بریده‌هایی از کتاب اقتصاد به زبان ساده

مردم در جایی سرمایه‌گذاری و کار و مصرف می‌کنند که موانع قانونی کسب‌وکار کمتر باشد، و مهم‌تر از آن، از حقوق مالکیت به‌خوبی پاسداری شود. تشویق سرمایه‌گذاری دیرپا و رشد اقتصادی پایدار در گرو پیروی دولت‌ها از سیاست‌گذاری‌های شرافتمندانه، کاهش دادن مقررات دست‌وپاگیر و مهم‌تر از اینها، تضمین امنیت حقوق مالکیت است. جوامع بدون برخورداری از حقوق قانون، نخواهند توانست راه سوءاستفاده‌های شخصی و فساد بخش دولتی را ببندند.

درون هر اقتصادی معاملات پرشمار و گوناگونی رخ می‌دهد. هر یک از این معاملات، که به‌صورت آزادانه و داوطلبانه انجام شده باشد، معامله‌ای کارآمد یا بهینه است و اگر طرفینِ همه معاملات با اختیار و آزادی وارد داد و ستد شده باشد، کل این اقتصاد، کارآمد یا بهینه است. علت اینکه گفته می‌شود اقتصاد آزاد، کارآمدترین نظام اقتصادی است، همین است.

انتخاب‌های شخصی افراد نیز که با انگیزه منفعت شخصی شکل می‌گیرند، مادام که حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت جاری است، به‌نوبه خود باعث افزایش ثروت عمومی می‌شوند. علت اینکه اِعمال حکومت قانون از جمله اجرای حقوق مالکیت پرقدرت به ایجاد نظم اجتماعی و رفاه گسترده می‌انجامد، همین است. به حکم همین قاعده، فقدان حکومت قانون و عدم اجرای حقوق مالکیت پرقدرت، به فقر و خشونت و بدبختی می‌انجامد.

چه چیزی ایالات متحده و دیگر کشورهای صنعتی را به‌سوی نظم اجتماعی و موفقیت اقتصادی رهنمون شده و چه چیزی کشورهای فقیر را به تهیدستی و هرج‌ومرج و خشونت کشانده است؟ به عبارت دیگر، چگونه بعضی کشورها خود را از تنگنای کمبود منابع و فقر شدید خلاص کرده و به کامیابی و رونق اقتصادی رسیده‌اند؟ پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید. زیرا: ۱) چنین محیطی دارای نظم و تا حدود زیادی عاری از جرم و فساد است. ۲) قدرتمندان نمی‌توانند اموال ضعیفان را به‌راحتی تصاحب کنند. ۳) مردم چون خاطرجمع هستند که ثمره رنج و کارشان نصیب خودشان می‌شود و بیم این را ندارند که دیگران آن را به یغما ببرند، شوق کار کردن دارند.

۴) تعهدات و قراردادها ضمانت اجرا دارند و قابل‌اعتماد و اتکا هستند. ۵) دادوستد زمانی رونق می‌گیرد که حق مالکیت افراد بر کالاها روشن و قطعی باشد و صاحبانِ حق مالکیت بتوانند این حق را با فروش، معاوضه، هبه (بخشش) و اقسام دیگر معامله به دیگری منتقل کنند.

بهترین حالت معامله این است که در آن خریدار و فروشنده هر دو سود ببرند و کسی ضرر نکند. وقتی چنین معامله‌ای صورت می‌گیرد گفته می‌شود معامله مطابق فرمول «بهینه پارتو» یا «بهترین وضع معامله از نظر پارتو» رخ داده است. به عبارت دیگر معامله خوب از نظر پارتو، معامله‌ای است که در فضا و شرایطی انجام نشود که یکی از طرفین سود ببرد و دیگری ضرر کند.

هنگام معامله ابتدا دو چیز وارد بازار می‌شود. یکی پولی است که خریدار به بازار می‌آورد و دیگری کالایی است که فروشنده به بازار می‌آورد. در پایان معامله هم طرفین دو چیز را از بازار خارج می‌کنند. خریدار در عوضِ پولش کالایی به خانه می‌برد و فروشنده در عوضِ کالایش پولی به خانه می‌برد. آنچه فروشنده و خریدار به بازار برده‌اند با آنچه از بازار برگردانده‌اند به‌ظاهر برابر است؛ اما در واقع این‌گونه نیست. زیرا از نظر فروشنده ارزش پولی که به‌دست آورده از ارزش کالایی که فروخته، بیشتر است و از نظر خریدار ارزش کالایی که به‌دست آورده از ارزش پولی که پرداخت کرده بیشتر است. اگر غیر از این بود نه صاحب پول حاضر بود پولش را از دست بدهد و نه صاحب کالا حاضر می‌شد کالایش را از دست بدهد. پس فروشنده و خریدار هر دو در این معامله سود کرده‌اند و ارزش آنچه به‌دست آورده‌اند از نظر خودشان بیشتر از ارزش چیزی است که از دست داده‌اند. چنین معامله‌ای «کارآمد» خوانده می‌شود.

