بریده‌هایی از کتاب اخلاق اسلامی در قرآن و احادیث

امام صادق علیه السلام فرمودند: إنَّ اللّهَ جَعَلَ لِلمَرأةِ أن تَصبِرَ صَبرَ عَشرَةِ رِجالٍ؛ خداوند صبر و تحمّلِ ده مرد را به زن عطا کرده است.

تمام مشکلات بشری با مراجعه با قرآن و حدیث حل شدنی است

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: اَحَبُّ الاَعْمالِ اِلَی اللّهِ الصَّلاةُ لِوَقْتِها، ثُمَّ بِرُّ الْوالِدَینِ، ثُمَّ الْجَهادُ فی سَبیلِ اللّه؛ دوست داشتنی‌ترین کارها نزد خداوند: نماز اوّل وقت، سپس نیکی به پدر و مادر و سپس جهاد در راه خداست.

در زندگیمان سعی کنیم با قرآن انس بگیریم تا مورد لطف خداوند متعال قرار بگیریم.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: النَّظَرُ فی ثَلاثَةِ أشیاءٍ عِبادَةٌ: النَّظَرُ فِی وَجهِ الوالِدَینِ و فِی المُصحَفِ و فِی البَحرِ؛ نگاه کردن به سه چیز عبادت است: به صورت پدر و مادر، به قرآن و به دریا.

امام علی (ع) فرمودند: اَلصَّبرُ مِنَ الإیمانِ بِمَنزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فَمَن لاصَبرَ لَهُ لا إیمانَ لَهُ؛ صبر نسبت به ایمان، مانند سر است به پیکر، پس هر که صبر ندارد، ایمان ندارد.

نیکی به والدین، طولانی شدن عمر را در پی دارد، پیامبر اکرم (ص) فرمودند: مَن بَرَّ والِدَیهِ طُوبی لَهُ زادَ اللّهُ فی عُمرِهِ؛ خوشا به حال کسی که به پدر و مادرش نیکی کند، خداوند عمرش را زیاد می‌کند.

بعد از یکتا پرستس، احسان به والدین آمده است (بِالْوَالِدَینِ إِحْسَانًا). دستورهای این آیه همه در قالب نهی است، مگر نیکی به پدر و مادر که در قالب امر است، یعنی نه تنها نیازارید، بلکه احسان کنید.

در کنار توحید، احسان به والدین مطرح است (لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوَالِدَینِ إِحْسَانًا). تبعیض و گرایش به یکی از پدر و مادر، ممنوع است (بِالْوَالِدَینِ إِحْسَانًا).

پیامبر اکرم (ص) اهمیت اخلاق فرمودند: اِنّما بُعِثتَ لِاُتَمِّمَ مَکارِمَ الاَخلاقِ؛ من تنها برای تکمیل فضایل اخلاقی مبعوث شده‌ام.

فردی نزد پیامبر (ص) آمد از حقّ پدر و فرزند سؤال کرد، پیامبر (ص) فرمود: باید او را با نام صدا نزند (بلکه بگوید بابا یا پدرم!) و جلوتر از او راه نرود، قبل از او ننشیند و کاری نکند که مردم به پدرش بد گویی کنند (نگویند خدا پدرش را نیامرزد!).

امام علی (ع) فرمودند: إیاک وَ العُجبَ و سوءَ الخُلُقِ و قِلَّةَ الصَّبرِ؛ فَإِنَّهُ لا یستَقیمُ لَک عَلی هذِهِ الخِصالِ الثَّلاثِ صاحِبٌ، و لا یزالُ لَک عَلَیها مِنَ النّاسِ مُجانِبٌ؛ از خودپسندی، بدخویی و کم صبری بپرهیز؛ زیرا با این خصلت‌های سه گانه، هیچ دوستی‌ای برایت راست نمی‌آید و همواره، مردم از تو کناره می‌گیرند.

در حدیثی از امیرالمؤمنین (ع) می‌خوانیم که می‌فرماید: خَیرُ النّاسِ مَن اِذَا ابتُلِیَ صَبَرَ وَ اِذَا ظُلِمَ غَفَر؛ بهترین مردم کسی است که چون چیزی به او داده شود شکر کند و چنانچه چیزی از او گرفته شود صبر نماید و اگر به او ظلم شود درگذرد.

و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود و صبر کنید که خدا با شکیبایان است.

جوانی به محضر آیت الله محمّد تقی شیرازی رسید آن بزرگوار را به شدّت مورد فحش و اهانت قرار داد. آن مرحوم همچنان ساکت بود تا جوان گفتارش تمام شد و رفت. سپس آیت الله شیرازی تعدادی هندوانه خرید و به خانهٔ وی فرستاد و فرمود: این جوان حرارت بدنش بالا رفته و همان سبب شده است که آن همه دشنام و ناسزا به ما بگوید، این هندوانه مزاج او را خنک خواهد کرد.

کلمه صبر به معنای خویشتن داری در سختی و تنگی می‌باشد. یکی ازمهم ترین ویژگی‌های مؤمنان صبور بودن آن‌ها می‌باشد، در هر کار صبر و می‌کنند؛ چرا که فرد صبور یک اعتقاد راسخ دارد. انسان صبور بدون شک یک نتیجه قابل قبولی از کارش بدست می‌آورد. صبر، انسان را به شکوفایی و خیر در دنیا و آخرت می‌رساند.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: اَحَبُّ الاَعْمالِ اِلَی اللّهِ الصَّلاةُ لِوَقْتِها، ثُمَّ بِرُّ الْوالِدَینِ، ثُمَّ الْجَهادُ فی سَبیلِ اللّه؛ دوست داشتنی‌ترین کارها نزد خداوند: نماز اوّل وقت، سپس نیکی به پدر و مادر و سپس جهاد در راه خداست.

جایگاه پدر و مادر بسیار والاست، انسان قادر به درک این عظمت نمی‌باشد. پدر و مادر واسطه آفرینش فرزند و مسؤول تربیت و پرورش او می‌باشند، بدین سبب در دین مقدس اسلام بالاترین تأکید در اطاعت و احترام به آنان شده است تا جایی که خداوند متعال در قرآن کریم نام آنان را در ردیف نام خود قرار داده و پس از دستور به شکرگزاری خود، بر لزوم قدردانی از آنان تأکید می‌نماید.

در حدیثی دیگر از پیامبر (ص) می‌خوانیم: جَعَلَ اللهُ سُبحَانَهُ مُکارُمَ الاَخلاقِ صِلَّةً بَینَهُ وَ بَینَ عِبادِهِ فَحَسبُ اَحَدِکُم اَن یَتَمَسَّکَ بِخُلُقٍ مُتَّصِلٍ بِاللهِ؛ خداوند سبحان فضایل اخلاقی را وسیله ارتباط میان خودش و بندگانش قرار داده، همین بس که هر یک از شما دست به اخلاق بزند که او را به خدا مربوط سازد.

و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر (خود) احسان کنید اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سال خوردگی رسیدند به آنها (حتی) اوف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی، و از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردی پروردند.