بریده‌هایی از کتاب اریش فروم

هدف از رشد انسان، سازگارکردن فرد با نیازهای اقتصادی و اجتماعی عصر نیست، بلکه رشد هر فرد براساس نیازهایی است که سبب شکوفاشدن بهینهٔ توانایی‌ها و تکامل او می‌شود.

جامعهٔ آرمانی جامعه‌ای است که در آن هیچ فردی وسیلهٔ به هدف رسیدن دیگری نباشد؛ در آن، هر فرد بدون استثنا، خود وسیله و هدف باشد. ازاین‌رو هیچ‌کس نباید برای هدف‌هایی به‌کار گرفته شود، یا خود را در مسیری قرار دهد که مانع شکوفایی نیروهای انسانی‌اش شود. در این جامعه، انسان در کانون آن قرار دارد و همهٔ فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی در خدمت پیشرفت او است.

انسان دارای موجودیتی واحد است. اندیشه‌ها، احساسات و روش زندگی او با یکدیگر پیوند دارند. وقتی او از نظر احساسی آزاد نباشد، نمی‌تواند در اندیشیدن نیز آزاد باشد، و اگر در مناسبات اقتصادی و اجتماعی و شیوهٔ زندگی‌اش آزاد نباشد، نمی‌تواند از نظر احساسی و عاطفی آزاد باشد.

زندگی، زیستن در اکنون است با جهت‌گیری برای آینده و بی‌درنگی.

دستیابی به عشق واقعی، زمانی امکان‌پذیر است که دو نفر از کانون هستی خود به یکدیگر بپیوندند، یعنی هریک بتواند کانون هستی خود را در کانون هستی دیگری درک و تجربه کند. واقعیت انسان تنها در کانون هستی است، زندگی تنها در این‌جا جریان دارد، بنیان عشق در این‌جا است، عشقی که این‌گونه درک شود، در پویایی همیشگی است؛ سکون نیست، حرکت است، رشد است و همکاری است، حتی اگر بین دو طرف کشمکش یا هماهنگی وجود داشته باشد؛ غم یا شادی حکمفرما باشد، در برابر این واقعیت بنیانی که هریک خود را در کانون هستی دیگری درک می‌کند، اهمیت کمتری دارد و به‌جای گریختن از خویش، با یکدیگر به وحدت می‌رسند.

زندگی زمانی ثمربخش به‌شمار می‌آید که انسان آن را با تکیه بر نیروهای انسانی، همچون خرد، عشق و کار مولد در جهت همبستگی انسانی استوار کند. درحقیقت، اگر انسان بکوشد زندگی را به‌جای تکیه بر نیروی درونی، با تکیه بر تکیه‌گاه‌ها و جایگزین‌های نامناسب استوار کند، زندگی اش توخالی، یکنواخت و بی‌انگیزه خواهد بود.

امنیت ما در شیوهٔ تفکر سالم و خردورزانهٔ ما نهفته است. یعنی حقیقت‌گرایی خردمندانه و بخشنده‌ای که واقعیت‌ها را درمورد دشمن و خود می‌داند و رویدادها را تنها بر پایهٔ حدس و گمان ارزیابی نمی‌کند، بلکه داوری دربارهٔ آن‌ها را براساس ارزیابی‌های مستدل انجام می‌دهد و خود را تسلیم تمایلات خودخواهانه و جانبدارانه نمی‌کند.

من همچنان در این دنیا بیگانه‌ام، دنیایی که در آن، هدف تنها کسب درآمد بیش‌تر است؛ و درست به همین دلیل، احساس من، آن را بیش‌تر نابهنجاری می‌داند.

از نگاه فروم، اگر شخص نیرویش را تنها صرف کسب درآمد کند، هم زندگی و هم روحش را تباه کرده است. فروم به‌یاد می‌آورد که حتی در دوران کودکی نیز زندگی‌کردن را با هدف کسب پول، عجیب می‌دانست: برایم عجبیب بود که اشخاص، زندگی خود را صرف پول‌درآوردن می‌کردند و هنگامی که کسی از بستگان می‌گفت که فروشنده است، برایم به این معنا بود که او همهٔ وقتش را صرف پول‌درآوردن می‌کند و از همین رو من احساس شرمندگی می‌کردم.