بریده‌هایی از کتاب حکمت‌ها و اندرزها؛ جلد ۲

در اسلام کار و کوشش برای اداره زندگی گناه نیست، بلکه عین اطاعت و عبادت حضرت حق است.

راه لذت از درون دان نز برون احمقی دان جُستن از قصر و حصون آن یکی در کنج زندان، مست و شاد آن دگر در باغ، ترش و بی‌مراد

برای یک فرد انسان یا یک ملت، شایسته نیست که کورکورانه از شخص یا ملتی تقلید کند. فرد یا ملتی که فاقد شخصیت عقلی و استقلال فکری باشد سزاوار نام شریف انسانیت نیست.

از تکیه‌کلام‌های معمول جدید، کلمه آزادی است و البته آزادی خوب است و یکی از شرایط بهره‌مند شدن از مواهب حیات آزادی است. اما باید دید آزادی چیست و یعنی چه؟ البته آزادی مطلق نه در ناحیه جسم و نه در ناحیه روح معنا ندارد

غذای روح علم و عشق و امید و ایمان است. اشتباه اصلی فرزند آدم که در جست و جوی سعادت جان به لب رسانیده همین است که تشنگی و احتیاج روح را می‌خواهد با سیر کردن جسم و بدن تأمین کند،

حسین علیه‌السلام می‌فرمود: وَ اِنْ تَکنِ الْأبْدانُ لِلْمَوْتِ اُنْشِأتْ فَقَتْلُ امْرِئٍ بِالسَّیفِ فِی اللّه‌ِ أجْمَلُ یعنی اگر بدنها برای مردن آفریده شده، پس چه بهتر آنکه در راه خدا با شمشیر قطعه‌قطعه گردد: خوشم از سوختن خویش از آنک سوختم بزم تو روشن کردم

در تعلیمات انبیا دو چیز بیش از همه چیز مورد توجه بوده: یکی خداشناسی و دیگری خودشناسی.

یک فرد یا یک جامعه وقتی از مزایای دنیایی و آخرتی دین بهره‌مند می‌شود که روح دین در او دمیده شده باشد. روح دین است که به دل صفا و محبت می‌دهد، روح دین است که عقل و فکر را توسعه می‌دهد و بالا می‌برد، روح دین است که زنگ آلام و کدورتها را از دل می‌زداید، روح دین است که حس تراحم و تعاطف و مهربانی و برادری ایجاد می‌کند، روح دین است که شخص را طوری می‌سازد که از ایثار و نفع رساندن به غیر لذت می‌برد. اگر ما وضع مسلمانان امروز را با مسلمانان زمان پیغمبر اکرم مقایسه کنیم می‌بینیم در قسمت تشریفات ظاهری ما جلو هستیم، آن روز اینقدر هیاهو و جنجال به نام دین نبود، اینقدر عَلَم و رایت و بیرق و فریاد به نام دین نبود، اینقدر طبل و کوس نبود، ولی در عوض چیزی بود که امروز نیست؛ یک روح ایمان و حقیقتی در کار بود، یک خلوص و صمیمیتی در کار بود که به آسانی از جان خود، از مال خود و فرزندان خود در راه دین می‌گذشتند، آنچه دستور از پیغمبر خدا می‌شنیدند فکری جز عمل کردن نداشتند، یکپارچه عشق و شور و هیجان و یقین بودند، عشق الهی و شور خدایی

انسان تربیت‌یافته، پاکیزه و نظیف و وقت‌شناس و آشنا به حقایق و باانضباط و خویشتندار است. نمازگزار که وارد نماز می‌شود پاک و پاکیزه و نظیف است، وقت‌شناس و جهت‌شناس است، به حقایقی بالاتر از محسوسات و مادیات آگاه و آشناست، منظم و باانضباط است، می‌تواند احساسات خود را ضبط کند، قادر است افکار خود را در یک نقطه مقدس و عالی متمرکز کند، به خطاها و گناهان خود اعتراف و اظهار ندامت می‌کند. همه اینها چیزهایی است که در نماز و نمازگزار هست.

یک فرد یا یک جامعه وقتی از مزایای دنیایی و آخرتی دین بهره‌مند می‌شود که روح دین در او دمیده شده باشد. روح دین است که به دل صفا و محبت می‌دهد، روح دین است که عقل و فکر را توسعه می‌دهد و بالا می‌برد، روح دین است که زنگ آلام و کدورتها را از دل می‌زداید، روح دین است که حس تراحم و تعاطف و مهربانی و برادری ایجاد می‌کند، روح دین است که شخص را طوری می‌سازد که از ایثار و نفع رساندن به غیر لذت می‌برد. اگر ما وضع مسلمانان امروز را با مسلمانان زمان پیغمبر اکرم مقایسه کنیم می‌بینیم در قسمت تشریفات ظاهری ما جلو هستیم، آن روز اینقدر هیاهو و جنجال به نام دین نبود، اینقدر عَلَم و رایت و بیرق و فریاد به نام دین نبود، اینقدر طبل و کوس نبود، ولی در عوض چیزی بود که امروز نیست؛ یک روح ایمان و حقیقتی در کار بود، یک خلوص و صمیمیتی در کار بود که به آسانی از جان خود، از مال خود و فرزندان خود در راه دین می‌گذشتند، آنچه دستور از پیغمبر خدا می‌شنیدند فکری جز عمل کردن نداشتند، یکپارچه عشق و شور و هیجان و یقین بودند، عشق الهی و شور خدایی

