بریده‌هایی از کتاب سیف فَرغانی

آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست گرد سم خران شما نیز بگذرد

آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام بر حلق و بر دهان شما نیز بگذرد ای تیغتان چو نیزه برای ستم دراز این تیزی سنان شما نیز بگذرد

ای تیغتان چو نیزه برای ستم دراز این تیزی سنان شما نیز بگذرد چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد بیداد ظالمان شما نیز بگذرد در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعو سگان شما نیز بگذرد آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست گرد سم خران شما نیز بگذرد

این نوبت از کسان به شما ناکسان رسید نوبت ز ناکسان شما نیز بگذرد بیش از دو روز بود از آن دگر کسان بعد از دو روز از آن شما نیز بگذرد بر تیر جورتان ز تحمل سپر کنیم تا سختی کمان شما نیز بگذرد

هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد هم رونق زمان شما نیز بگذرد وین بوم محنت از پی آن تا کند خراب بر دولت آشیان شما نیز بگذرد باد خزان نکبت ایام ناگهان بر باغ و بوستان شما نیز بگذرد آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام بر حلق و بر دهان شما نیز بگذرد

ای تیغتان چو نیزه برای ستم دراز این تیزی سنان شما نیز بگذرد چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد بیداد ظالمان شما نیز بگذرد در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعو سگان شما نیز بگذرد آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست گرد سم خران شما نیز بگذرد بادی که در زمانه بسی شمعها بکشت هم بر چراغدان شما نیز بگذرد زین کاروانسرای بسی کاروان گذشت ناچار کاروان شما نیز بگذرد ای مفتخر به طالع مسعود خویشتن تأثیر اختران شما نیز بگذرد

ای تیغتان چو نیزه برای ستم دراز این تیزی سنان شما نیز بگذرد چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد بیداد ظالمان شما نیز بگذرد در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعو سگان شما نیز بگذرد آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست گرد سم خران شما نیز بگذرد

کم خور غم تنی که حیاتش به جان بود چیزی طلب که زندگی جان به آن بود هیچش ز تخم عشق معطل روا مدار تا در زمین جسم تو آب روان بود

بوده جهان همچو باغ وقت بهاران ما چو به باغ آمدیم فصل خزان بود از پی آیندگان ز ماضی و حالی گفتم و تاریخ آن فساد زمان بود

پیل فنا که شاه بقا مات حکم اوست هم بر پیادگان شما نیز بگذرد

چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد بیداد ظالمان شما نیز بگذرد در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعو سگان شما نیز بگذرد

این نوبت از کسان به شما ناکسان رسید نوبت ز ناکسان شما نیز بگذرد

نفس نکو ناتوان و در حق مردم نیک نمی‌کرد هر کرا که توان بود هر که صدیقی گزید دوستی او سود نمی‌کرد و دشمنیش زیان بود تجربه کردیم تا بدیش یقین شد هر که کسی را به نیکوییش گمان بود سر که کند مردمی فتاده ز گردن نان که خورد آدمی به دست سگان بود دل ز جهان سیر گشته چون وزغ از آب خون جگر خورده هر که را غم نان بود

چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد بیداد ظالمان شما نیز بگذرد در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعو سگان شما نیز بگذرد آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست گرد سم خران شما نیز بگذرد

خود را مکن میان دل و خلق ترجمان تا سر میان عشق و دلت ترجمان بود

نیک نظر کردم و بهر که ز مردم چشم وفا داشتم به وعده زبان بود

عقل را با عشق تو در سر جنون صبر را از دست تو پا در رکاب

مستی و دیوانگی از چون منی نبود عجب کز شراب عشق تو در من رگی هشیار نیست گر همه جان است اندر وی نباشد زندگی چون کسی را دل ز درد عشق تو بیمار نیست در سخن هر لفظ کاندر وی نباشد نام تو صورتش گر جان بود آن لفظ معنی‌دار نیست هر که عاشق نیست از وصلت نیابد بهره‌ای هر که او نبود بهشتی لایق دیدار نیست سیف فرغانی چو روی دوست دیدی ناله کن عندلیبی و تو را جز روی او گلزار نیست چون مدد از غیر نبود صبر کن تا حل شود «ای که گفتی هیچ مشکل چون فراق یار نیست»

مرا بلای تو از محنت جهان برهاند چگونه شکر کنم نعمت بلای تو را

آنچه ز تست حال من گفت نمی‌توانمش چون تو بمن نمی‌رسی من به تو چون رسانمش هر نفسم فراق تو وعده به محنتی کند هر چه به من رسد ز تو دولت خویشن دانمش زهرم اگر دهی خورم چون شکر و ز غیر تو گر شکری رسد به من همچو مگس برانمش زخم گر از تو آیدم مرهم روح سازمش رنج چو از تو باشدم راحت خویش خوانمش ملکم اگر جهان بود ترک کنم برای تو اسبم اگر فلک بود در پی تو دوانمش تیر که از کمان تو در طرفی روان شود برکنم از نشانه و در دل خود نشانمش مرد طبیب را خبر از تپش جگر دهد خون دلی که همچو اشک از مژه می‌چکانمش دل به تو داده‌ام ولی باز درین ترددم تا به تو چون گذارمش یا ز تو چون ستانمش سیف اگر ز بهر تو مال فدا کند، مرا «دست به جان نمی‌رسد تا به تو برفشانمش»