بریده‌هایی از کتاب از دل تو تا دل من؛ دوازده گام برای زندگی مهربانانه

یکی از شاعران قدیمی می‌سراید: «من به غازیه تعلق دارم. اگر او بر خطا باشد، من نیز بر خطایم و اگر او به راه راست رهنمون شود، من نیز با او خواهم رفت.» یا آن‌گونه که یک مثل مشهور می‌گوید: «برادر خویش را یاری کن اگرچه بر خطا باشد یا دیگران را به خطا رهنمون شود.»

در ابتدا خداوند تنها یک انسان را آفرید تا به ما بیاموزد که ویرانی تنها یک زندگی با نابودی کل جهان برابر است، حال آن‌که نجات یک زندگی آزاد ساختن کل نژاد بشری است

علی‌رغم نفرت و حسد و ناسپاسی که افق‌های دید ما را کوتاه می‌کند و خلاقیت ما را محدود می‌سازد، حق‌شناسی و شفقت و نوع‌دوستی چشم‌انداز ما را وسعت می‌بخشد و موانعی را که بین خودمان و دیگران قرار داده‌ایم تا از نفس ناامن و حریص و هراسان محافظت کنیم، در هم می‌شکند.

اگر دانه به درون زمین نرود و نمیرد، زندگی جدیدی در کار نخواهد بود؛ بدون مرگ قادر به زندگی نیستید.

اگر پشتکار داشته باشید، به توانایی‌ای دست می‌یابید که کسب آن در ابتدا غیرممکن می‌نماید. درمورد شفقت هم وضع به همین‌گونه است؛ ما می‌توانیم دربارۀ ساختار عصبی مغز و مقتضیات سنّت خودمان بیاموزیم، اما تا وقتی که عملاً رفتار خود را اصلاح نکنیم و یاد نگیریم که فکر و رفتارمان مطابق با قانون طلایی و در جهت یاری به دیگران باشد، هیچ پیشرفتی نصیبمان نخواهد شد.

جهت‌دهی دوبارۀ ذهن و قلب زمان می‌بَرد. این نوع تغییر و دگرگونی آهسته و غیرنمایشی و رشدیابنده است. هر گام مستلزم تلاش بیشتر و بیشتر و بیشتر است.

گاندی در جمله‌ای به‌یادماندنی گفت که ما باید به همان تغییری بدل شویم که می‌خواهیم در جهان شاهدش باشیم.

مغز ما به‌گونه‌ای تکامل یافته است که هم مراقب باشد و هم نیازمند به مراقبت. تا آن‌جا که اگر این تربیت نباشد، صدمه خواهد دید.

مغز چپ استدلال می‌کند، توضیح می‌دهد، به تحلیل می‌پردازد و با کلمات و تمایزات و دقت و علت و معلول مرتبط است، مغز راست احساس می‌کند، گریه می‌کند، به علائم پاسخ می‌دهد و مرکز هنر و موسیقی و احساساتِ ملایم‌تر و انعطاف‌پذیرتر است.

در هنر، همانند دین، ابزاری برای رهایی و تشویق «لطافت» و «انعطاف‌پذیری» می‌یابیم که ما را به‌سوی دیگری می‌کشاند. هنر و دین ما را به ساحَتی جدید درون خودمان پیش می‌رانند که در آن به درجه‌ای از آرامش دست می‌یابیم.

حقیقت این است که احساسات نیک‌خواهانه اغلب در مقایسه با خودخواهی قدرت ذاتی کمتری دارند، اما خصیصۀ زیبایشان این است که زندگی اجتماعی نه‌تنها اسباب رشد آن‌ها را فراهم می‌سازد، بلکه آن‌ها را تااندازه‌ای تقریباً نامحدود فعال می‌کند، درحالی‌که احساسات مخالف آن‌ها را دائماً مهار می‌کند.

تردیدی نیست که زنان و مردان در ژرف‌ترین اعماقِ ذهن خویش به طرز بی‌رحمانه‌ای خودخواه‌اند.

هربرت اسپنسر، زیست‌شناس (۱۸۲۰-۱۹۰۳)، معتقد بود که به‌جای «عشق» بودائی یا «لطافت» رِن، همۀ مخلوقات دائماً در نبردی وحشیانه به سر می‌برند که تنها لایق‌ترین آن‌ها از آن جان سالم به در خواهد بُرد.

در سال‌های اخیر دین به‌گونه‌ای وقیحانه مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. تروریست‌ها از دین خویش برای توجیه شرارت‌ها و قساوت‌هایی استفاده می‌کنند که از مقدس‌ترین ارزش‌های آن هتک حرمت کرده است. در کلیسای کاتولیک روم، پاپ‌ها و اسقف‌ها با نادیده گرفتنِ سوءاستفادۀ جنسی کشیشان، مصائب زنان و کودکان بی‌شمار را مورد غفلت قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد که برخی از رهبران دینی همچون سیاستمداران سکولار رفتار می‌کنند، فرقۀ خویش را ثنا می‌گویند و با توجه ناچیز به عطوفت و نوع‌دوستی، رقبای خود را به باد انتقاد می‌گیرند.

