بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی»، خداوند در این تعبیر چنان خود را تنزّل می‌دهد که انسان شرمنده می‌شود؛ می‌فرماید که من با شما مجالست می‌کنم، نه آنکه شما با من مجالست نمایید! ‫«وَ الْعَبْدُ عَبْدِی»: چنین بنده‌ای (که در این نیمه‌های شب از بستر برمی‌خیزد و با من مناجات می‌کند) بندهٔ حقیقی من و مستحقّ بهشت خواصّ اولیای من است:

‫و پس از توبه، واجب‌ترین چیز بر ما پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است؛ تا جایی که توان و قدرت و استطاعت داریم. ‫پس (ای برادران عزیز)، دستور توبه را در شب جمعهٔ اوّل ماه (رجب) یا روز جمعه و یا روز یکشنبهٔ آن انجام داده، نماز توبه را بخوانید؛ سپس آنها را در روز یکشنبهٔ دوّم همان ماه تکرار و اعاده نمایید.

عرب جاهلی حرمت ماه رجب را حفظ می‌کرد، پس مؤمن نیز باید حرمت این ماه را نگه دارد و در این ماه با پروردگار به مخاصمه برنخیزد!۵

اکنون که ماه رجب فرا رسیده و معشوق خود آمده و ما را فرامی‌خواند، خود را مهیای خلوت با او و رازگویی با آن محبوب اول و آخر نماییم.

کیانند که نیمه‌های شب از بستر برخیزند و با من مناجات کنند، خلوت کنند و من همنشین آنان گردم: «أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی»، خداوند در این تعبیر چنان خود را تنزّل می‌دهد که انسان شرمنده می‌شود؛ می‌فرماید که من با شما مجالست می‌کنم، نه آنکه شما با من مجالست نمایید!

خداوند تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که هم‌نشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشندهٔ کسی هستم که تقاضای بخشش کند. این ماه، ماه من و بنده، بندهٔ من، و رحمت، رحمت من است. پس هر کس مرا در این ماه بخواند اجابتش می‌کنم، و هرکس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم. و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می رسد.»

کار را از ساده شروع کنیم؛ ببینیم مشکل کجا است؛ یک عمل مشخّص را پیدا کنیم و بر سر آن با امیرالمؤمنین (ع) تعهّد نماییم؛ بگوییم یا علی! ماه رجب ماه تو است، من می‌خواهم بیایم پای معامله! من با عزم راسخ پای کار می‌آیم، تو هم با کرمت با من معامله کن. پس به محض این‌که در معرض گناه قرار گرفتیم، به یاد قول و قرارمان با مولی باشیم و محکم پای حرفمان بایستیم

توصیه می‌شود هنگام محاسبة‌النفس، به وجود مبارک یکی از اولیای الهی (ع) توسّل داشته باشیم. در ماه رجب که تعلّق به وجود مبارک امیرالمؤمنین علی (ع) دارد، بهتر است به ساحت مقدّس ایشان متوسّل شویم و بخواهیم که مانع اصلی در سیر اخلاقی را به ما بفهمانند. در این میان اگر با زیارت امین الله توسّل پیدا کنیم خیلی خوب است؛ آن را به روح مقدّس امیرالمؤمنین (ع) و یا صدّیقهٔ طاهره (س) هدیه کنیم؛

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «شما آن مقدار از نماز که دست خودتان است توجّه کنید، بقیهٔ نماز را خدا خودش درست می‌کند.»

در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی محسوب می‌شود چنین است و باید با هشیاری و مواظبت در آن وارد شد، و به همان نحو که در قرقگاه مکانی که حرم است، انسان به کعبه نزدیک می‌شود، در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی است، انسان به مقام قرب خداوند می‌رسد.

«گاهی یک عصبانیت، بیست سال انسان را به عقب می‌اندازد.»

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «شما آن مقدار از نماز که دست خودتان است توجّه کنید، بقیهٔ نماز را خدا خودش درست می‌کند.»

مرحوم سید علی آقای قاضی در توصیهٔ به نماز شب می‌فرمود: «اما نماز شب، پس هیچ چاره و گریزی برای مؤمنین از آن نیست، و تعجب از کسی است که می‌خواهد به کمال دست یابد، در حالی که برای نماز شب قیام نمی‌کند. و ما نشنیدیم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد، مگر به وسیلهٔ نماز شب.»

