بریده‌هایی از کتاب آینده‌ی ذهن: کندو کاوی علمی برای فهمیدن، بهسازی و توانمندسازی ذهن

تکیه‌کردن بر دولت برای حفاظت از حریم خصوصی شما مانند آن است که از یک آدم هیز بخواهید برایتان پرده‌کرکره نصب کند.

برای پی‌بردن به بزرگ‌ترین رازهای گیتی، نیازی به داشتن توانایی‌های تله‌پاتیک یا ابرانسانی نیست. کافی بود که آدم از ذهنی باز، مصمم، و کنجکاو برخوردار باشد.

تله‌پاتی موضوع داغ پژوهشی در دانشگاه‌های سرتاسر جهان است، که در آن دانشمندان با استفاده از حسگرهای پیشرفته توانسته‌اند واژه‌ها، تصاویر، و اندیشه‌های درون مغز افراد را بخوانند.

حتا شاید بتوانیم این حافظه‌ها را به اشتراک بگذاریم. روزی دانشمندان شاید " اینترنت ذهن"، یا برین‌نت، را بسازند که در آن اندیشه‌ها و عواطف الکترونیکی به گوشه و کنار جهان فرستاده می‌شوند. حتا از رویاها فیلم‌برداری ویدیویی خواهد شد و سپس به سرتاسر جهان " برین‌میل" می‌شود. تکنولوژی می‌تواند قدرت بهسازی هوش را به خودمان نیز بدهد. در فهم توان‌های خارق‌العاده‌ی " دانایان" که توانایی‌های ذهنی، هنری، و مکانیکی آنان به راستی شگفت‌انگیز

شاید رویاها کلید فهم حالت‌های دگرگشته‌ی آگاهی باشند.

چون تنها در ۱.۵ درصد DNA خودمان با شامپانزه تفاوت داریم، معنایش آن است که ما به احتمال در حدود شش میلیون سال پیش از شامپانزه‌ها جدا شده‌ایم.

بزرگ‌ترین دستاورد مغز آدمی عبارت است از توانایی در تصورکردن اشیاء و صحنه‌هایی که در قلمرو واقعیت وجود ندارند، و همین توانایی است که به ما امکان می‌دهد درباره‌ی آینده بیندیشیم. به قول یک فیلسوف، مغز آدمی ”ماشین پیش‌بینی“ است و ”ساختن آینده“ مهم‌ترین کاری است که می‌کند.

هرکسی می‌داند که آگاهی چیست: چیزی است که هر شب وقتی به خوابی بی‌رویا فرو می‌روید ترک‌تان می‌کند و فردا صبح که بیدار شدید بازمی‌گردد

روزی دانشمندان شاید " اینترنت ذهن"، یا برین‌نت، را بسازند که در آن اندیشه‌ها و عواطف الکترونیکی به گوشه و کنار جهان فرستاده می‌شوند.

مدت‌های مدید رویاها با پیشگویی همراه دانسته شده است، ولی در دوران جدید آن‌ها عامل کشف علمی هم قلمداد شدند. این ایده که تراگسیلنده‌های عصبی می‌توانند حرکت اطلاعات گذری از سیناپس را تسهیل کنند، که بنیان عصب‌شناسی را می‌گذارد، در رویا به ذهن اوتو لووی فارماکولوژیست رسید. به همین ترتیب، در ۱۸۶۵، آگوست ککوله خوابی در مورد بنزن دید که در آن پیوندهای اتم‌های کربن زنجیری ساختند که سرانجام دور خودش پیچید و به شکل دایره در آمد، درست مانند ماری که دمش را گاز بگیرد. این رویا پرده از راز ساختار اتمی مولکول بنزن برداشت. وی نتیجه گرفت " بیایید در مورد رویا بیاموزیم!" رویاها به عنوان پنجره‌ای به سوی اندیشه‌ها و نیت‌های ما تفسیر شده‌اند.

دست کم ۱۵% از زنان دارای جهشی ژنتیکی هستند که به آنان نوع (چهارم) اضافه‌ای گیرنده‌ی نوری رنگی می‌بخشد- و همین به آنان امکان می‌دهد تا بین رنگ‌هایی که برای اکثریت ما که تنها سه گیرنده‌ی نوری رنگی داریم یکسان هستند، تمایز بگذارند.

گسستن‌های ما، روابط ما، هر اندازه که دردناک هم که باشند، ما از این تجربیات ناخوشایند چیزهایی می‌آموزیم. آن‌ها از ما آدم‌هایی بهتر می‌سازند."

