بریده‌هایی از کتاب آنتروپولوژی جسم و روح در قرآن مجید

گوهر خود را هویدا کن کمال این است و بس خویش را در خویش پیدا کن کمال اینست و بس (میرزا حبیب خراسانی) روزها فکر من اینست و همه شب سخنم که چرا غافل از احوال دل خویشتنم (مولوی) گر به خودآیی به خدایی رسی (نظامی گنجوی) آدمی آفریننده سرنوشت خویشتن است (زرتشت) خویش را صافی کن و اوصاف خوش تا ببینی ذات پاک صاف خویش (مولوی)

برای شناخت صحیح انسان باید همه نیازها و وی‌ژگی‌های او را بشناسیم و برای یافتن علل رنج‌های او باید از خوراک ونیازها و ویژگی‌های جسمی و روحی و روانی او بدانیم و همه لایه‌های وجودی وی را مورد سنجش و بررسی قرار دهیم تا بتوانیم به فراتر از نیازهایش رفته و او را به‌سوی سلامتی، زندگی بهتر و شناخت‌های برتر سوق دهیم. انسان باید بی‌مهابا دنبال مطالعه و تحقیق و بهره‌گیری از تجربیات دیگران باشد و در این راستا از هیچ کوششی فروگذار نباشد. ولی هر چیزی را باید از خودش بخواهد و هر سؤالی را از خودش بپرسد و هر جوابی را نیز از ندای درونیش بشنود. آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می‌گردیم و بقول اریک فروم: هدف بشر باید باز کردن طومار نیروهای بالقوه خودش باشد نه به دست آوردن و روی هم انباشتن کالا و ثروت. و همچنین اریک فروم می گوید که: انسان اشیاء را بت خود کرده است و بت‌هایی را پرستش می‌کند که توانایی نابود کردن او را دارند. اگر عشق به زندگی در بیشتر انسان‌ها کمرنگ شود، نابودی نسل بشر احتمالی واقعی خواهد بود.

به نظر می‌رسد که شناخت جهان بیرون بدون شناخت دنیای درون خود ممکن نمی‌شود.

پس بیائید انسان و علل و ریشه رنج‌های او را بشناسیم و برای نجاتش چاره‌ای بیاندیشیم. از طرفی دیگر انسان برای شناخت هستی و خداوند نخست باید خودش را بشناسد. و برای اینکار باید انسان را بشناسد. یعنی از نیازهای و ویژگی‌های انسان آگاهی‌های لازم و کافی داشته باشد. در واقع همه شناخت‌های قابل حصول توسط هر شخصی بستگی به این دارد که وی تا چه اندازه خودش و انسان را بشناسد. فهم و شناخت نتیجه شهود و یک احساس درونیست و مقوله‌ای کاملاً متفاوت از دانش اندوزی است. به عنوان مثال آلبرت انیشتن نیز راز کامیانی خود را رسیدن به لذت باطنی اعلام کرده بود. انسان‌شناسی معنی و مفهومی جامع‌تر و فراتر از روانشناسی دارد. در اینجا با اهمیت‌ترین مسائل و موضوعات مربوط به انسان مطرح گردیده‌اند تا این راه برای علاقه‌مندان هموارتر و کوتاه‌تر شود.

از دیدگاه قرآن کریم موانع بسیاری بر سر راه ادراک حقایق و امور وجود دارد که آدمی را از شناخت واقعیات دور می‌سازد. آفاتی که قرآن برای شناخت مطرح می‌سازد بسیار است شامل: ۱- هوا و هوس ۲- تکبر ۳- مجادلهٔ با حق ۴- خیال پردازی ۵- شخصیت زدگی ۶- سهل انگاری ۷- ظن و گمان ۸- گناه ۹- عدم احاطه ۱۰- علم بدون عمل

۱- قرآن مجموعهٔ نیازهای اصیل انسانی را در نظر می‌گیرد نه آنکه برخی از نیازهای انسانی را در نظر آورده و برخی دیگر را به فراموشی سپرد. ۲- از دیدگاه اسلام و قرآن هیچ یک از نیازهای انسانی هدف نیست بلکه اینها وسیله هستند و وسیلهٔ مهمی برای رساندن انسان به قلهٔ کمال و معنویت. ۳- ارضای نیازها باید به روش معقول باشد. انسان نمی‌تواند هر گونه که بخواهد نیازهای خود را ارضاء کند. ۴- انسان نباید نیازهای خود را سرکوب کند.

