کتاب متن، ترجمه، و شرح اصول کافی کتاب اول (العقل‌ و الجهل)

امام صادق علیه‌السّلام فرمودند: «لَیسَ العِلم بِکثرَةِ التَّعَلُّم، بَل هُوَ نورٌ یقذِفُهُ الله تعالیٰ فی قَلبِ مَن یریدُ الله أن یهدِیه...» «علم به زیادی یادگیری نیست، بلکه علم نوری است که خدای متعال در قلب آن کس که بخواهد هدایتش کند، می‌اندازد.»

شدیدترین عذاب برای عالمی است که به علمش عمل نکند.

ای هشام، کسی که بخواهد بدون مال بی‌نیاز باشد، و بخواهد قلبش از حسادت آزاد شود، و بخواهد در دینش سالم بماند، باید در راز و نیازش با خدا زاری کرده از خدا بخواهد که عقلش را کامل گرداند. زیرا کسی که عاقل شود، به آن چه برایش کافی است قانع خواهد بود، و کسی که به آن چه برایش کافی است قانع شود، بی‌نیاز خواهد بود. و کسی که به آن چه برایش کافی است قناعت نکند، هرگز بی‌نیازی را نخواهد چشید.

امامت را بشناس؛ پس هنگامی که او را شناختی، تقدّم و تاخّر در ظهور به تو زیان نخواهد رسانید.

امیرالمؤمنین علیه‌السَّلام فرمودند: کسی که برایم ثابت شود، در او یک ویژگی مثبتی هست، او را به خاطر آن یک ویژگی تحمّل می‌کنم، و نداشتن دیگر ویژگی‌ها را نادیده می‌گیرم. ولی بی‌عقلی و بی‌دینی را نادیده نمی‌گیرم، زیرا جدایی از دین، جدایی از آسایش است، و زندگی با اضطراب شیرین نیست. و هم‌چنین کسی که عقل ندارد، زندگی ندارد و جز با اموات قابل مقایسه نیست.

دوای تو در توست ولی تو آن را درنمی‌یابی و درد تو از توست ولی تو آن را نمی‌نگری.

اوّلین و بزرگ‌ترین و برترین آفریدهٔ خدای متعال، حقیقت عقل است.

ابتدای علم و معرفت‌آموزی در مکتبِ الهی ـ اجمالاًـ تذکریافتنِ انسان در پرتو عقل، به خالقیتِ حق تعالی و حضورِ اوست؛ که او هست، اگر چه، نتوان گفت که او چیست!

امام صادق علیه‌السَّلام از امیرالمؤمنین علیه‌السَّلام نقل کردند که ایشان فرمودند: خودشیفتگی فرد، نشانهٔ کم عقلی اوست.

ای‌هشام، هرچیزی راهنما و نشانه‌ای دارد، و راهنمای عقل تفکّر و راهنمای تفکّر سکوت است. و هر چیزی مرکبی دارد و مرکب عقل فروتنی است.