل به طور سریع وارد خون آن‌ها می‌شود و تحریک دوپامینی ناگهانی ایجاد می‌کند. حال آنکه در یک مهمانی شبانه که افراد به طور آهسته نوشیدنی مصرف می‌کنند، مستی به تدریج ایجاد می‌شود. فردی که صرفا به دنبال رسیدن به حس سرخوشی (نه مستی) باشد با مصرف نوشیدنی مخلوط بهتر می‌تواند به هدفش برسد. چنین فردی می‌تواند با نوشیدن چند پیاله کوکتل به اوج ترشح دوپامین برسد، حال آنکه با صرف چند لیوان آبجو رسیدن به این حالت ممکن نیست.

تفاوت مستی و نشئگی همه تفاوت بین مستی و نشئگی را نمی‌دانند و بسیاری از کسانی هم که از این تفاوت آگاهند از دلیل‌اش بی‌اطلاع‌اند. میگساری در ابتدا احساس خوبی در فرد ایجاد می‌کند. وقتی سطح الکل در خون به تدریج بالا می‌رود احساس سرخوشی خاصی به فرد دست می‌دهد که ناشی از فعال شدن سیستم ترشح دوپامین است و به طور مستقیم با سرعت ورود دوپامین به مغز ارتباط دارد. اما با گذشت زمان سطح الکل خون کاهش می‌یابد و ترشح دوپامین متوقف می‌شود. اینجاست که سرخوشی به مستی تبدیل می‌شود. مشخصه مراحل اولیه افزایش سطح الکل، افزایش انرژی، هیجان و لذت است. از طرفی مستی در حد مسمومیت با خواب‌آلودگی، جهت‌یابی ضعیف، تکلم شل و گسسته و اختلال در قضاوت مشخص می‌شود. سرعت ورود الکل به خون تعیین‌کننده شدت احساسی است که به فرد دست می‌دهد. اما میزان الکل مصرف شده (اعم از اینکه سریع یا آهسته مصرف شده باشد) سطح مسمومیت را تعیین می‌کند.

دوپامین، مولکول آرزوهای وسواس‌گونه است. اما اکسی‌توسین و وازوپرسین مربوط به رابطه درازمدت هستند. اکسی‌توسین بیشتر در زنان و وازوپرسین بیشتر در مردان فعال است.

درمان اعتیاد کار سختی است و حتی از درمان سایر بیماری‌های اعصاب و روان نیز دشوارتر است. در مورد سایر بیماری‌های روانی تردیدی نیست که بیمار دوست دارد بهبود پیدا کند. اما فرد معتاد خودش هم مطمئن نیست که می‌خواهد ترک کند یا نه. احساس چنین معتادی آدم را به یاد سن آگوستین می‌اندازد که زمانی دلباخته زنی جوان شده بود و دعا می‌کرد «خدایا به من تقوی بده، اما نه حالا.» بیماران و پزشکان که به دشواری غلبه بر مواد و الکل واقف هستند به آن‌ها به چشم دشمنی نگاه می‌کنند که هم زیرک است و هم توانا و به همین دلایل مایه ایجاد حس احترام. یکی از ترفندهای این دشمن استفاده از محرک‌های موجد وسوسه مانند حضور دوستان در مهمانی، جام بلور و بطری بازکن و چاقوی برش لیموترش است. این محرک‌ها به اندازه‌ای کوچک و مخفی هستند که شاید فرد معتاد بعد از اینکه دچار لغزش شد بتواند آن‌ها را شناسایی کند.

