بریده‌هایی از کتاب ایران از آغاز تا اسلام

ملتی که توانست تمدن‌های عظیم دشت پهناور دو شط را بپذیرد و از آن خویش سازد، ملتی که پس از فتح مقدونیه تحت نفوذ نیرومند غربی قرار گرفت و تا حد زیاد در تمدن خارجی غوطه‌ور شد و مع‌هذا ایرانی باقی ماند، ملتی که در برابر همه مهاجمات بعدی: حملات عرب، ترک و مغول نه‌تنها توانست نیروی ادامه زندگی خویش را حفظ کند، بلکه همچنین توانست این عناصر خارجی را ایرانی سازد، این ملت در طی تاریخ متمادی خویش، نیروی حیاتی خارق‌العاده‌ای از خود نشان داده است.

یافتن نیکو است، جستن نیکوتر است.

اقوام قدیم که به اوج رسیدند بسیارند، اما از غالب آنان، بجز خاطره‌ای ـ آن هم گاهی مبهم ـ که بیل و کلنگ باستان‌شناسان می‌کوشد آن را احیا کند، چه باقی مانده است؟ تنها ایران، بی‌اعتنا به قرن‌ها و هزاره‌ها، مانند صخره‌ای صما برپاست. امیدوارم که خواندن صفحات تاریخ گذشته این کشور در جوانان حس میهن‌پرستی را برانگیزد، اما نه میهن‌پرستی تعصب‌آمیز، بلکه میهن‌پرستی توأم با سعه صدر، بلندی همت و اغماض، چنان‌که آن را در نوشته‌هایی که از داریوش بزرگ به‌جای مانده، می‌توان دریافت. همچنین آرزومندم آنان آثار و ابنیه تاریخی را ـ که شواهد گذشته هستند ـ دوست بدارند و از این میراث خویش دفاع کنند.

این ملت در طی تاریخ متمادی خویش، نیروی حیاتی خارق‌العاده‌ای از خود نشان داده است. بیداری این ملت در زمان حاضر ـ که تاریخ آن از ربع قرن تجاوز نمی‌کند و به‌صورت تجدد ملی شدیدی جلوه‌گر شده ـ به نظر می‌رسد مقام قدیم وی را در خانواده اقوام آسیای غربی بدو بازگرداند.