بریده‌هایی از کتاب شکوه تربیت

د و آموزش و پرورش کلید فتح آینده است

اصولا کودکان از طریق کنش‌های متقابل با والدین، معلمان و همسالانشان به اهمیت مسئول بودن پی می‌برند و این کنش‌های متقابل شامل انتظاراتی است که از کودک می‌توان داشت و این که او باید یاد بگیرد روز به روز به نحوی مناسب‌تر و مؤثرتر به آنها پاسخ دهد.

زمینه‌های تربیت فرزندان عبارتند از خانه، مدرسه و جامعه. اثر هر یک از این زمینه‌ها بیش‌تر باشند فرزندان تربیتی به تناسب همان زمینه خواهند داشت.

نگارنده تأکید می‌کند پدر و مادری که نتوانند فرزندان خود را خوب تربیت کنند بیش از همه خودشان دچار رنج و ناراحتی خواهند شد پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرموده‌اند: رحمت خداوند از آن پدر و مادری است که برای فرزند خود سرمشق نیکویی هستند اصولا سرزنش و ملامت نوجوانان و جوانان بسیار خطرناک است و آتش لجاجت آنها را شعله‌ور می‌کند.

البته ناگفته نماند اگر قرار است که کودکان منضبط شوند باید از آغاز با آنان قاطع بود بسیاری از والدین به نوازش کودکان خود می‌پردازند و در برابر هر هوس آنان تسلیم می‌شوند آنان می‌اندیشند که چنین گذشت و چشم‌پوشی ایرادی ندارد زیرا کودکان آنان هنوز کوچک هستند. که این والدین از درک آن عاجزند این است که مشکل بتوان به عادات اولیه فائق آمد. در واقع کودکانی که دریابند می‌توانند هرچه بخواهند به سادگی به وسیلهٔ تقاضا یا گریه به دست آورند هیچگاه این عادت را فراموش نخواهند کرد پس والدین نباید هیچگاه زمانی که کودکان چیزی می‌خواهند که موردنیاز آنان نیست به خواستهٔ آنان وقعی نهند کودکان باید بیاموزند که آنان تنها زمانی نتیجه مطلوب می‌گیرند که چیزی بخواهند که والدین آنان آن چیز را مناسب تشخیص می‌دهند.

در واقع میزان محبت کودک به مقدار محبتی که از دیگران دیده است بستگی دارد محبت در حقیقت کنشی متقابل است که مطلوب بودن آن به متقابل بودن آن بستگی دارد چنانچه کودک در خانه با بی‌اعتنایی و رفتاری سرد مواجه باشد به انسانی به اصطلاح "بی‌عاطفه" تبدیل می‌شود یا آن‌که مهر و محبت خود را معطوف بیگانگان می‌سازد. از سوی دیگر، مهر و محبت بیش از اندازه نیز همانند بی‌اعتنایی و سردی در کودکان تاثیر نامطلوبی بجا می‌گذارد. دوست داشتن بیش از اندازه والدین می‌تواند باعث آن شود که کودک هیچ رابطهٔ دوستی با همسالان خود برقرار نکند. نکتهٔ دیگر اینکه خونسردی و سکوت دائمی والدین کانون سرد و بی‌فروغ و خالی از محبت و مهر و نوازش آنان اثر شومی در کودکان و نوجوانان به جا می‌گذارد در واقع افرادی که از نوازش مادری و محبت پدری محروم بوده‌اند از این محرومیت رنج فراوان می‌برند (احدی، ص ۴۳، ۱۳۷۸).

نکتهٔ مهم دیگری که لازم است به آن اشاره کرد اینکه والدین به طور معمول در پرورش کودکان خود از همان شیوه‌ای سود می‌جویند که در مورد خودشان اعمال شده است. چنان‌چه پدر و مادر به شیوهٔ یکسانی پرورش یافته باشند در انتخاب شیوهٔ پرورش برای کودک خود مشکلی نخواهند داشت اما چنان‌چه شیوهٔ پرورش آنان یکسان نباشند در انتخاب شیوهٔ پرورش برای کودک خود دچار اختلاف شده ناگزیر از تعدیل نظرات خود هستند اگرچه افراد در دوران نوجوانی نسبت به رفتارهای والدینشان اعتراض می‌کنند اما در کودکی از رفتارهای هم‌جنسشان الگوبرداری کرده‌اند و ضمن ثبت و ضبط آن در ضمیر ناخودآگاهشان در سنین بزرگسالی آن رفتارها را عینا تکرار می‌کنند اینجاست که اهمیت تربیت دوران کودکی برای ما آشکار می‌شود. بنابراین باید گفت مردان بیشتر از رفتارهای پدرانشان پیروی می‌کنند در حالی که زنان شیوه‌های تربیتی نوین را بر می‌گزین

می‌گذراند، ستیزجوئی می‌آموزد؛ کودکی که زندگی را با تمسخر می‌گذراند، شرمساری می‌آموزد؛ کودکی که زندگی را با انتقاد می‌گذراند، محکومیت می‌آموزد؛ کودکی که زندگی را با ترس می‌گذراند، تشویق می‌آموزد؛ کودکی که زندگی را با حسادت می‌گذراند،

از جمله خانواده در نوع تربیت فرزند نقش بسزایی دارد زیرا نخستین محیطی است که کودک با آن تماس می‌گیرد، در آن به دنیا می‌آید، رشد می‌کند و دوران مهم زندگی او در خانواده همراه با والدین سپری می‌شود و بعد وارد محیط‌های دیگر اجتماع و مدرسه می‌شود و ارتباط معلم و دانش‌آموز به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سلامت فکری و روانی او نقش مهمی ایفا می‌کند زیرا شخصیت کودک به طور کامل شکل نگرفته است لذا از طریق الگوسازی، تقلید و همانندی از معلم خودش تأثیر می‌پذیرد و نه تنها گفتار و کلام بلکه رفتار حرکات، نگرش‌ها و مهارت‌ها و در ک

دیگر اینکه یادآوری این نکته نیز لازم به نظر می‌رسد و آن این است که تربیت در آدمی خاصیت تراکمی دارد و وقتی کسی تربیت شده باشد تاثیر تربیت به خود مورد تربیت محدود نمی‌شود یعنی اینکه در آدمی تربیت یک فرد کافی است تا خانواده‌ای حتی قبیله‌ای را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع چنانچه موفق شویم با اتخاذ تدابیر مقتضی و تهیهٔ مقدمات لازم یکبار اکثریت نسل جوان را خوب تربیت نمائیم نسل‌های متعدد بعدی خود به‌خود از برکات آن