بریده‌هایی از کتاب لقمان حکیم

پسرم! تمام همّت خود را متوجّه دنیا مکن، که مخلوقی نزد حق تعالی بی‌اعتبارتر از دنیا نیست، مگر نمی‌بینی خداوند نعمت دنیا را اجر نیکان نکرده، است؟ فرزندم! تیغی تیزتر از تیغ حلم نیست، چه بسیار دشمنانی که داری بتوانی آنان را با اخلاق حسنه مغلوب خود گردانی.

«صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید»

قرآن عهد خداوند و فرمان اوست بر خلقش، پس سزاوار است برای شخص مسلمان که در این عهد و فرمان خدا نظر کند

آن کس که خیانت به مال می‌کند، و از راه دزدی طلب روزی، خداوند به همان اندازه از حلال محرومش می‌کند، در این بین جز گناه و بار حقّ‌النّاس برایش نمی‌ماند، در حالی‌که اگر به راه راست می‌رفت به همان اندازه که از حرام به دست آورده به دست می‌آورد و از عقوبت دنیا و آخرت نیز در امان بود.

(شکر نعمت عبارت است از: استفاده‌های مناسب از هر چیز در جای مناسب خود)

لقمان از عموزادگان حضرت ابراهیم (ص) ، غلامی سیاه چهره از اهالی حبشه بود با دلی مالامال از یقین و باور به خدای متعال، با خلوص اعمال، و تفکری بسیار و اندیشه‌ای وافر… و متحمّل زحمت بسیاری در ارشاد خلق می‌شد. خداوند با توجّه به جمیع اعمال و مواعظ و فرموده‌های لقمان، عقل و منطقش را آفرین گفت. شب هنگام در حالی که او با توجّه به ملکوت اعلی به خواب رفت، خداوند فرشتگان را فرمود تا خلعتی از معرفت و حکمت پیراسته و سراپای لقمان را بدان بیاراستند و کانون وجودش به نور دانش و بینش افروخته شد و چشمه‌ی علم و معرفت از درون سینه‌اش تابان گشت.

تحمّل مصائب دلیل حُسن ظَنّ به خداست.

آن‌که گوید شرّ به شرّ گردد دوا ابلهی باشد به شیطان مبتلا

تا توانی خدمت مادر نما از پدر دلجویی دیگر نما احترام والدین را پیشه کن از عقوق والدین اندیشه کن

همه باری کشیدم گران‌تر از قرض و دین ندیدم و همه لذّتی چشیدم خوشتر از عافیت ندیدم.

چهارصد هزار کلمه در حکمت جمع کردم و چهار از آن برگزیدم، دو بباید دانست و یاد داشت و دو فراموش باید کرد: بدی که مردم با تو کنند و نیکی که تو با مردم کنی فراموش باید کرد و خدا را و مرگ را یاد باید داشت.

زیان‌کارترین عیب، عیب خود نادیدن است.

والدینت را ز جان نیکو بدار فیض آنان را گرامی می‌شمار ذرّه‌ی چون خردلی نیکی و شر نزد حق محفوظ باشد، ای پسر! دائماً در امر به معروف کوش نهی از منکر نما آویز گوش بر عنایات خدا کن اتّکا چشم‌پوشی کن ز لطف ماسَوا چون کفایت می‌کند خالق تو را التماس از دیگران آخر چرا؟

همیشه گناهان پیش چشم دار و اعمال خویش را در پشت سر قرار ده و از گناهان به خدای تعالی پناه بر و اعمال نیک خویش حقیر شمار.

از رسول خدا (ص) نقل شده: «بیشترین چیزی که سبب می‌شود اُمّت من به خاطر آن وارد بهشت شود، تقوای الهی و حُسن خُلق است»

در برابر مصائبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ (هر انسانی) است» (وَ اصْبِرْ عَلی ما اَصابَک اِنَّ ذلِک مِنْ عَزْمِ الْاُموُرِ) .

وقتی اشخاص در جوامع روی خوشبختی و آرامش خواهند دید که به اخلاق دینی پایبند باشند و دیگر اینکه میانه روی در امرار معاش، کردار و سخن گفتن بسیار باید مورد توجّه قرار گیرد، مخصوصاً امروزه که اشخاص یا از افراط و یا از تفریط به جهنّم می‌روند با وجود مشکلات عدیده در دنیای کنونی، پیدا کردن اعتدال و حَدَّ وسط کار ساده‌ای نیست و شاید با‌لاتر از هنرهای هفت گانه و شایسته‌تر از آن رسیدن به مضمون خَیرُ الاُ‌مُورْ اَوْ‌سَطِها باشد.

روزی جمعی گِردش را گرفته و او برای ایشان سخن می‌گفت و از اندرزهای حکمت آمیزش بهره می‌داد، ناگاه گذار مردی بر او افتاد و به کلمات دلفریبش دمی‌گوش داد، سپس با کمال تعجّب پرسید: آیا تو آن چوپان نیستی که در فلان موضع گوسفند می‌چرانیدی؟ لقمان گفت: من همان شبانم که تو می‌گویی. مرد با شگفتی پرسید: «از کجا بدین مقام بلند از معرفت رسیدی؟» لقمان گفت: «به راستگویی، و ادای امانت و ترک آنچه مرا به کار نیاید و چشم فرو بستن از آنچه نارواست و دم فرو بستن از سخن بیهوده و عفّت نگهداشتن در خوراک، پس هر آن کس که این صفات را کم داشت، او از من پست‌تر و آنکه اضافه داشت از من بهتر و بالاتر است و هر کس بدان عمل کرد مانند من است.

امروزه اثبات شده که صدای مناسب به یاد ‌شنونده می‌ماند و می‌فهمد در صورتی‌که صداهای بلند را فقط می‌شنوند، ولی در خاطر ثبت نمی‌شود و صدای ملایم و مناسب است که... احترام متقابل را به ارمغان می‌آورد) خداوند صدای بلند را به صدای الاغ تشبیه کرده‌است که جای بسی تأمل است