مردمی که می‌اندیشند خوار شمرده شده‌اند، به‌راحتی نمی‌توانند به دیگران احترام بگذارند

فهرستی از ویژگی‌های خود، چه خوب و چه بد، تهیه کنید. آن‌گاه از خود بپرسید آیا این واقعاً کل مطلب است؟ در طی تلاشی مجدانه، آن‌چه را دربارۀ شریک زندگی خود یا دوست نزدیکتان دوست می‌دارید، به‌دقت مشخص کنید. ویژگی‌های آن شخص را فهرست کنید: آیا همین دلیل دوست داشتن اوست؟ یا چیز دیگری دربارۀ او وجود دارد که قادر به وصفش نیستید؟ در طول تمرین مراقبه، حلقۀ نزدیکان خود را بسنجید: خانواده، همکاران، دوستان. به‌راستی دربارۀ هریک از آن‌ها چه می‌دانید؟ عمیق‌ترین ترس‌ها و امیدهای آنان کدام است؟ خصوصی‌ترین رؤیاها و خیالات آن‌ها چیست؟ و فکر می‌کنید آن‌ها به‌راستی چه‌قدر شما را می‌شناسند؟ بر سخنان هملت خطاب به گیلدنسترن تمرکز کنید. چه تعداد از افراد می‌توانند به شما بگویند که «کنه راز مرا به چنگ آوردی؟» در تمرین مراقبه، دقت کنید که معمولاً چه‌قدر، بدون درنگ، سعی می‌کنید دیگران را به بازی بگیرید یا کنترل کنید یا مورد بهره‌برداری قرار دهید و چگونه این کارها گاه به شیوه‌ای ظریف و ظاهراً بی‌اهمیت صورت می‌گیرد. چه‌قدر دیگران را در ذهن خود تحقیر می‌کنید تا آن‌ها را با جهان‌بینی خود متناسب سازید؟

سوم، وقت بگذارید و بکوشید به تعریف دقیق چیزهایی بپردازید که شما را از هرکس دیگر متمایز می‌کند. در آگاهی روزانۀ خود کندوکاو کنید. آیا خود حقیقی‌تان را ـ همان‌که اوپانیشادها آتمن می‌نامد ــ پیدا می‌کنید؟ یا این خود دائماً از چنگ شما می‌گریزد؟ سپس از خود بپرسید چگونه می‌توان این‌گونه آگاهانه دربارۀ خودِ دیگر مردم سخن گفت. به‌عنوان بخشی از تمرین مراقبه‌تان، توجه داشته باشید که چگونه در اغلب اوقات خودتان را نقض می‌کنید و به شیوه‌ای عمل می‌کنید یا سخن می‌گویید که خودتان هم شگفت‌زده می‌شوید و می‌گویید: «چرا این کار را کردم؟» بکوشید ذات شخصیت خود را برای کسی دیگر توصیف کنید.

یکی از اعتقادات عمیق خود را برگزینید ـ دربارۀ سیاست یا دین، اقتصاد یا فوتبال، سینما یا موسیقی یا تجارت. هر چیزی را که می‌دانید از دیدگاه شما حمایت می‌کند، در یک فهرست جای دهید. حالا فهرست دیگری تهیه کنید از دلایلی که این دیدگاه را نقض می‌کنند. اگر در یک گروه بحث و مطالعه عضو هستید، بحثی را اداره کنید که در آن، هرکسی از موضعی دفاع می‌کند که مخالف باورهای اوست. سپس تجربۀ خود را به بحث بگذارید. نگاه کردن از دیدگان دیگری چه حسی دارد

دانستن این‌که آن‌چه برای ما دست‌نیافتنی است واقعاً وجود دارد و خویشتن را همچون والاترین خرد و درخشان‌ترین زیبایی بر ما متجلی می‌سازد، چیزی که قوای ضعیف ما تنها در ابتدایی‌ترین اشکالش می‌توانند آن را درک کنند، این دانش، این احساس در قلب دین‌داری حقیقی نهفته است

دوم، تصمیم بگیرید که هرروز روایت منفی قانون طلایی را به اجرا درآورید: «آن‌چه برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران هم نپسند.» بکوشید پیش از آن‌که عبارتی به‌شدت گزنده بر زبان بیاورید، خودتان را گیر بیندازید. از خود بپرسید چه‌قدر دوست دارید هدف چنین طعنه‌هایی قرار بگیرید. آن‌گاه از گفتن آن جملات خودداری کنید. هربار که در اجرای این تمرین موفق می‌شوید، در حقیقت خلسه و تعالی نفس رخ داده است.