دکتر علی رضایی سرپرست گروهی از جراحان بود که دست به این عمل زدند. آنان زوج سیمی را درون مغز بیمار وارد کردند تا این‌که به تالاموس رسیدند. همان‌طور که دیدیم، تالاموس درگاهی است که در آن اطلاعات نخستین بار پردازش می‌شوند. با فرستادن جریانی کم‌ولتاژ به درون این سیم‌ها، پزشکان مذکور توانستند تالاموس را تحریک کنند، که به نوبه‌ی خود مرد را از کمای ژرف بیدار کرد. (معمولا فرستادن الکتریسیته به درون مغز باعث می‌شود که بخشی از مغز خاموش شود، ولی در شرایط معین می‌تواند نورون‌ها را به کارکرد وادارد.)

در واقع کودکان اغلب هنگام بازی می‌کوشند تا برهم‌کنش‌های پیچیده‌ی انسانی را به شکلی ساده‌شده پیاده کنند. جامعه‌ی انسان به شدت تودرتو است، بسیار پیچیده‌تر از توان مغزهای در حال توسعه‌ی کودکان، پس بچه‌ها شبیه‌سازی‌هایی ساده‌شده از جامعه بزرگسالان را پیاده می‌کنند، و در نقش‌هایی مانند پزشک، پلیس، دزد، و آموزگار فرو می‌روند. هر بازی مدلی است که به کودکان امکان می‌دهد تا با بخشی کوچک از رفتار بزرگسالان دست به آزمایش بزنند و سپس شبیه‌سازی‌هایی در آینده را اجرا کنند.

وراجی‌کردن برای بقا الزامی است چون سازوکار پیچیده‌ی برهم‌کنش‌های اجتماعی پیوسته در حال تغییر است، پس مجبوریم که از این قلمروی اجتماعی همواره متغیر سر در بیاوریم.

شوخی هنگامی است که شبیه‌سازی ما از آینده به شیوه‌ای نامنتظره به ناگاه از بین می‌رود. (از نظر تاریخی این برای فرگشت ما مهم بود چون موفقیت، تا حدی، بستگی به توانایی ما در شبیه‌سازی رویدادهای آینده داشت

رمزگشایی از مداربندی عصبی ظریف مغز، که زمانی نومیدانه فراسوی توانایی علم مدرن تصور می‌شد _ مانند پروژه‌ی ژنوم آدم _ چشم‌اندازهای علمی و پزشکی را زیر و رو خواهد کرد. نه تنها دیدگاهی بی‌سابقه به درون ذهن نصیبمان خواهد شد، که همچنین به صنایعی تازه، افزایش فعالیت اقتصادی، و گشودن قلمروهای نو پیش روی عصب‌شناسی نیز می‌انجامد. پس از رمزگشایی پایانی از مسیرهای عصبی مغز، می‌توان به درک خاستگاه‌های دقیق بیماری‌های روانی پرداخت، که شاید درمانی برای این درد باستانی به شمار رود. این رمزگشایی، ساختن رونوشتی از مغز را نیز امکان‌پذیر می‌سازد، که به پرسش‌هایی فلسفی و اخلاقی می‌انجامد. اگر بتوان آگاهی ما را درون کامپیوتری آپلود کرد، دیگر ما که هستیم؟

در حقیقت طی بیش‌تر دوره‌های تاریخی نتوانستیم بفهمیم که ذهن چه هست و چگونه کار می‌کند. مصریان باستان، با همه‌ی دستاوردهای درخشان‌شان در هنر و علوم، باور داشتند که مغز اندامی است به‌دردنخور و هنگام مومیایی‌کردن فراعنه آن را دور می‌انداختند. ارسطو اعتقاد داشت که روح در قلب جا دارد، و نه در مغز، که تنها کارش عبارت بود از خنک‌کردن سازگان گردش خون. بقیه، مانند دکارت، فکر می‌کردند که روح از راه غده‌ی کوچک صنوبری مغز وارد بدن می‌شود. ولی در نبود مدرکی محکم، هیچ‌کدام از از این نظریه‌ها نتوانست راه به جایی ببرد. به یک دلیل خوب این " دوران تاریک" برای هزاران سال پابرجا ماند. مغز تنها حدود یک و نیم کیلو وزن دارد، ولی پیچیده‌ترین جسم در منظومه‌ی خورشیدی است.

در کهکشان راه شیری ۱۰۰ میلیارد ستاره هست و نزدیک به همین تعداد نورون در مغز ما. برای رسیدن به نخستین ستاره در بیرون از منظومه‌ی خورشیدی خودمان، باید کمابیش ۴۰ تریلیون کیلومتر بپیمایید تا به جسمی برسید که پیچیدگی‌اش شبیه همان چیزی باشد که روی شانه‌هایتان جا خوش کرده (۱). ذهن و گیتی با این‌که بزرگ‌ترین چالش علمی همه‌ی دوران را پیش رویمان گذاشته‌اند، ولی رابطه‌ای عجیب در بطن خود دارند.

آیا آگاهی ما می‌تواند تا ابد زنده بماند؟ و در ورای آن، به گمان چندین دانشمند، شاید روزی در آینده‌ی دور، ذهن از قید جسمانی خودش رها شود و به میان ستارگان پر بکشد.