درمانگر در رفتاردرمانی شناختی به جای آنکه فقط به قدرت اراده فرد تکیه کند، می‌کوشد از توانایی سیستم دوپامین کنترل برای شکست دادن دوپامین آرزو استفاده کند. معتادان معمولا وقتی می‌خواهند پاک بمانند به دلیل وسوسه شکست می‌خورند. درمانگران در این روش به معتادان یاد می‌دهند که وسوسه سرنخ‌ها و علائمی دارد. دیدن مواد، الکل یا چیزهایی که معتاد را به یاد آن‌ها می‌اندازد مانند افراد، مکان‌ها و اشیاء خاص می‌توانند در فرد معتاد وسوسه ایجاد کنند. این سرنخ‌ها ناگهان معتاد را به یاد خطای پیش‌بینی پاداش می‌اندازد، مثل وقتی که آن فرد معتاد با دیدن بطری ماده سفیدکننده گرفتار وسوسه مصرف هروئین می‌شد. دوپامین آرزو به فرد معتاد گیر می‌دهد و او را مدام تحریک می‌کند و در گوشش می‌خواند که اگر به وسوسه‌ات عمل نکنی کارت تمام است. الکلی‌ها با این روش یاد می‌گیرند که در برابر وسوسه مقاومت کنند

دوپامین از طریق مدار آرزو منشأ آرزو و از طریق مدار کنترل منشأ سرسختی و سماجت است. آرزو، شور و شوقی است که راه را به فرد می‌نمایاند و اراده نیرویی است که او را به هدف نزدیک می‌کند. معمولا این دو باید در کنار هم کار کنند تا مؤثر واقع شوند. اما وقتی آرزویی مانند پرخوری، رابطه نامشروع یا مصرف هروئین در دل جای می‌گیرد که سرانجامی جز تباهی ندارد، اراده دوپامینی می‌تواند در برابر آن بایستد و با مدار آرزو مبارزه کند. اراده تنها اسلحه زرادخانه دوپامینِ کنترل برای ایستادگی در برابر آرزوها نیست. دوپامینِ کنترل، از برنامه‌ریزی، راهبرد و انتزاع (مانند فکر کردن به پیامدهای درازمدت گزینه‌ها) نیز استفاده می‌کند. وقتی لازم باشد در برابر تحریک‌ها و تمناهای زیان بار مقاومت کنیم، اراده در صف نخست قرار می‌گیرد

همه آنچه که وجود دارد مولکول‌ها هستند و باقی مربوط به جامعه شناسی است

اما اگر دوپامین نباشد هیچ تلاشی هم در کار نخواهد بود.

دوپامین در نهایت مولکول لذت نیست، مولکول پیش‌بینی است. اگر بخواهیم از چیزهایی که داریم (در قیاس با چیزهایی که می‌توانیم داشته باشیم) لذت ببریم مغز ما باید از دوپامین معطوف به آینده به مواد شیمیایی معطوف به زمان حال روی کند.

دوپامین استانداردی برای خوب ندارد و دنبال رسیدن به هیچ خط پایانی نیست.

افسون عشق نوعی پندار زیباست. این کلمه در ابتدا به معنی طلسمی جادویی بود که به فرد وعده عروج از زندگی معمول و رسیدن به آرمان‌های واقعی را می‌داد. افسون عشق ترکیبی از راز و فیض است. اما اگر کسی از همه جزئیات اطلاع داشته باشد می‌تواند طلسم را بشکند. ویرجینیا پوسترل

بنابراین سه راه‌حل ممکن رفع پشیمانی پس از خرید عبارتند از: ۱) با خرید بیشتر همچنان سطح ترشح دوپامین را بالا نگاه داریم، ۲) با خرید کمتر از افت ناگهانی ترشح دوپامین به دنبال خرید جلوگیری کنیم و ۳) توانایی گذار از مرحله آرزوهای دوپامینی به علاقه‌های «اینجا و اکنون» را در خود تقویت کنیم. البته هیچ ضمانتی وجود ندارد که چیزهای دلخواه ما همان‌هایی باشند که به هنگام تملک مایه لذت ما شوند. خواست و دوست داشتن نتیجه فعالیت دو سیستم متفاوت مغز هستند. لذا در بسیاری از موارد چیزهایی را می‌خواهیم که قادر به دوست داشتن آن‌ها نیستیم