بریده‌هایی از کتاب افسانه های بیشتر!

اگرچه انسان‌ها همگی کم یا زیاد ’تعقّل‘ می‌کنند لیکن ’تعقّل‘ آن‌ها نه الزاماً روشمند و ضابطه‌مند و جهان‌شمول است و نه فرافرهنگی و فراتاریخی.

‫_ این عقل نیست که به ما می‌گوید چگونه تعقّل کنیم، مبدأ تعقّل ما کجا باشد، و مقصدش چگونه و کجا باشد! ما به معنای وسیعی به گونه‌ای یا گونه‌هایی هستیم و پس از ’تعقّل‘ __ هرچه هست و یا به هرگونه‌ای که هریک از ما آن را تخیل و تقویم می‌کنیم __ دربارهٔ موضوعات مورد تعلّقمان، و در مواردی ازجمله دربارهٔ عقل و انواع آن، و حدود و ثغور آن، و توش‌وتوان آن، اخذ موضع می‌کنیم!

به نظر می‌رسد در جهان مدرن ما، جهان پسا_ویتگنشتاینی، این درس به‌قوت گرفته شده است که معرفت بشری تنها در چهارچوب شیوه‌های زندگیِ به لحاظ اجتماعی و زبانی تعین‌یافته‌ای که ما خود را ساکن آن‌ها می‌یابیم، می‌تواند کار کند. فیلسوفانْ دیگر نمی‌توانند امیدوار باشند که از مرزهای تاریخ و فرهنگ فراتر رفته، یک فرازبان جهان‌شمولی بسازند که ”ساختار نهایی واقعیت را ترسیم کند“

امیدوارم روشن باشد که درنهایت ایشان ناگزیرند عمارتِ ’معرفتِ استدلالی‘ خود را یا بر مبنایی که برای ایشان معلوم و مسلم و مقبول است بنا کنند و یا بر دوری که دست‌کم برای ایشان مقبول و مطلوب است.