بریده‌هایی از کتاب سینما به روایت اسلاوی ژیژک

گر چیزی بیش‌ازحد وحشت‌زا، خشن یا حتی بیش‌ازحد لذت‌بخش باشد که نظام واقعیت ما را در هم بکوبد، باید آن را به داستان تبدیل کنیم.

در صحنه‌ای قهرمان و راهنمای او روبه‌روی هم نشسته‌اند. راهنما با باز کردن هر دست و نشان دادن قرصی رنگی می‌گوید: " این آخرین شانس توست. بعد از این، بازگشتی درکار نیست. اگر قرص آبی‌رنگ رو برداری داستان تمام می‌شه. تو رختخوابت از خواب بلند می‌شی و هرچی رو که خواستی باور می‌کنی. اگر قرص قرمز رو برداری، تو سرزمین عجایب می‌مونی و من به تو نشون میدم حفرهٔ خرگوش تا چه عمقی پایین می‌ره." اما انتخاب میان قرص آبی و قرمز درواقع انتخاب میان پندار و واقعیت نیست. البته ماتریکس، دستگاهی برای داستان‌های ساختگی است اما این داستان‌های ساختگی‌اند که ساختار واقعیت ما را تشکیل می‌دهند. اگر از واقعیت‌مان داستان‌های ساختگی نمادینی بیرون بکشیم که آن را سامان‌دهی می‌کنند، خود واقعیت ازدست‌می‌رود.

تنها احساسی که انسان را فریب نمی‌دهد اضطراب است. سایر عواطف جعلی‌اند.

برای فهم جزءبه‌جزء دنیای امروز، به سینما نیازمندیم. فقط در سینما می‌توانیم این بُعد آزاردهندهٔ زندگی را بپذیریم که در واقعیت، قدرت مواجهه با آن را نداریم. اگر به‌دنبال چیزی هستید که از واقعیتِ موجود واقعی‌تر باشد، به داستان‌های سینمایی نگاه کنید….

فیلم با این دیدگاه آغاز می‌شود که رؤیاها متعلق به کسانی هستند که نمی‌توانند یا این‌قدر قوی نیستند که واقعیت را تحمل کنند و با این دیدگاه به پایان می‌رسد که واقعیت متعلق به کسانی است که این‌قدر قوی نیستند که بتوانند با رؤیاهایشان مواجه‌شوند.

برای پیشگیری از مواجهه با قفلِ بی‌کلید زندگی واقعی به رؤیا پناه می‌بریم.

در ابتدایی‌ترین تجربه‌های ما، وقتی سیفون توالت را می‌کشیم، کثافات به‌سادگی از واقعیت جلوی چشم ما به‌سوی فضایی دیگر ناپدید می‌شوند که از نظر پدیدارشناسی این فضای دوم را جهنّم، واقعیتی دیگر، واقعیتی ازلی و آشفته فرض می‌کنیم. نهایتِ هراس وقتی است که سیفون کار نکند.

مرده در شب آموزش مدنظر این فیلم روشن است: برای من، تنها راه خلاصی از شر شیء جزئیِ خودگردان، تبدیل‌شدن به آن است.

به‌منظور حمله به دشمن، باید اول خودتان کاملاً لِه شوید. برای آزادکردن آنچه وجود شما را به رئیس‌تان، یا به شرایط بردگی و چیزهایی از این دست وصل می‌کند باید این کار را انجام دهید.

شاید آخرین بخش بدن که مناسب نقش خودگردان شیء جزئی است، مشت یا همان دست باشد. دست دکتر استرنج‌لاو که بی‌اختیار بالا می‌آید و گلوی خود او را می‌گیرد تمام نکتهٔ فیلم است.

آنچه با صدا دریافت می‌کنیم، درونیّت، عمق، جرم، احساس گناه، به‌عبارت‌دیگر جهانِ عقدهٔ اودیپ است. مسئلهٔ فیلم دیکتاتور بزرگ، صرفاً مسئلهٔ سیاسی نیست، که مثلاً چگونه از شرِّ تمامیت‌خواهی، وسوسهٔ غریب قدرت خلاص‌شویم، بلکه مسئلهٔ رسمی‌تری نیز مطرح‌است: چگونه از شر این بُعد وحشت‌انگیز صدا خلاص شویم؟ یا چون نمی‌توانیم به‌سادگی از شر آن خلاص‌شویم، چگونه آن را اهلی‌کنیم؟

درسی که باید بیاموزیم و فیلم‌ها تلاش می‌کنند از آن بپرهیزند، این است که ما خود، موجودات بیگانه‌ای هستیم. منِ خویشتن، نمایندهٔ روانِ ما، خود یک نیروی بیگانه است که تن را بی‌قرار و هم‌زمان مهار می‌کند.

فیلم جن‌گیر فقط دربارهٔ آسیب‌شناسی جن‌زدگی نیست، درسی که باید بیاموزیم و فیلم‌ها تلاش می‌کنند از آن بپرهیزند، این است که ما خود، موجودات بیگانه‌ای هستیم. منِ خویشتن، نمایندهٔ روانِ ما، خود یک نیروی بیگانه است که تن را بی‌قرار و هم‌زمان مهار می‌کند.