بریده‌هایی از کتاب ‌‫ظرافت جوجه تیغی

اگر عقیده مرا بخواهید، آشپزی فرانسوی ترحم‌برانگیز است. این‌همه نبوغ، این‌همه ابزار و وسایل آشپزی، این‌همه منابع و مواد گوناگون برای نتیجه‌ای چنین دیرهضم... چه سُس‌هایی، چه ماهی‌هایی، چه گوشت‌هایی، چه شیرینی‌هایی، همه و همه، برای پر کردن شکمبه‌ای پر از کثافت. از چه غذایی حرف بزنم... همه غذاهای فرانسوی پرحجم، دیرهضم و تشریفاتی است

بدجنس‌های واقعی از همه نفرت دارند، به‌ویژه از خودشان. شما، وقتی کسی از خودش نفرت دارد، این را حس نمی‌کنید؟ این نفرت موجب می‌شود که او در عین زنده بودن مرده باشد، احساس‌های بد را بی‌حس کرده باشد و همین‌طور احساس‌های خوب را تا نتواند تهوع از خود را احساس کند.

هر بار یک ساخت جدیدی صورت می‌گیرد، گویی همه‌چیز در شب خاکستر می‌شود و باید صبح روز بعد از صفر شروع کرد. زندگی انسانی، بدین‌گونه جریان دارد: باید پیوسته هویت انسانی خود را ساخت، هویتِ این مجموعه ضعیف و ناپایدار، بسیار شکننده، که ناامیدی در تمام وجودش خانه کرده و به خود در برابر آینه‌اش دروغی نقل می‌کند که نیاز دارد آن را باور کند.

چای نوشابه مخصوص داراهاست ولی نوشابه ندارها هم هست، آیین چای‌خوری، بنابراین، این فضیلت بسیار بزرگ را دارد که در پوچی زندگی ما رخنه‌ای ایجاد کند و لحظه‌ای از هماهنگی آرامش‌بخش به‌وجود آورد

مثل کاکوزو اوکاکورا، نویسنده کتاب چای، که از طغیان قبیله‌هایمغولی در قرن سیزدهم میلادی غمگین بود ــ نه به خاطر این‌که مرگ و اندوه به‌بار آورده بود بلکه به این دلیل که در میان فرهنگ سونگ باارزش‌ترین و آبرومندترینِ آن را که هنر چای خوردن بود نابود کرده بود ــ من هم می‌دانم که چای نوشابه کوچکی نیست که، وقتی به صورت آیین در می‌آید، هسته اصلیِ توانایی دیدن بزرگی در چیزهای کوچک را تشکیل می‌دهد.

این لحظه‌ها پرانتزهای سحرآمیزی در زندگی‌اند که قلب و روح را به هیجان می‌آورند، به‌دلیل این‌که کمی از ابدیت، به نحوی زودگذر ولی در نهایتِ شدت، ناگهان سر می‌رسد تا زمان را پرثمر کند. در بیرون، جهان می‌غرّد یا در خواب است، جنگ همه‌چیز را به آتش می‌کشد، آدم‌ها زندگی می‌کنند و می‌میرند، ملت‌ها نابود می‌شوند، ملت‌های دیگری سر بر می‌کشند که به‌زودی بلعیده خواهند شد و در تمام این آشوب‌ها و خشم‌ها، در این ظهور و خروج و تکرار، در حالی‌که جهان به راه خود می‌رود، آتش می‌گیرد، خود را پاره‌پاره و نابود می‌کند و دوباره زنده می‌شود، زندگی انسانی در جنبش و حرکت است.

همه ما به این پایان محکومیم... ولی این‌که جوانی پیش از موعد به چنین نقطه‌ای برسد که هرگز نتواند از آن برخیزد، در این‌صورت این پایان چنان نمایان و چنان دردآور است که قلب آدم از ترحم فشرده می‌شود.

مگر همه ما در زندگی مثل سرباز رفتار نمی‌کنیم که خدمت نظام‌وظیفه‌اش را انجام می‌دهد؟ با انجام آن‌چه انسان می‌تواند انجام دهد، در انتظار نبرد یا پایان خدمت وظیفه بودن؟ بعضی‌ها به سابیدن زمین خوابگاه نظامی مشغول‌اند، بعضی دیگر سرگرم تیراندازی یا ورق‌بازی‌اند، عده‌ای هم وقتشان را با فروش کالاهای قاچاق یا ایجاد دسته‌بندی می‌گذرانند. افسرها فرمان می‌دهند، سربازها اطاعت می‌کنند، ولی کسی آن‌قدر ساده‌لوح نیست فریب این نمایش خنده‌دار را بخورد: که یک روز صبح باید رفت و مُرد،

چقدر بهتر بود که عدم امنیت خود را تقسیم می‌کردیم، اگر در درون‌مان می‌پذیرفتیم به خودمان بگوییم که لوبیاسبز و ویتامین ث اگر جسم ما را هم تغذیه کند، ما را نجات نمی‌دهد و روح ما را تغذیه نمی‌کند.