همان اندازه که حقیقت کمیاب است، عرضه همیشه از تقاضا بیشتر است. «جاش بیلینگز»

دیکتاتورهای شرور اندوخته‌های ناچیزی را که اتباع بی‌پناهشان با رنج و زحمت بی‌پایان به دست آورده‌اند با بی‌رحمی از آنان می‌ربایند تا این غارتگران در رفاه و تنعم بیاسایند و در بانک‌های سوئیس پول تلنبار کنند.

درس اول اقتصاد کمیابی است: چیزی در جهان نمی‌توان یافت که فراوان باشد و نیاز همگان را برآورده کند. درس اول سیاست، نادیده گرفتن درس اول اقتصاد است. «توماس ساول»

اگر بنای کار بر بهبود وضع اقتصادی باشد، اساسا بهتر است از راه‌حل‌های مبتنی بر تصمیم‌هایی که همه‌کس را با یک چوب می‌راند، مانند قوانینی که ایجاد آلودگی و تحمیل هزینه‌های بیرونی دیگر را منع و مرتکبین را مجازات می‌کنند، پرهیز شود. روش منعطف‌تری مانند وضع قانون آلودگی که هزینه‌های بیرونی بنگاه‌ها را به هزینه درونی آنها تبدیل می‌کند، کارسازتر است و موجب جاری کردن سازوکار قیمت‌ها می‌شود.

نام این کنش و واکنش، «قانون عرضه» است که طبق آن در پی افزایش قیمت‌ها، عرضه‌کنندگان، کالای بیشتری به بازار می‌فرستند و با کاهش قیمت‌ها از میزان عرضه می‌کاهند.

اگر قیمت بنزین ۲۵ درصد افزایش پیدا کند، رفت و آمدهای غیرِضروری با خودروهای شخصی احتمالا کمتر می‌شود و خرید بنزین ۱۵ درصد کاهش می‌یابد. در این‌صورت، کشش قیمتی تقاضا عبارت است از ۱۵ درصد (درصد تغییرات در کل مقدار خریداری‌شده) تقسیم بر ۲۵ درصد (درصد تغییرات قیمت) که حاصل آن ۰.۶ درصد است. اگر این عدد بیش از یک باشد گفته می‌شود تقاضا باکشش است (یعنی اگر قیمت افزایش یابد، تقاضا کم می‌شود) و اگر این عدد کمتر از یک باشد گفته می‌شود تقاضا بی‌کشش است (یعنی اگر قیمت افزایش یابد، تقاضا ثابت می‌ماند یا تغییر ناچیزی می‌کند).

از تقسیم درصد تغییر کلِ مقدار خریداری‌شده بر درصد تغییر قیمت، عددی به‌دست می‌آید که «کشش قیمتی تقاضا» نامیده می‌شود.

در بیشتر کشورهای در حال توسعه جهان، فقر همه‌گیر و شایع است. در این کشورها فقر قاعده است، نه استثناء.

ثروت هر آن چیزی است که افراد برای آن ارزشی قائلند. بنابراین، ثروت اساسا مفهومی ذهنی است. ثروت چیزی است که در چشم خواهنده‌اش ارزشمند باشد.

تقسیم کار تخصصی، وابستگی مستقیم همگان را به فعالیت‌های مکمل دیگران، افزایش می‌دهد.

بانوی ثروتمندی به‌نام جین گودپرسن ۱۰۰ میلیون دلار برای احداث ساختمان دانشکده بازرگانی به یک دانشگاه دولتی اهدا کرد. نام این دانشکده را به احترام او گذاشته‌اند: جین گودپرسن. فکر می‌کنید خانم گودپرسن با انگیزه‌های بشردوستانه این کمک را کرده یا دنبال نفع شخصی بوده است؟

تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مستلزم انتخاب کردن از میان گزینه‌های گوناگون است. همه انتخاب‌ها مربوط به آینده‌اند: بنابراین هزینه‌هایی که در گذشته شده یا هزینه‌های «برگشت‌ناپذیر» ربطی به تصمیم‌گیری ندارند.

آنچه فروشنده و خریدار به بازار برده‌اند با آنچه از بازار برگردانده‌اند به‌ظاهر برابر است؛ اما در واقع این‌گونه نیست. زیرا از نظر فروشنده ارزش پولی که به‌دست آورده از ارزش کالایی که فروخته، بیشتر است و از نظر خریدار ارزش کالایی که به‌دست آورده از ارزش پولی که پرداخت کرده بیشتر است. اگر غیر از این بود نه صاحب پول حاضر بود پولش را از دست بدهد و نه صاحب کالا حاضر می‌شد کالایش را از دست بدهد. پس فروشنده و خریدار هر دو در این معامله سود کرده‌اند و ارزش آنچه به‌دست آورده‌اند از نظر خودشان بیشتر از ارزش چیزی است که از دست داده‌اند. چنین معامله‌ای «کارآمد» خوانده می‌شود.