انسان موجودی است که می‌تواند که اگر تعالی پیدا کند می‌تواند ازملائکه برتر و بالاتر برود و اگر هم سقوط کند آن چنان به پستی می‌رسد که هیچ درنده‌ای را نمی‌توان با او قیاس کرد.

از دیدگاه اسلام و قرآن هیچ یک از نیازهای انسانی هدف نیست بلکه اینها وسیله هستند و وسیلهٔ مهمی برای رساندن انسان به قلهٔ کمال و معنویت.

اگر مردم از قدرت نفوذ و تأثیر کلام بر ضمیر ناخودآگاه و زندگی‌شان آگاهی لازم را داشتند هیچگاه جرات نمی‌کردند از واژه‌ها و کلمات ناگوار، منفی و نا امید کننده استفاده کنند و یا در این باره سخنان منفی بر زبان آورند.

بقول اریک فروم: هدف بشر باید باز کردن طومار نیروهای بالقوه خودش باشد نه به دست آوردن و روی هم انباشتن کالا و ثروت. و همچنین اریک فروم می گوید که: انسان اشیاء را بت خود کرده است و بت‌هایی را پرستش می‌کند که توانایی نابود کردن او را دارند. اگر عشق به زندگی در بیشتر انسان‌ها کمرنگ شود، نابودی نسل بشر احتمالی واقعی خواهد بود.

گم شدن در گم شدن دین من است نیستی در هست آئین من است

هر کسی که از توانایی‌های خدادادی خودش را به درستی استفاده نکند از بین خواهد رفت.

خویش را صافی کن و اوصاف خوش تا ببینی ذات پاک صاف خویش (مولوی)

صداقت و راستی از مهمترین نشانه‌های سلامتی روح و روان است. و در علم روانشناسی دروغگویی را نشانه بیماری روانی دانسته‌اند.

خودت را بشناس، چرا که زندگی ارزشیابی نشده ارزش زیستن ندارد. (سقراط)

آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می‌گردیم

سخن از انسان است. سخن از انسانی که از حیات و زندگی خود دست می‌شوید تا دیگران بمانند و زندگی کنند. انسانی که زیستن خود را بدون شادمان زیستن دیگری ممکن نمی‌داند. انسانی که با مشاهدهٔ کوچک‌ترین رنج همنوع خود طوفانی در درونش ایجاد می‌شود. انسانی که حتی حاضر نیست مورچه‌ای در زیر پای او لگد شود. سخن از انسان است. انسانی که از شکنجه شدن افرادی چون خود لذت می‌برد. انسانی که از رنجاندن دیگران برخورد می‌بالد و با افتخار و سربلندی می‌گوید: این من بودم که چنین کردم. انسانی که حاضر است از؟؟ همنوعان خود تحت ریاست برای خویشتن بسازد. آری سخن از انسان است. انسانی که میان دو بی نهایت قرار دارد.

انسان‌شناسی معنی و مفهومی جامع‌تر و فراتر از روانشناسی دارد. در اینجا با اهمیت‌ترین مسائل و موضوعات مربوط به انسان مطرح گردیده‌اند تا این راه برای علاقه‌مندان هموارتر و کوتاه‌تر شود.

بیائید انسان و علل و ریشه رنج‌های او را بشناسیم و برای نجاتش چاره‌ای بیاندیشیم. از طرفی دیگر انسان برای شناخت هستی و خداوند نخست باید خودش را بشناسد. و برای اینکار باید انسان را بشناسد. یعنی از نیازهای و ویژگی‌های انسان آگاهی‌های لازم و کافی داشته باشد. در واقع همه شناخت‌های قابل حصول توسط هر شخصی بستگی به این دارد که وی تا چه اندازه خودش و انسان را بشناسد. فهم و شناخت نتیجه شهود و یک احساس درونیست و مقوله‌ای کاملاً متفاوت از دانش اندوزی است. به عنوان مثال آلبرت انیشتن نیز راز کامیانی خود را رسیدن به لذت باطنی اعلام کرده بود.

کسی که عشق دریافت کند ترسش زایل می‌شود؛ چون عشق ضد ترس است. باید خودمان را با همه انسانها یکی بپنداریم و درد و رنج و شادی آنها را احساس کنیم. باید کل بشریت را در یک وحدت کامل ببینیم. باید که جمله جان شویم؛ تا لایق جانان شویم.