شرایط و آداب نماز مجموعه‌ای است از آنچه یک انسان تربیت‌یافته و مترقی باید دارای آنها باشد. یک انسان تربیت‌یافته، حقوق اجتماعی را محترم می‌شمارد. اول چیزی که نمازگزار توجه دارد مشروع بودن جامه و محل نماز و آب و محل وضو است. نمازگزار اگر دَینی از مردم بر ذمّه داشته باشد و مورد مطالبه باشد، باید اول آن دین را بپردازد و سپس وارد نماز شود. انسان تربیت‌یافته، پاکیزه و نظیف و وقت‌شناس و آشنا به حقایق و باانضباط و خویشتندار است. نمازگزار که وارد نماز می‌شود پاک و پاکیزه و نظیف است، وقت‌شناس و جهت‌شناس است، به حقایقی بالاتر از محسوسات و مادیات آگاه و آشناست، منظم و باانضباط است، می‌تواند احساسات خود را ضبط کند، قادر است افکار خود را در یک نقطه مقدس و عالی متمرکز کند، به خطاها و گناهان خود اعتراف و اظهار ندامت می‌کند. همه اینها چیزهایی است که در نماز و نمازگزار هست.

وَ السَّلامُ عَلی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدی

بدون شک هر کس که دلش به شعله ایمان گرم نیست و از برق امید روشن نیست و به زینت علم و اطلاع مزین نیست، نمی‌تواند واقعا خوشبخت و راضی باشد.

شرافتمندترین افراد بشر کسانی هستند که خودشان را فدای آسایش دیگران می‌کنند، سختیها را متحمل می‌شوند که دیگران راحت باشند. اگر جمعیت فداکاران و شهدای راه حق نباشند که مانند شمع بسوزند و نورافشانی کنند، محفل جمع زندگانی بشر رونقی نداشت، بلکه محفل و شاهد و جمعی نبود

دانشمندان گفته‌اند بسیاری از گناهان و معاصی و جرم و جنایت‌ها در حقیقت یک نوع انفجاری است در وجود عامل آنها، مانند انفجار دیگ بخاری که هیچ گونه منفذی نداشته باشد، و اگر کسی راه همه گونه فعالیت صحیح را به روی خود ببندد خواه ناخواه به گناه وادار خواهد شد زیرا در اثر فشار طبیعت و احتیاج به حرکت، اراده را از دست خواهد داد و جنایتی از او بروز خواهد کرد.

دانشمندان گفته‌اند بسیاری از گناهان و معاصی و جرم و جنایت‌ها در حقیقت یک نوع انفجاری است در وجود عامل آنها، مانند انفجار دیگ بخاری که هیچ گونه منفذی نداشته باشد، و اگر کسی راه همه گونه فعالیت صحیح را ب

این قلبِ پر از عجایب و استعداد انسان، بر راه راست آفریده شده، یعنی طوری آفریده شده که بالفطره عادل است نه ظالم، امین است نه خائن، راستگوست نه دروغگو، موحد است نه مشرک. در آثار دینی وارد شده: کلُّ مَوْلودٍ یولَدُ عَلَی الْفِطرَةِ یعنی هر نوزادی بر راه راست آفریده شده، انحرافات و گمراهیها در اثر عوامل خارجی است از تعلیم و تربیت‌ها و القاء و تلقین‌های فاسدکننده.

همان‌طوری که کوچکترین اشتباه برای یک طبیب گاهی زیانهای جبران ناپذیری برای یک فرد به بار می‌آورد و گاهی منجر به هلاکت مریض می‌شود، اشتباهات تربیتی و روحی نیز گاهی زیانهای عظیم و غیر قابل جبرانی را در جامعه ایجاب می‌کند که یک ملت را تا پرتگاه فنا و اضمحلال سوق می‌دهد.

این یکی از دستورالعمل‌های مهم زندگی است: سعادتها و موفقیتهایی که نصیب بسیاری از افراد شده و می‌شود، بیش از آن مقدار که مربوط به استعداد و لیاقت آنها باشد، مربوط به هوشیاری و بیداری و استفاده کردن از فرصتهاست، و همچنین بدبختیها و محرومیتهای دسته دیگر بیشتر به واسطه هدر دادن وقتها و از کف دادن فرصتهاست نه از بی‌لیاقتی و بی‌استعدادی.

یوْمَ لا ینْفَعُ مالٌ وَ لا بَنونَ. اِلاّ مَنْ أتَی اللّه‌َ بِقَلْبٍ سَلیمٍ