شما هرچه میل دارید می‌توانید به مامان وقتی که به گیاهان مشغول است بگویید، او به هیچ‌وجه توجهی ندارد. به‌عنوان مثال: «قصد دارم امروز هروئین بکشم، زیاد از حد هم بکشم.» پاسخ دریافتی این است: «نوک برگ‌های نخل زرد شده، آب زیاد، به هیچ‌وجه خوب نیست.»

فکر می‌کنم که او بلافاصله مرد، جسم او باز هم سه هفته مقاومت کرد ولی روح او در آخر سانس سینما در گذشته بود، زیرا می‌دانست که این‌طور بهتر است، چون در سالن تاریک سینما با من وداع کرده بود، بی‌تأسف‌های بیش از حدّ اندوه‌بار، زیرا آرامش را این‌گونه یافته بود، مطمئن از آن‌چه، هردومان با صرف‌نظر کردن از واژه‌ها، با با هم نگاه کردن به پرده درخشان سینما که در آن داستانی تعریف می‌شد، به‌هم گفته بودیم.

آدم نباید تصور کند که چون نقشه مردن خود را کشیده است پس باید، مثل گیاهی که پوسیده است، راکد بماند و بی‌کار و بی‌عار زندگی کند. حال آن‌که باید درست عکس این رفتار کند. مهم مردن و در چه سنی مردن نیست، مهم این است که آدم به هنگام مردن در حال انجام دادن چه کاری است.

با نگرانی از خودم می‌پرسم چه پیش خواهد آمد وقتی که تنها دوستی که من در تمام زندگی داشته‌ام، تنها دوستی که از همه‌چیز من بی‌آن‌که هرگز پرسشی بکند خبر داشته از پیشم برود. او در پشت سر خود، زنی ناشناخته برای همه باقی خواهد گذاشت و با این رها کردن او را در کفنِ فراموشی مدفون خواهد کرد.

بعضی از آدم‌ها، از درک آن‌چه می‌بینند، از درک آن‌چه زندگی آن را ساخته است، ناتوانند و یک عمر طوری سخن‌پراکنی در مورد آدم‌ها می‌کنند که گویی درباره آدم مصنوعی حرف می‌زنند و در مورد چیزها طوری صحبت می‌کنند که گویی چیزها روحی ندارند و خلاصه می‌شوند در آن‌چه، به لطف الهامات ذهنی، می‌توان درباره‌شان گفت.

منظره میز شام پی‌یر آرتن را در نظرم مجسم می‌کنم که به‌عنوان خوشمزگی ماجرای انزجار دربانش را که بسته ارسالی را به‌عنوان چیز خلاف اخلاق گرفته بود با لذت تعریف می‌کند، که تصور آن موجب تفریح من هم می‌شود. خداوند بهتر می‌داند که کدام یک از ما دو تن بیشتر احساس حقارت کرده است

اگر در این جهان چیزی وجود داشته باشد که ارزش زندگی کردن را داشته باشد، نباید آن را از دست بدهم به‌دلیل این‌که وقتی آدم مُرد، دیگر برای افسوس خوردن خیلی دیر است.

برای اولین‌بار در زندگی‌ام مفهوم هرگز را احساس کردم. آری بسیار وحشتناک است. این واژه را آدم صد بار در روز به زبان می‌آورد و نمی‌فهمد که چه می‌گوید تا وقتی که با «دیگر هرگز» واقعی روبه‌رو شود. انسان همیشه فکر می‌کند که کنترل اوضاع را در دست دارد. هیچ چیز ابدی به‌نظر نمی‌آید.

آن‌چه زیباست، به این خاطر است که انسان درمی‌یابد که گذرا است. این پیکربندیِ زودگذرِ چیزها در لحظه‌ای است که انسان هم‌زمان زیبایی و مرگ را با هم می‌بیند. به خودم گفتم ای، ای، آیا این می‌خواهد بگوید که باید زندگی را این‌گونه گذراند؟ همیشه در توازن میان زیبایی و مرگ، میان حرکت و نابودی‌اش. شاید زنده بودن یعنی همین: دنبال کردن لحظه‌هایی که می‌میرند.

آن‌چه زیباست، به این خاطر است که انسان درمی‌یابد که گذرا است. این پیکربندیِ زودگذرِ چیزها در لحظه‌ای است که انسان هم‌زمان زیبایی و مرگ را با هم می‌بیند.

خودم را از این‌که می‌توانم زیبایی بسیار بزرگی را درک کنم ناگهان بزرگ‌تر احساس کردم. غان‌ها به من بیاموزید که هیچم، و این‌که سزاوار زندگی کردنم.