بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

سه ماه رجب، شعبان و رمضان مجموعاً ۹۰ روز است. اگر از این ایام دههٔ آخر ماه رمضان را کم کنیم، می‌شود ۸۰ روز. گویی انسان باید دو اربعین را طی کند تا به دههٔ آخر ماه رمضان برسد که اوج بهره‌مندی انسان از مقام ولایت خودش و لیالی قدر است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ». این ده روز آخر، دههٔ بهره‌مندی از مقام امام عصر (عج) و حضرت صدّیقهٔ طاهره (س) است. این ده روز، زمان بهره‌مندی است.

پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.»

سه ماه رجب، شعبان و رمضان مجموعاً ۹۰ روز است. اگر از این ایام دههٔ آخر ماه رمضان را کم کنیم، می‌شود ۸۰ روز. گویی انسان باید دو اربعین را طی کند تا به دههٔ آخر ماه رمضان برسد که اوج بهره‌مندی انسان از مقام ولایت خودش و لیالی قدر است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ». این ده روز آخر، دههٔ بهره‌مندی از مقام امام عصر (عج) و حضرت صدّیقهٔ طاهره (س) است. این ده روز، زمان بهره‌مندی است.

اگر ابتدا نماز یومیه‌مان را درست کنیم، آن چنان تلألؤ و نورانیتی در زندگی انسان ایجاد می‌شود که انسان را برای نماز شب بیدار می‌کنند و خداوند باب توفیقات دیگر را برای او باز می‌نماید!

«...فَمَنْ دَعَانِیݡ فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مݡݡَنِ اسْتَهْدَانِیݡ هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی، فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ.» «...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.» (اقبال‌الاعمال، ص ۶۲۸.)

پس از توبه، واجب‌ترین چیز بر ما پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است؛ تا جایی که توان و قدرت و استطاعت داریم.

اولین قدم در صلح با پروردگار، حسابرسی وضعیت خود است. به همین منظور، لازم است که در این ماه بیش از پیش به خود رسیدگی نماییم.

مرحوم سید در اقبال موارد عدیده‌ای از داستان‌های عرب جاهلی و قبل از طلوع اسلام ذکر می‌کند که آن‌ها برای دعا و نفرین بر دشمنانشان به انتظار فرا رسیدن ماه رجب می‌نشستند و اغلب نتیجه می‌گرفتند. با عنایت به این نکتهٔ لطیف، توصیه می‌شود که در این ماه به اصلی‌ترین دشمن‌مان یعنی شیطان، فراوان لعنت بفرستیم، و در مرحلهٔ بعد، برای نابودی دشمنان داخلی و خارجی اسلام و انقلابمان و برای نابودی کفر و نفاق داخلی و خارجی بسیار دعا کنیم.

امام علی (ع) می‌فرمایند: «فساد اخلاق به واسطهٔ معاشرت با آدم‌های نادان رخ می‌دهد و اصلاح اخلاق به‌واسطهٔ هم‌نشینی با عقلاست.»

رسول خدا (ص) فرمود: «انسان بر دین دوست و هم‌نشینش است؛ پس مراقب باشید با که رفت و آمد و معاشرت می‌کنید.»

«...فَمَنْ دَعَانِیݡ فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مݡݡَنِ اسْتَهْدَانِیݡ هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی، فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ.» «...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.» (اقبال‌الاعمال، ص ۶۲۸.)

یکی دیگر از اسامی ماه رجب «اصبّ» است. «صبّ الماء» یعنی آب با شدّت از بلندی بر چیزی فرود آید. از آن‌جا که در ماه رجب رحمت الهی با شدّت و وسعت بر امّت اسلام نازل می‌شود، این ماه را بدین اسم نامیدند؛

اما بعضی از علوم، مقام هستند، آن هم در لایهٔ اول؛ یعنی در اثر تکرار ملکه شده‌اند. اما بعضی علوم از ملکه شدن گذشته و جِبِلّی انسان شده‌اند. به این علوم جبلّی که ذاتی انسان شده‌اند، حکمت می‌گویند. لذا حکیم به ریشه‌دارترین علوم مزین شده است، و این چیزی نیست جز فطرت توحیدی انسان که جوهرهٔ وجودی اوست. پس به هر علمی حکمت نمی‌گویند.

امام عسکری (ع) دربارهٔ سلوک الی الله می فرمایند: «به راستی که وصول و بار یافتن به محضر خداوند- عزّ و جلّ- سفری است که جز با سوار شدن بر مرکب شب (و بیداری و انجام عبادات در آن) نمی‌توان بدان رسید.»

«اما وصیـت‌های دیگـر، عمـدهٔ آن‌ها نمـاز است. نمـاز را بازاری نکـنیـد، اول وقت به جا بیـاورید، با خضوع و خشوع! اگر نماز را تحفظ کردید، همه چیزتان محـفوظ می‌ماند، و تسبیح صدّیقهٔ کبری سلام الله علیها و آیت‌الکرسی در تعقیب نماز ترک نشـود...»

توجه به نمازهای یومیه و اهتمام به حال و حضور قلب در آن، مهم‌تر از هر عمل عبادی دیگر است.

کسی که درد ندارد، اگر بخواهد گریه کند، می‌ماند که چگونه گریه کند؛ چون درد نکشیده؛ بچهٔ او نمرده است. ما باید دردمند شویم تا ندای «أَینَ الرَّجَبِیون» و «أَنَا جَلیسُ مَنْ جالَسَنی» را درک کنیم

مجاهدهٔ صادقه، علم وجدانی به قبائح اعمال و افعال و سَکَنات و اخلاق و مَلَکات می آورد، و این ها از دنائت مرتبهٔ ذات نفس است که حقیقتا جهنّمِ روحانی است. اگر کسی خود را فعلاً و حقیقتاً در جهنم دید، محتاج به آموختنِ تضرع و ابتهال نخواهد بود؛

ماه شعبان حرم پیغمبر (ص) است و ماه رجب حرم امیرالمؤمنین (ع) است، ماه رمضان نیز حرم پروردگار است. لذا هر کس در این حرم بی‌ادبی کند، جرمش دوچندان و عقابش بیشتر است. چنان‌که اگر کسی در این حرم ادب به خرج دهد، مدارج تعالی را سریع‌تر طی می‌کند. بنابراین، اصل اولی در ماه رجب که اول ماه‌های حرام در سال قمری است، حفظ حرمت حریم این ماه می‌باشد و چنان‌که جنگ با دیگران در این ماه حرام است، جنگ با خداوند و ارتکاب گناه حرمت بیشتری دارد.

در فرهنگ دین، محبّت دنیا ریشهٔ همهٔ مفاسد و گناهان است؛ تا به آنجا که رسول خدا (ص) فرمود: «دنیادوستی، ریشهٔ هر خطا، کلید هر گناه و سبب بی‌حاصل شدن هر کار نیکی است.»