بریده‌هایی از کتاب روانشناسی اجتماعی به زبان آدمیزاد

سخت‌کوشی بهتر از نابغه بودن است

تجربیات زندگی هر قدر هم شگفت‌انگیز یا وحشتناک باشند، حدود سه ماه بعد احساسات ما به وضعیت عادی برمی‌گردد.

) بگویید احساس می‌کنید کدام درست و کدام نادرست است: برای تغییر رفتار دیگران، اول باید نگرش‌هایشان را تغییر دهیم. هرچه بیشتر برای انجام کاری تشویق شوید، بیشتر از آن لذت می‌برید. تصمیمی که به‌شکل گروهی گرفته شود، معقول‌تر از تصمیمی است که فردی به تنهایی بگیرد. اگر کسی تنها باشد، کمتر احتمال دارد به کسی که در خیابان دچار مشکل شده است کمک کند.

طبق نظر روزنبرگ و هاولند، اگر کسی نتواند نگرشش را بیان کند، پس نگرشی ندارد.

پژوهشگران خانم از بعضی مردان روی یک پل مرتفع و از بعضی مردان روی یک پل کم‌ارتفاع نظرسنجی می‌کنند. در پایان نظرسنجی، شمارهٔ تماسی به شرکت‌کنندگان می‌دهند تا اگر خواستند بتوانند از نتایج نظرسنجی باخبر شوند. اما نتایج نظرسنجی اصلاً برای پژوهشگران اهمیتی نداشت، آن‌ها فقط داشتند جذابیت بین فردی را عملیاتی‌سازی می‌کردند؛ این‌که آیا مردان با پژوهشگر تماس می‌گیرند و از او درخواست آشنایی بیشتر می‌کنند یا نه. شرکت‌کنندگانی که روی پل بلند با پژوهشگر دیدار کرده بودند، بیشتر جذب او شده بودند. آن‌ها ترس از افتادن از روی پل را با احساس علاقه نسبت به پژوهشگر اشتباه گرفته بودند.

ما معمولاً آنچه را بیش از همه تجربه کرده‌ایم دوست داریم

تجربیات زندگی هر قدر هم شگفت‌انگیز یا وحشتناک باشند، حدود سه ماه بعد احساسات ما به وضعیت عادی برمی‌گردد.

بنابراین، از نظر من باید در زمینهٔ چگونگی به تصویر کشیدن گروه‌های اجتماعی مختلف در رسانه‌ها بیشتر دقت کنیم. بعضی‌ها می‌گویند اشکالی ندارد اگر در بیشتر موارد ابله‌ترین شخصیت نمایش‌های تلویزیونی غربی یک زن بور است یا این‌که شخصیت‌های مسلمان فیلم‌ها همیشه تروریست از آب درمی‌آیند. آن‌ها معتقدند این موضوع مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ چون هر کس می‌داند که نه همهٔ بورها خنگ‌اند و نه همهٔ مسلمان‌ها تروریست. اما حرف من این است که چنانچه این تداعی‌ها به‌طور مرتب در تلویزیون به تصویر کشیده شوند، به‌تدریج در حافظهٔ مردم نفوذ می‌کنند و بخشی از فرهنگ جامعه می‌شوند.

در لحظهٔ طرد شدن، تقریباً همان نواحی مغز فعال شد که در پاسخ به درد جسمی فعال می‌شود. به عبارت دیگر، پژوهشگر این آزمایش ادعا کرد که درد ناشی از طردشدگی یک درد واقعی است.

اگر آن‌قدر بدشانس بوده‌اید که یک اتفاق اندوهناک در زندگی‌تان پیش آمده باشد، می‌توانید پیش یک روان‌شناس فرویدی بروید که اعماق کودکی‌تان را بکاود و تقصیر را به گردن رابطهٔ شما با پدر و مادرتان بیندازد. می‌توانید تمامی کتاب‌های خودیاری منتشرشده را بخوانید، و یا به این توصیه که مادربزرگم به من یاد داد و شاید مادربزرگ شما هم یادتان داده باشد، گوش دهید: «صبر داشته باش. همه چیز درست می‌شود.» شواهد علمی تأییدکنندهٔ توصیهٔ مادربزرگ‌ها خیلی بیشتر از تمامی شواهد تأییدکنندهٔ نظریهٔ فروید است.

مردم در زمان‌های مختلف و به افراد مختلف پاسخ‌هایی متفاوت می‌دهند و دست آخر هم مخالف آن عمل می‌کنند

من عاشق محصولات اپل هستم، چون بهترین‌اند. اما این جملهٔ آخرم یک اشتباه خیلی بزرگ است. من گرفتار تفکر تعصب‌آمیز و سوگیرانه شده‌ام. من معتقدم محصولات اپل بهتر از بقیهٔ محصولات‌اند، اما میان یک عقیدهٔ شخصی با حقیقت عینی تفاوت زیادی وجود دارد. اگر بخواهیم بی‌طرفانه به قضیه نگاه کنیم، میان سیستم‌های رایانه‌ای «بهترین» وجود ندارد. فقط ما به سیستم‌عامل بعضی از آن‌ها عادت می‌کنیم یا می‌بینیم متناسب با نیازهای ماست. اما مردم در بیشتر مواقع دربارهٔ رایانه‌ها، تیم‌های ورزشی، حزب‌های سیاسی و انواع مختلف موسیقی عقاید خودشان را با حقایق واقعی اشتباه می‌گیرند.

