بریده‌هایی از کتاب کلیات جامی

دلا تا کی درین کاخ مجازی کنی مانند طفلان خاک‌بازی؟

ترک آزار کردن خواجه دفتر کفر راست دیباجه منکر آمد به پیش او معروف شد به منکر عنان او مصروف نفس محنت گریز راحت‌جوی داردش در ره اباحت روی گاه لافش ز مذهب تجرید گه گزافش ز مشرب توحید

همت عارف چو گردد زورمند هر چه خواهد، آفریند بی‌گزند

زشت باشد که عیب خودپوشی واندر افشای دیگران کوشی

چو باشد دو صد حاجت‌ات با خدای، بر ارباب حاجت مزن پشت پای!

خدا را، این فلک، بر من ببخشای! به روی من دری از مهر بگشای!

طعنه بر شعر، هم به شعر زنم قیمت و قدر آن ، بدو شکنم چکنم؟ در سرشت من اینست! وز ازل سرنوشت من اینست!

بنما ره! که طالب راهیم ره به سوی تو از تو می‌خواهیم احدی، لیک مرجع اعداد واحدی، لیک مجمع اضداد

هر که در فعل خود بود مختار فعل او دور باشد از اجبار گرچه از جبر، فعل او دورست اندر آن اختیار مجبورست ورچه بی‌اختیار کارش نیست اختیار اندر اختیارش نیست

نیفتد بجز عدل هیچ‌ام پسند!

نیک کن! تا نیک پیش آید تو را بد مکن! تا بد نفرساید تو را

بس عمارت که بود خانهٔ رنج بس خرابی که بود پردهٔ گنج

کیسهٔ مظلوم را خالی مکن!

قدر خود بشناس و مشمر سرسری خویش را! کز هر چه گویم برتری آنکه دست قدرتش خاکت سرشت، حرف حکمت بر دل پاکت سرشت پاک کن از نقش صورت سینه را! روی در معنی کن این آیینه را! تا شود گنج معانی سینه‌ات غرق نور معرفت آیینه‌ات

قصهٔ عاشقان خوش است بسی سخن عشق دلکش است بسی تا مرا هوش و مستمع را گوش هست، ازین قصه کی شوم خاموش؟ هر بن موی، صد دهانم باد! هر دهان، جای صد زبانم باد! هر زبانی به صد بیان گویا تا کنم قصه‌های عشق املا آنکه عشاق پیش او میرند، سبق زندگی از او گیرند،

هر که در فعل خود بود مختار فعل او دور باشد از اجبار گرچه از جبر، فعل او دورست اندر آن اختیار مجبورست ورچه بی‌اختیار کارش نیست اختیار اندر اختیارش نیست

ای جهانی به کام، از در تو! کام خواهم نه دام از در تو به جوار خودم رهی بنمای! در حریم دلم دری بگشای! غایب از من، مرا حضوری بخش! به سروری رسان و نوری بخش! هر چه غیر از تو، ز آن نفورم کن! پای تا فرق غرق نورم کن! چند باشم ز خودپرستی خویش بند، در تنگنای هستی خویش؟ وارهانم ز ننگ این تنگی! برسانم به رنگ بی‌رنگی!

مرد دانا به هر چه درنگرد عیب بگذارد و هنر نگرد

ای جهانی به کام، از در تو! کام خواهم نه دام از در تو به جوار خودم رهی بنمای! در حریم دلم دری بگشای! غایب از من، مرا حضوری بخش! به سروری رسان و نوری بخش! هر چه غیر از تو، ز آن نفورم کن! پای تا فرق غرق نورم کن! چند باشم ز خودپرستی خویش بند، در تنگنای هستی خویش؟ وارهانم ز ننگ این تنگی! برسانم به رنگ بی‌رنگی!

ای ز کرم چاره‌گر کارها! مرهم راحت‌نه آزارها! عقده گشایندهٔ هر مشکلی! قبله نمایندهٔ هر مقبلی!