در میان این اذکار، حضرت استاد بر برخی تأکید بیشتری می‌نمود؛ از جمله دعای ناحیهٔ مقدّسه که از طریق عثمان بن سعید در توقیع شریف صادر شده؛ دیگری دعایی است که در تعقیب نمازها خوانده می‌شود؛ همچنین از جمله اذکار استغفاری و یا توحیدی که در طول روز و یا همهٔ ایام رجب توصیه شده، ده هزار مرتبه سورهٔ توحید در کل ماه است که اگر این عدد را به روزهای ماه تقسیم کنیم، می‌شود روزی ۳۳۳ بار، که اگر این تعداد مقدور نباشد، چه خوب است که با تسبیح تربت و به هر تعداد که برایمان مقدور است این ذکر را بگوییم، اما ترک ننماییم.

«آیا نه این است که هر محبّی خلوت با محبوب خود را دوست می‌دارد؟ هان ای پسر عمران، این منم که بر دوستانم مطلع هستم، چون شب آنان را فراگیرد، چشم دلشان را باز می‌کنم و عذاب خود را در برابرشان مجسّم می‌سازم و ایشان مرا مخاطب خود قرار می‌دهند، چنان‌که مرا در مقام شهود مورد خطاب قرار می‌دهند و در مقام حضور گفتگو می‌نمایند.»

خداوند خطاب به حضرت موسی (ع) دربارهٔ نماز شب می‌فرماید: «ای فرزند عمران، از چشمانت اشک‌هایت را و از قلبت خشوع و از بدنت خضوع را بر من هدیه کن و سپس مرا در تاریکی شب بخوان و قطعاً مرا نزدیک و اجابت‌کننده می‌یابی. ای فرزند عمران، دروغ می‌گوید آنکه می‌پندارد که مرا دوست می‌دارد، اما وقتی تاریکی شب او را فرا می‌گیرد، در خواب فرو می‌رود.»

«فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ»: هر کس در این ماه مرا بخواند، جوابش را می‌دهم. «وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیتُهُ»: هر کس در این ماه از من چیزی بخواهد، به او می‌دهم؛ حتّی اگر خود من را بخواهد به او می‌دهم؛ چراکه در ادامه می‌فرماید: «وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیتُهُ»: هر کس از من هدایت خاصّ را بخواهد هدایتش می‌کنم.

گویی رجب باب ورود به ماه شعبان، یعنی ماه ولایت است. از همین روست که اغلب اذکار ماه رجب یا اذکار استغفاری است که بنده را آمادهٔ دریافت حکمت می‌نماید و یا اذکار توحیدی است. زیرا هر کس از در ولایت وارد شود، می‌تواند به شهر حکمت وارد شود. و حکمت، چنان‌که اشاره شد، علوم ناب توحیدی است. بدین ترتیب، انس دائمی با اهل بیت (ع) و مقام ولایت، انسان را به ولایت الهی -یعنی ماه رمضان- می‌رساند.

چنان‌که خداوند می‌فرماید: «به خانه‌ها از درهای آنها وارد شوید.» این توصیهٔ روشن الهی اشاره به آن است که برای ورود به هر امری، باید از راه درست آن وارد شویم و برای بهره‌مندی از هدایت و علوم بی‌پایان نبوی (ص)، باید از درب ولایت علوی (ع) وارد شد. خصوصا آنکه در این مقام از دیوار وارد شدن اصلاً معنا ندارد؛ چرا که دیواری برای خانهٔ علوم اهل بیت (ع) وجود ندارد. این خانه یک حصار بسته است و به جز از در آن، راهی برای ورود نیست و آن تنها درِ ولایت است.

اگر ماه رجب تعلق به مقام ولایت علوی (ع) دارد و امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) محبوب ماست، چگونه ممکن است ماهی که انتساب به محبوب دارد، بر کسی بگذرد و تغییری در رفتار و اعمال او حاصل نگردد؛ که اگر در محبت صادقیم، در ظرف محبوب باید عاشقانه عمل کنیم.