روان‌شناسان اجتماعی می‌خواهند بفهمند ما چه کسانی را دوست داریم و به چه کسانی عشق می‌ورزیم، چرا به بعضی آدم‌ها کمک می‌کنیم و به بعضی دیگر آسیب می‌رسانیم، چگونه دربارهٔ خودمان و دیگران می‌اندیشیم و چگونه با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم.

اگر معلمی این کلیشه را داشته باشد که ریاضیات دخترها خوب نیست، سر کلاس کمتر از آن‌ها می‌خواهد به سؤالات پاسخ بدهند و کمتر آن‌ها را به انجام تکالیف سخت مجبور می‌کند و بعد از گذشتن چندترم به این شیوه، تعجبی ندارد که بعضی دخترها در این زمینه از پسرها عقب بیفتند؛ بنابراین کلیشهٔ معلم تأیید می‌شود.

شاید فکر کنید جهان بدون کلیشه مکانی شگفت‌آور، عادلانه و پر از مدارا خواهد بود. بله درست است: در چنین جهانی هیچ‌گونه نژادپرستی یا نابرابری جنسیتی وجود نخواهد داشت. اما از آن طرف، مردم باید وقت زیادی را برای شناسایی هر کس به‌عنوان یک فرد مجزا صرف کنند. به‌این‌ترتیب مثلاً باید از یک بچهٔ ۱۰ ساله بپرسید ازدواج کرده است یا نه، یا بررسی کنید که کارمند کتابخانه که پشت پیشخوان می‌ایستد سواد دارد یا نه. گاهی اوقات ساختن پیش‌فرض مفید است و کارها را آسان می‌کند. کلیشه‌ها هم همین کارکرد را دارند.

همان‌طورکه فستینگر گفته است، «مردم به چیزهایی که مجبورند تحمل کنند باور پیدا می‌کنند و عشق می‌ورزند». شاید این جمله برای نوشتن روی یک کارت عاشقانه زیاد جالب نباشد، اما علم کاملاً آن را تأیید می‌کند.

خیلی‌ها معتقدند میان مغز زن و مرد تفاوت‌های فیزیکی و عینی وجود دارد که تفاوت میان مشاغل و مسئولیت‌های مورد علاقه‌شان را توجیه می‌کند. برای این حرف هیچ دلیل و مدرک مطمئنی وجود ندارد، اما پژوهشگران همچنان به دنبال چیزی هستند که دلشان می‌خواهد ببینند.

تنها حدود ۱ درصد کل مرگ‌ومیرها به دست شخص دیگری اتفاق افتاده است، حتی اگر همهٔ جنگ‌ها را هم در این محاسبه در نظر بگیریم. تعداد مرگ‌های ناشی از تصادف با ماشین دو برابر مرگ‌هایی است که از سوی افراد اتفاق می‌افتد. درواقع اگر قرار باشد شخصی شما را از بین ببرد، احتمال این‌که این فرد خودتان باشید ۵۰ درصد بیشتر است تا کسی دیگر. خطرناک‌ترین فردی که ممکن است شما با او روبه‌رو شوید، همان کسی است که از توی آینه به شما نگاه می‌کند.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نمرات آزمون نگرش‌های پنهان (IAT) بهتر از مقیاس‌های آشکار می‌تواند رفتار را پیش‌بینی کند. در ایالات‌متحده مطالعه‌ای روی پرستاران شاغل در یک مرکز اورژانس انجام شد. این افراد به‌شدت درگیر این انتخاب دشوار بودند که وضعیت کدام بیماران اورژانسی‌تر است؛ مثلاً بیمارانی که خونریزی شدید داشتند یا نمی‌توانستند نفس بکشند از اولویت بالاتری برخوردار بودند یا بیمارانی که «فقط» پایشان شکسته بود یا گرفتار ویروسی شده بودند. هیچ‌کدام از این پرستارها نگرش نژادپرستانهٔ آشکاری نداشتند. بااین‌حال، پژوهشگران دریافتند که تفاوت در زمان واکنش آن‌ها در آزمون نگرش‌های پنهان، پیش‌بینی می‌کند که آن‌ها در اولویت دادن به سفیدپوستان تمایل بیشتری دارند.

وقتی مردم با دیگران حرف می‌زنند ـ حتی با پژوهشگران‌ـ می‌خواهند تصویر خوبی از خودشان نشان دهند. ما به این پدیده، سوگیری عرضهٔ خود می‌گوییم. گاهی اوقات، برای مردم خوب عرضه کردن خودشان مهم‌تر از این است که پاسخ‌های دقیق و درست بدهند.