بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

وقتی مدارهای دوپامین فعال شوند به امکان‌ها و فرصت‌های آینده توجه می‌کنیم و سیستم «اینجا و اکنون» سرکوب می‌شود.

وقتی مدارهای مغز اینجا و اکنون فعال می‌شوند، انگیزه پیدا می‌کنیم به جهان واقعی اطراف خود مشغول شویم

طبق نظر هلن فیشر مردم‌شناس، عشق نخستین یا «سودایی4» حدود ۱۲ الی ۱۸ ماه طول می‌کشد. پس از این مرحله برای آنکه دو طرف به یکدیگر وابسته بمانند به نوع دیگری از عشق نیاز دارند که آن را عشق صمیمانه5 می‌نامند. واسطه بروز عشق صمیمانه مکانیسم‌ها و تجربه‌های «اینجا و اکنون» مغزهستند، زیرا با مسایلی که مربوط به اینجا و اکنون هستند ارتباط دارند و می‌خواهند به فرد القا کنند که تو در کنار کسی هستی که دوستش داری، پس دم را غنیمت دان و از زندگی خود لذت ببر.

اگر بخواهیم از چیزهایی که داریم (در قیاس با چیزهایی که می‌توانیم داشته باشیم) لذت ببریم مغز ما باید از دوپامین معطوف به آینده به مواد شیمیایی معطوف به زمان حال روی کند. این‌ها مجموعه‌ای از نوروترنسمیترهای مربوط به اینجا و اکنون هستند که بیشتر ما با نام آن‌ها آشنا هستیم. نوروترنسمیترهایی مانند سروتونین، اکسی‌توسین و آندورفین (یا همان مورفین مغز) و نیز دسته‌ای از مواد شیمیایی موسوم به آندوکانابینوئید (یا ماری جوانای مغز).

دوپامین یکی از محرک‌های اصلی عشق و منشا بروز جرقه‌هایی است که آتشی فراگیر ایجاد می‌کنند. اما به منظور تداوم عشق، ماهیت رابطه عاطفی باید تغییر پیدا کند، چرا که با تداوم رابطه، ترکیب مواد شیمیایی به وجود آورنده عشق نیز تغییر می‌کند. دوپامین در نهایت مولکول لذت نیست، مولکول پیش‌بینی است.

پدیده‌های جدیدی که سبب تحریک ترشح دوپامین می‌شوند به مرور زمان خاصیت‌شان را از دست می‌دهند. در مورد عشق، فرونشستن اوج عواطف دیر یا زود اتفاق می‌افتد و آنگاه نوبت یک انتخاب است. می‌توانیم وارد مرحله سپاس هر روزه از شخصی شویم که در «اینجا و اکنون» حضور دارد یا به رابطه پایان دهیم و دنبال بازی هیجان‌انگیز دیگری باشیم.

ما همیشه در حال پیش‌بینی آینده هستیم، از پیش‌بینی لحظه پایان کار خود در اداره گرفته تا پیش‌بینی رقم موجودی حساب خود در برابر خودپرداز بانک. وقتی در عمل با موردی روبرو شویم که از پیش‌بینی ما بهتر است دچار نوعی خطای پیش‌بینی پاداش می‌شویم

انسان‌ها نیز در برابر وقایعی که با بروز تعجب و شگفتی همراهند دچار افزایش ترشح دوپامین می‌شوند. مثلا دریافت پیامی از جانب کسی که دوستش دارند

وظیفه دوپامین ایجاد احساسی به مراتب عمیق‌تر است و درک دوپامین می‌تواند کلید فهم و حتی پیش‌بینی طیف گسترده‌ای از رفتار و اعمال انسان: از هنرهای خلاق گرفته تا ادبیات و موسیقی؛ دستیابی به موفقیت؛ و کشف دنیاهای جدید و قوانین طبیعت؛ تفکر درباره خدا - و دل سپردن به عشق باشد.

برخی از دانشمندان دوپامین را مولکول لذت و مسیری را که سلول‌های تولیدکننده دوپامین در آن فعالند، مدار پاداش نامیده‌اند.

فقط ۰.۰۰۰۵ درصد سلول‌های مغز دوپامین تولید می‌کنند (یعنی یک سلول در میان دومیلیون سلول مغز). ولی این سلول‌ها تأثیر مهمی بر رفتار انسان دارند

‫عشق نوعی نیاز، وسوسه یا انگیزه برای جستجوی بزرگترین موهبت‌های زندگی است. ‫هلن فیشر، انسان‌شناس زیست‌شناختی

دوپامین در برابر دوپامین اینکه خواستن و دوست داشتن را با هم اشتباه بگیریم طبیعی است. البته ما بیشتر اوقات چیزهایی را می‌خواهیم که به آن‌ها علاقه نیز داریم. اگر موجوداتی منطقی باشیم این طور است. اما علیرغم اصرار ما شواهد نشان می‌دهند که منطقی نیستیم. چه بسا ما چیزهایی را می‌خواهیم که علاقه‌ای به آن‌ها نداریم. گاهی آرزوها ما را به سویی می‌برند که نتیجه‌ای جز نابودی ما ندارد، مثلا مصرف مواد، قمار و سایر رفتارهای مهارناپذیر.

در هر انتخابی آگاهی از عواطف درونی و پردازش ماهرانه آن‌ها اهمیت دارد. فقط داشتن توانایی فکری کافی نیست.

در جامعه مدرن ابراز رفتار تسلیم‌جویانه معمولا نشانه مقام اجتماعی والاست. پای‌بندی به آداب و اصول رفتاری و توجه به رسوم اجتماعی و احترام گذاشتن به دیگران به هنگام سخن گفتن، رفتارهایی معرف برگزیدگان و نخبگان جامعه هستند. عنوان کلی این بسته رفتاری «ادب و تربیت» است که از واژه «دربار» مشتق شده، به این دلیل که این بسته رفتاری را نخستین‌بار نجبای دربار به کار گرفتند. عکس آن رفتار سلطه جویانه است که خلاف «ادب» به شمار می‌رود و معمولا به دلیل احساس ناامنی یا آموزش ناکافی بروز می‌کند.

پیامدهای فاجعه بار سطوح بالای دوپامین تردیدی نیست که صفات شخصیتی وابسته به دوپامین اینشتین پایه ژنتیکی دارد. یکی از دو فرزند پسر او در مهندسی هیدرولیک در سطح جهان به شهرت رسید. دیگری در ۲۰ سالگی اسکیزوفرنی گرفت و در آسایشگاهی درگذشت.

لذا دانشمندان پی بردند کار اصلی دوپامین ایجاد لذت نیست. بلکه وظیفه دوپامین ایجاد احساسی به مراتب عمیق‌تر است و درک دوپامین می‌تواند کلید فهم و حتی پیش‌بینی طیف گسترده‌ای از رفتار و اعمال انسان: از هنرهای خلاق گرفته تا ادبیات و موسیقی؛ دستیابی به موفقیت؛ و کشف دنیاهای جدید و قوانین طبیعت؛ تفکر درباره خدا - و دل سپردن به عشق باشد.

از دید دوپامین، داشتن مهم نیست، به دست آوردن مهم است.

رفتار تکانه‌ای وقتی به وجود می‌آید که فرد برای لذت‌های آنی ارزش زیادی قائل باشد و به پیامدهای بلند مدت اعمال خود فکر نکند.

ماری جوانا با تقویت سیستم دوپامین می‌تواند کاری کند که مصرف‌کننده تا مدت‌ها غرق افکار خود شود و بی‌هدف در عالم خیال پرواز کند.