بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

رجب «ماه امیرالمؤمنین (ع)» است، همچنین شعبان ماه رسول اکرم (ص) ذکر شده، لذا گویی رجب باب ورود به ماه شعبان، یعنی ماه ولایت است. از همین روست که اغلب اذکار ماه رجب یا اذکار استغفاری است که بنده را آمادهٔ دریافت حکمت می‌نماید و یا اذکار توحیدی است. زیرا هر کس از در ولایت وارد شود، می‌تواند به شهر حکمت وارد شود. و حکمت، چنان‌که اشاره شد، علوم ناب توحیدی است. بدین ترتیب، انس دائمی با اهل بیت (ع) و مقام ولایت، انسان را به ولایت الهی -یعنی ماه رمضان- می‌رساند. بنابراین، اگر کسی می‌خواهد تحت ولایت الله واقع شود، باید تحت ولایت اهل‌بیت (ع) واقع شود و باید از ولایت امیرالمؤمنین (ع) آغاز کند.

حضوری گر همی خواهی، از او غایب مشو حافظ مَتی ما تَلقَ مَن تَهوَی، دَع الدنیا و اَهمِلها

توجه به نمازهای یومیه و اهتمام به حال و حضور قلب در آن، مهم‌تر از هر عمل عبادی دیگر است. به تعبیر مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی، اگر ابتدا نماز یومیه‌مان را درست کنیم، آن چنان تلألؤ و نورانیتی در زندگی انسان ایجاد می‌شود که انسان را برای نماز شب بیدار می‌کنند و خداوند باب توفیقات دیگر را برای او باز می‌نماید!

همان طور که پیرامون مراقبه و کنترل جوارح ذکر شد، کار را از ساده شروع کنیم؛ ببینیم مشکل کجا است؛ یک عمل مشخّص را پیدا کنیم و بر سر آن با امیرالمؤمنین (ع) تعهّد نماییم؛ بگوییم یا علی! ماه رجب ماه تو است، من می‌خواهم بیایم پای معامله! من با عزم راسخ پای کار می‌آیم، تو هم با کرمت با من معامله کن. پس به محض این‌که در معرض گناه قرار گرفتیم، به یاد قول و قرارمان با مولی باشیم و محکم پای حرفمان بایستیم؛ «أَوْفُوا بِعَهْدی أُوفِ بِعَهْدِکمْ». این خانواده اهل کرم‌اند و قطعاً پاسخ افرادی را که خالصانه در را بکوبند می‌دهند.

در ماه رجب که تعلّق به وجود مبارک امیرالمؤمنین علی (ع) دارد، بهتر است به ساحت مقدّس ایشان متوسّل شویم و بخواهیم که مانع اصلی در سیر اخلاقی را به ما بفهمانند. در این میان اگر با زیارت امین الله توسّل پیدا کنیم خیلی خوب است؛ آن را به روح مقدّس امیرالمؤمنین (ع) و یا صدّیقهٔ طاهره (س) هدیه کنیم؛ که وجود آن بانو فانی در علی (ع) بود و حضرت زهرا (س) به هدایای امیرالمؤمنین (ع) توجه ویژه دارند. به محضر مبارکش عرضه بداریم که ای ولی اولیاء، با تعهد بر این عمل از شما تقاضا می‌کنیم عنایتی بفرمایید و ما را در مسیر قرب الهی امداد خاص بنمایید.

به همین قرینه، هیچ کس نمی‌تواند از دههٔ آخر ماه رمضان بهره‌مند شود، مگر آنکه دو اربعین قبل از آن را به خوبی طی کند؛ اربعین اوّل ماه رجب و دههٔ اول ماه شعبان است و اربعین دوم، بیست روز از ماه شعبان و بیست روز از ماه رمضان است. به این ترتیب، انسان برای درک شب قدر و ده روز آخر ماه رمضان لیاقت پیدا می‌کند.

در حدیث قدسی است که خداوند خطاب به حضرت موسی (ع) دربارهٔ نماز شب می‌فرماید: «ای فرزند عمران، از چشمانت اشک‌هایت را و از قلبت خشوع و از بدنت خضوع را بر من هدیه کن و سپس مرا در تاریکی شب بخوان و قطعاً مرا نزدیک و اجابت‌کننده می‌یابی. ای فرزند عمران، دروغ می‌گوید آنکه می‌پندارد که مرا دوست می‌دارد، اما وقتی تاریکی شب او را فرا می‌گیرد، در خواب فرو می‌رود.»

اوّلین و مهم‌ترین دستور در این ماه، «مراقبه» بر گناهان است؛ که در چنین فرهنگی، حفظ حرمت این ماه به معنای اعلام صلح با پروردگار است.

