بریده‌هایی از کتاب کلیات جامی

نیک کن! تا نیک پیش آید تو را بد مکن! تا بد نفرساید تو را

بس عمارت که بود خانهٔ رنج بس خرابی که بود پردهٔ گنج

کیسهٔ مظلوم را خالی مکن!

قدر خود بشناس و مشمر سرسری خویش را! کز هر چه گویم برتری آنکه دست قدرتش خاکت سرشت، حرف حکمت بر دل پاکت سرشت پاک کن از نقش صورت سینه را! روی در معنی کن این آیینه را! تا شود گنج معانی سینه‌ات غرق نور معرفت آیینه‌ات

قصهٔ عاشقان خوش است بسی سخن عشق دلکش است بسی تا مرا هوش و مستمع را گوش هست، ازین قصه کی شوم خاموش؟ هر بن موی، صد دهانم باد! هر دهان، جای صد زبانم باد! هر زبانی به صد بیان گویا تا کنم قصه‌های عشق املا آنکه عشاق پیش او میرند، سبق زندگی از او گیرند،

هر که در فعل خود بود مختار فعل او دور باشد از اجبار گرچه از جبر، فعل او دورست اندر آن اختیار مجبورست ورچه بی‌اختیار کارش نیست اختیار اندر اختیارش نیست

ای جهانی به کام، از در تو! کام خواهم نه دام از در تو به جوار خودم رهی بنمای! در حریم دلم دری بگشای! غایب از من، مرا حضوری بخش! به سروری رسان و نوری بخش! هر چه غیر از تو، ز آن نفورم کن! پای تا فرق غرق نورم کن! چند باشم ز خودپرستی خویش بند، در تنگنای هستی خویش؟ وارهانم ز ننگ این تنگی! برسانم به رنگ بی‌رنگی!

مرد دانا به هر چه درنگرد عیب بگذارد و هنر نگرد

ای جهانی به کام، از در تو! کام خواهم نه دام از در تو به جوار خودم رهی بنمای! در حریم دلم دری بگشای! غایب از من، مرا حضوری بخش! به سروری رسان و نوری بخش! هر چه غیر از تو، ز آن نفورم کن! پای تا فرق غرق نورم کن! چند باشم ز خودپرستی خویش بند، در تنگنای هستی خویش؟ وارهانم ز ننگ این تنگی! برسانم به رنگ بی‌رنگی!

ای ز کرم چاره‌گر کارها! مرهم راحت‌نه آزارها! عقده گشایندهٔ هر مشکلی! قبله نمایندهٔ هر مقبلی!

هست توئی، هستی مطلق تویی! هست که هستی بود، الحق تویی!

کس میازار و هر چه خواهی کن!

نیست درویشی این، که زندقه است نیست جمعیت این، که تفرقه است دلش از سر کار واقف نه معرفت بی‌شمار و عارف نه همچو جوز تهی نماید نغز لیک چون بشکنی، نیابی مغز لفظ‌ها پاک و معنی‌اش گرگین نافهٔ چین ، لفافهٔ سرگین نافه نگشاده، مشک افشاند ور گشایی، جهان بگنداند آنکه شرع خدای ازوست تباه نیست گویا ز سر شرع آگاه کرده در کوی و خانه و بازار شرع و دین را بهانهٔ آزار

لله الحمد قبل کل کلام به صفات الجلال و الاکرام هر چه مفهوم عقل و ادراک است ساحت قدس او از آن پاک است به هوا و هوس در او نرسی تا ز لا نگذری به هو نرسی ای همه قدسیان قدوسی گرد کوی تو در زمین بوسی! پرتو روی توست از همه سو همه را رو به توست از همه رو قطع این ره به راه‌پیمایی کی توان گر تو راه ننمایی ؟

روی عبادت به تو آریم و بس! چشم عنایت ز تو داریم و بس! در کف ما مشعل توفیق نه! ره به نهانخانهٔ تحقیق ده!

رو به تو آریم که قادر تویی

کون و مکان شاهد جود تواند حجت اثبات وجود تواند

جامی، اگر زنده دلی بنده باش! بندهٔ این زندهٔ پاینده باش! بندگی‌اش زندگی آمد تمام زندگی این باشد و بس، والسلام!

کیست در عالم ز عاشق خوارتر؟ نیست کار از کار او، دشوارتر نی غم یار از دلش زایل شود نی تمنای دلش حاصل شود

من نهاده روی در راه توام! کمترین شاگرد در گاه توام! هر چه گفتی عین حکمت یافتم در قبول آن به جان بشتافتم