تلطیف عمل مهم‌تر از تکثیر در عمل است؛

آب کم جو تشنگی آور به دست تا بجوشد آبت از بالا و پست

پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.

نعیم هر دو جهان پیش عاشقان بجوی که این متاع قلیل است و آن بهای حقیر بنوش باده و عزم وصال جانان کن سخن شنو که زنندت ز بام عرش صفیر

مرحوم علّامهٔ طباطبایی از ایشان نقل می‌فرمود: «چون در نجف اشرف برای تحصیل مشرف شدم، از نقطه‌نظر قرابت و خویشاوندی، گاه‌گاهی به محضر مرحوم قاضی شرفیاب می‌شدم؛ تا یک روز درِ مدرسه‌ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آنجا عبور می‌کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانهٔ من گذاردند و گفتند: ای فرزند! دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، آخرت می‌خواهی نماز شب بخوان!»

انسان باید اوّل «گناه‌شناس» شود، سپس به پرهیز از گناه اقدام نماید. گناه‌شناسی یعنی آشنایی با احکام دین و شناخت دقیق مرز میان حلال و حرام الهی.

خداوند تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که هم‌نشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشندهٔ کسی هستم که تقاضای بخشش کند.

ای بی‌خبر! بکوش که صاحب خبر شوی تا راهْ‌بین نباشی، کی راهبر شوی؟ دست از مِسِ وجود، چو مردانِ رَهْ بشوی تا کیمیای عشق بیابی و زَرْ شوی خواب وخورت ز مرتبهٔ عشق دور کرد آن‌دم رسی به‌دوست که بی‌خواب و خور شوی گر نورِ عشقِ حق به دل وجانت اوفتد باللَّه کز آفتابِ فَلَک خوب‌تر شوی از پای تا سرت، همه نورِ خدا شود در راه ذوالجلال، چو بی‌پا و سر شوی

ای آدم، به فرزندانت بگو که خود را در رجب حفظ نمایند که خطا در این ماه بزرگ است.» ای بی‌خبر! بکوش که صاحب خبر شوی تا راهْ‌بین نباشی، کی راهبر شوی؟ دست از مِسِ وجود، چو مردانِ رَهْ بشوی تا کیمیای عشق بیابی و زَرْ شوی

اصل در این سه روز «ایام البیض»، روزه‌داری و عزلت است و معتکف شدن در مسجد در درجهٔ دوم قرار دارد. و لذا اگر کسی موفق به اعتکاف نشد بهتر است مانند ایام ماه مبارک رمضان حجم کار متعارف را کمتر کند و بیشتر به خود و امور عبادی بپردازد، تا روز نیمهٔ ماه رجب که شب آن از جمله افضل شب‌های سال است و روز نیمهٔ رجب نیز مانند روز عرفه اختصاص به دعا و استغفار و تلاوت آیات الهی دارد و یکی از چهار روز سال است که به شرف روزه ممتاز است.

فرمود: چرا دعای استفتاح را نمی‌خوانی، همان دعایی که درهای آسمان برای اجابت آن گشوده می‌گردد و دعاکننده بی‌درنگ اثر اجابت را می‌بیند و در برابر آن، در نزد خداوند متعال پاداشی به جز بهشت ندارد؟ عرض کردم: این دعا چگونه است ای پسر راستگویان؟! فرمود: ای امّ داوود، ماه حرام بزرگ، ماه رجب، نزدیک شده است و این ماه، ماهی است که دعا در آن به اجابت می‌رسد و این ماه، ماه اصمّ خدا است.» سپس حضرت دستور اعمال معروف به ام داوود را به او یاد داد. سپس فرمود: «آنچه را که به تو آموختم حفظ کن و مبادا آن را به کسی بیاموزی تا برای هدف نادرست و باطلی دعا کند؛ زیرا اسم اعظم خداوند در آن نهفته است، همان اسمی که هرگاه بدان دعا شود، خداوند اجابت می‌کند و هرگاه با توسل به آن از خدا درخواست شود، عطا می‌کند. اگر آسمان‌ها و زمین و دریاها به روی انسان بسته باشند و حاجت تو از گشوده شدن آن‌ها بزرگ‌تر باشد، خداوند راه رسیدن به آن را برای تو آسان خواهد نمود و اگر همهٔ جنّیان و انسان‌ها دشمن تو باشند، خداوند تو را از مزاحمت آن‌ها کفایت نموده و آن‌ها را ذلیل و خوار خواهد نمود.»

صَمت و جوع و سَهَر و عزلت و ذکری به دوام ناتمامان جهان را کند این پنج تمام